«خانواده‌های تک‌نفری»، انتخاب یا اجبار جوانان؟/ سعید معیدفر، جامعه‌شناس: کاهش میزان اعتماد مردم به یکدیگر یکی از اصلی‌ترین دلایل بی‌میلی به ازدواج است/ جای خالی شادی‌های دسته‌جمعی در جامعه ایرانی مشهو

معنای ساده‌اش این است که خودت فرزند و همسر و والدین خودت هستی. نهایتاً گاهی دوستانت را داری اما معنای خانواده در این شکل از زندگی، تک‌نفره است. معضلی نسبتاً جدید که محصول زندگی مدرن و بیش از آن نتیجه شدت گرفتن بحران‌های اقتصادی و اجتماعی است.
 
به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از رز نو : لیلا فلاحتی، مدیرکل امور بین‌الملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، به روند رو به رشد خانواده‌های تک‌نفره در ایران اشاره کرد و گفت در سرشماری‌ سال ۸۵ شمار خانواده‌های تک‌نفره ۵.۲ درصد بوده که در سال ۹۰ به ۷.۱ درصد و در آخرین سرشماری به ۸.۵ درصد رسیده است؛ یعنی میل به زندگی انفرادی هر سال رو به افزایش است.
 
 
جوانان نسبت به ازدواج بی‌میل شده‌اند
 
 
 
وقتی به آمار و ارقام نگاه می‌کنیم روشن است که تمایل به ازدواج در دهه اخیر به شدت کاهش پیدا کرده. ۷۲۴ هزار و ۳۲۴ ازدواج در سال ۹۴ ثبت شد که این عدد نسبت به سال قبل از آن ۶.۵ درصد کاهش داشته است. همین میزان کاهش در سال پس از آن هم اتفاق افتاد و وقتی به شرایط امروز ایران نگاه می‌کنیم، می‌بینیم در حالی که ۶۰ هزار مورد از ازدواج‌ها در کشور به دلایل مختلفی از جمله افزایش سن شروع زندگی مشترک جوانان کم شده، از سوی دیگر آمار طلاق کشور یک هزار مورد افزایش یافته است.
 
 
 
یکی از نتایج این کاهش ازدواج و افزایش سن ازدواج در جوانان، وفور خانواده‌های تک‌نفری است. مردان و زنانی که بدون والدین و تنها زندگی می‌کنند. بخشی از این افراد با زندگی خود کنار آمده و خیلی راضی و خوشحال‌اند، اما بعضی دیگر چاره دیگری جز این ندارند.
 
 
چرا ازدواج کنم که در نهایت به خاطر مشکل مالی به طلاق برسم؟
 
 
 
سمیرا جزو خانواده‌های تک‌نفری خوشحال و راضی است. او گرافیست است و ۳۲ سال دارد. پنج سالی می‌شود که سمیرا تنها زندگی می‌کند. سمیرا درباره وضعیت زندگی خود به اعتمادآنلاین گفت: «خوشحالم که به تنهایی از پس زندگی‌ام برآمده‌ام. قصد تغییر هم ندارم. در شرایطی که نمی‌توان به هر کسی اعتماد کرد ازدواج یک مقوله پیچیده شده که ترجیح می‌دهم وارد آن نشوم. خودم کار می‌کنم، با کم و کاستی‌های مالی هم کنار می‌آیم. حداقل می‌دانم که هیچ مسئولیت دیگری بر گردنم نیست.»
 
 
 
سمیرا اگرچه مدت‌هاست دور از خانواده زندگی می‌کند، اما هنوز هم از جانب آنها به خاطر این سبک زندگی توبیخ می‌شود: «البته که بعد این همه مدت باز هم از طرف خانواده‌ام توبیخ می‌شوم. برای آنها این مساله جاافتاده نیست. هرچند از اینکه مستقل هستم خوشحال می‌شوند، اما دوست دارند من ازدواج کنم. به نظر آنها یک زن اگر تنها باشد امنیت ندارد. اما من چنین نظری ندارم.»
 
