چند درصد از درخواست‌های ثبت پتنت به حق انحصاری تبدیل می‌شود؟

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو؛ حمیده آقاجانی – سازمان جهانی مالکیت فکری پتنت را حقی انحصاری برای یک اختراع می‌داند که به مخترع و یا نماینده قانونی وی اعطا می‌شود. این حق زمانی قانونی است که در یک سازمان مشخص در کشور‌ها و یا سازمان جهانی مالکیت فکری ثبت قانونی شده باشد، پس از ثبت یک اختراع حمایت‌های قانونی و اختیار بهره برداری در یک بازه زمانی محدود اعطا می‌شود که معمولا ۲۰ سال است و صاحب اختراع در این مدت حق تولید، استفاده، فروش و صادرات محصول خود را دارد، اما در این میان یک نکته بسیار اهمیت دارد، اینکه دیگران حق تولید همان محصول را با نام خود ندارند و ثبت پتنت این ممنوعیت را ایجاد می‌کند.
اختراع حاصل توانایی ذهنی و علمی یک فرد بوده و برای رسیدن به آن تلاش بسیار کرده است در نتیجه حفظ این اختراع اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا در عصر کنونی که عصر توسعه فناوری نامیده می‌شود می‌تواند راه حلی برای مشکلات فناورانه باشد. البته هر نوآوری اختراع به حساب نمی‌آید و یک اختراع باید سه ویژگی مهم جدید بودن، ابتکاری و کاربردی در صنعت را با خود داشته باشد که به ثبت برسد.

در صورتی که یک نوآوری تایید و ثبت شود، دارنده اختراع این حق را خواهد داشت که برای بهره‌برداری از آن تصمیم‌گیری کند، وی می‌تواند اختراع خود را اجاره داده و یا به فروش برساند که در آن صورت خریدار جدید صاحب اختراع خواهد بود. در نتیجه گواهی ثبت اختراع، یک سند قانونی است که اداره ثبت اختراع هر کشوری صادر می‌کند و دارنده آن صاحب اختراع خواهد بود.

یکی از دلایل ثبت پتنت به صورت داخلی و بین المللی حفظ و صیانت از یک اثر است، زیرا اگر مخترعی قبل از ثبت اختراع خود آن را به صورت مقاله ارائه کند و سپس توسط افراد دیگری مورد بهره‌برداری قرار گیرد، مخترع نمی‌تواند ادعایی در مورد آن کشف و نوآوری داشته باشد، زیرا آن را به صورت قانونی ثبت نکره است.  
معمولا مخترعین پس از ثبت پتنت در داخل کشور خود، آن را در سازمان جهانی مالکیت فکری نیز به ثبت می‌رسانند، زیرا امکان سوء استفاده از آن اختراع در سطح جهانی نیز وجود دارد که در کشور ما توسط بنیاد ملی علم ایران در خارج از کشور انجام می‌شود.

بر اساس آمار‌های منتشر شده و با شعار حمایت از کالای ایرانی به مسئله ثبت پتنت در یک دهه گذشته اهمیت ویژه‌ای داده شده است. تا جایی که طبق آمار سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۲۰۱۶ ایران توانسته است رتبه ۱۶ جهانی در زمینه ثبت پتنت را کسب نماید؛ البته ایران در حوزه درخواست ثبت پتنت رشد چشمگیری داشته و طی این سال‌ها در جایگاه دوم پس از چین قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: جایگاه مالکیت فکری در کشور‌های مختلف کجاست / رشد ایران در حوزه درخواست پتنت داخلی

همچنین در مقایسه‌ای که از روند ثبت پتنت در ایران با آمریکا صورت گرفت، مشخص شد در ایران ۶۰ درصد از درخواست‌های ثبت پتنت تأیید، ۱۵ درصد مردود و ۲۵ درصد از طرف درخواست کننده پس گرفته یا فراموش می‌شود و در آمریکا تنها ۳۳ درصد از پتنت‌ها تأیید، ۵۲ درصد مردود و ۱۵ درصد پس گرفته یا فراموش می‌شود.     پایگاه داده سازمان جهانی مالکیت فکری WIPO کشور‌های ایران، امریکا، آلمان، ژاپن، عربستان سعودی، ترکیه، برزیل، مالزی، کره جنوبی، روسیه و چین را در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ از لحاظ «تعداد درخواست‌های ثبت پتنت توسط افراد مقیم هر کشور» مورد بررسی قرار داده است.
بر اساس این آمار ایران در سال ۱۳۹۰ تعداد ۴۸۳۵ پتنت را ثبت کرده است، این رقم به ترتیب در سال‌های ۱۳۹۱، ۱۳۹۲، ۱۳۹۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ تعداد ۵۲۲۷، ۳۳۷۳، ۲۸۸۰، ۰ و ۳۱۱۱ اختراع بوده است، که آمار مطلوبی به نظر نمی‌رسد.  
با استناد به این آمار، چین یک رشد چشمگیر در ثبت پتنت داخلی داشته به نحوی که از تعداد ۱۱۲۳۴۷ اختراع در سال ۱۳۹۰ به ۳۰۲۱۳۶ ثبت اختراع در سال ۱۳۹۵ رسیده است و این در حالی است که کشور ژاپن نیز روند نزولی در ثبت اختراعات داخلی داشته است. در این کشور توسعه یافته در سال ۱۳۹۰ تعداد پتنت ثبت شده ۱۹۷۵۹۴ بود که در سال ۱۳۹۵ به ۱۶۰۶۴۳ اختراع کاهش یافته است.

از میان کشور‌های مورد مطالعه کشور‌هایی همچون مالزی، ترکیه، روسیه، آلمان، برزیل و عربستان صعودی رشد قابل توجهی نداشته و در یک خط و روال حرکت کرده‌اند. اما در این میان کره جنوبی در این دوره مورد مطالعه فراز و فرود‌هایی داشته است. این کشور در سال ۱۳۹۰ تعداد ۷۲۲۵۸ پتنت را ثبت کرده است؛ در میانه‌ی این دوره یعنی سال ۱۳۹۳ تعداد ۹۷۲۹۴ را به ثبت رسانده و در پایان سال ۱۳۹۵ این رقم مجددا کاهش یافته و به ۸۲۴۰۰ ثبت اختراع رسیده است.  
مجموع درخواست‌های شرکت‌های فناور با توجه به ملیت آن‌ها، نشان می‌دهد که در ۵ سال مورد مطالعه کدام کشور‌ها به حوزه ثبت پتنت توسط افراد مقیم در آن کشور توجه ویژه‌تری داشته‌اند.