 
 
اما محمدرضا از شرایطش راضی نیست. او در آستانه ۳۸ سالگی است و این روزها بیشتر از همیشه احساس تنهایی می‌کند: «با اینکه از لحاظ مالی هیچ مشکلی ندارم و تا همین چند سال پیش خودم نمی‌خواستم ازدواج کنم، اما این روزها واقعاً احساس تنهایی می‌کنم. دوست دارم آخر شب وقتی به خانه می‌آیم کسی باشد که حداقل درباره اتفاقات روز با او حرف بزنم. مشکل اینجاست که الان دیگر نمی‌توانم سراغ ازدواج بروم. یعنی اصلاً نمی‌توانم به کسی اعتماد کنم.»
 
 
 
امیر هم جزو کسانی است که به خاطر مسائل مالی این سبک از زندگی را انتخاب کرده است: «چرا باید ازدواج کنم؟ همین الان هم در خرج خودم مانده‌ام. حالا شما هزینه عروسی و خانه و خرج ماهانه را هم به این زندگی اضافه کن. دوست دارم ازدواج کنم اما چطور؟ حقوق من به سختی کفاف زندگی خودم را می‌دهد. یک زن را هم اضافه کنم که ۲ نفری از صبح تا شب کار کنیم و هیچ وقتی برای خودمان نداشته باشیم و آخر سر به طلاق برسیم؟»
 
 
مشکلات معیشتی پوسته بیرونی بی‌میلی نسبت به ازدواج است
 
 
 
طبق مطالعاتی که امسال در یکی از مجلات آمریکایی منتشر شد، بیش از ۲۲ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده و ۲۳ درصد از انگلستان عنوان کرده‌اند که همیشه یا اغلب اوقات احساس تنهایی، کمبود مصاحبت و دوستی یا حتی احساس ایزوله بودن دارند. این احساس در ژاپن و چند کشور اروپایی دیگر هم ثبت شد و ایران نیز از این روند مجزا نیست. افزایش خانواده‌های تک‌نفره نمود روشنی از این ماجراست.
 
 
 
سعید معیدفر، جامعه‌شناس، معتقد است این جریان محصول جامعه مدرن است که شاید در وهله نخست منفی نباشد. معیدفر با اشاره به این موضوع به اعتمادآنلاین گفت: زندگی انفرادی به ذات ایرادی ندارد. زمانی این شکل از زندگی تبدیل به بحران در یک جامعه می‌شود که افراد به اجبار به این سبک از زندگی تن بدهند.
 
 
 
او ادامه داد: مشکلات اقتصادی و معیشتی شاید نخستین ایراد باشد، اما این تنها پوسته بیرونی است و انتخاب این سبک زندگی جنبه‌های دیگری هم دارد. کاهش میزان اعتماد در مردم نسبت به یکدیگر از مهم‌ترین پدیده‌هایی است که افراد را به سمت زندگی انفرادی می‌کشاند. وقتی مردم یک جامعه به هم اعتماد نداشته باشند ازدواج از آن چیزی که هست سخت‌تر می‌شود.
 
 
 
معیدفر در پایان با تاکید بر نقش مشارکت‌های اجتماعی و افزایش شادی‌های دسته‌جمعی توضیح داد: جای خالی مشارکت‌های اجتماعی و شادی‌های دسته‌جمعی در ایران به شدت احساس می‌شود. همین موضوع انسان‌ها را بیشتر ایزوله می‌کند و نهایتاً مردم در همان کلونی‌های دوستانه یا خانوادگی خود باقی می‌مانند. مدیران کشوری باید به این مساله به چشم یک بحران جدی نگاه کنند چون فقط با توصیه مردم به ازدواج و فرزندآوری این اتفاق رخ نمی‌دهد. مردم باید برای تشکیل خانواده، انگیزه و شور اجتماعی داشته باشند.