افزایش شکاف طبقاتی در مناطق آزاد تجاری / مناطق آزاد بنگاه وارداتی شده‌اند / ثبت ۲۸۰۰ شرکت با یک آدرس پستی در منطقه آزاد کیش

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سال گذشته بود که پس از کش‌وقوس‌های فراوان، لایحه افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی که دولت پیشنهاد ۸ منطقه آزاد و ۱۶ منطقه ویژه را داده بود نهایتا با ۹۰ منطقه ویژه اقتصادی جدید (الحاقی توسط نمایندگان مجلس) در شهریور ۱۳۹۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، اما به دلیل ابهامات مطرح شده از سوی شورای نگهبان و اعلام مغایرت با سیاست‌های کلی از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجدد به مجلس بازگشت.

مجمع تشخیص با توجه به بندهای ۱۱ و ۱۷ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و بند ۱ جز “د” سیاست‌های کلی آمایش سرزمینی، این مصوبه را مغایر با سیاست‌های کلی نظام دانسته و بر اصلاح آن تاکید نمود.

نهایتا پس از گذشت یکسال، لایحه افزایش مناطق آزاد تجاری صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی بدون اصلاحات اساسی در تاریخ ۲۷ آبان ۹۸ در آستانه انتخابات مجلس یازدهم و بصورت دفعی و خارج از روال دستورات مجلس در فضای خالی از رسانه و افکار عمومی در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. با توجه به اهمیت این موضوع میزگرد بررسی تبعات افزایش مناطق آزاد تجاری با حضور سعید توانا راد دبیر کمیته دانشجویی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، محمد صادق جعفری دبیر مطالبه گری تخصصی و گفتمان سازی مرکز هماهنگی بسیج دانشجویی دانشگاه‌های آزاد اسلامی، علی انوشه‌ای نماینده واحد جهاد اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) و معین رضیئی عضو شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل در «خبرگزاری دانشجو» برگزار شد که در ادامه مشروح این میزگرد را می خوانید:

افزایش شکاف طبقاتی در مناطق آزاد تجاری جعفری: صادرات، تولید، جذب منابع مالی از خارج و انتقال فناوری از جمله دلایل راه اندازی مناطق آزاد تجاری بوده اند عواملی که هر کدام می‌توانند زمینه پیشرفت اقتصادی یک کشور را فراهم کنند؛ اما در این چند سال شاهد نبوده ایم که این مناطق عامل پیشرفت اقتصادی باشند. در مناطق آزاد تجاری نه تنها اهدافی که آقایان وعده داده بودند محقق نشده اند بلکه به واسطه این مناطق پسرفت هم داشته ایم، چون در نقاطی که مناطق آزاد تاسیس شده‌اند به خاطر ماهیت واردات کنندگی که به این مناطق داده شده مردم به مصرف کننده کالا‌های خارجی تبدیل شده اند.  

علیرغم تمام ضرر‌هایی که پدیده مناطق آزاد تجاری داشته‌اند، اما نکته قابل تامل این است که آقایان مدام می‌گویند مناطق آزاد تجاری باید افزایش پیدا کنند، چون وجود آن‌ها برای اقتصاد کشور مفید بوده است. با این وجود سوال این است که آقایان طبق چه منطقی می‌خواهند مناطق آزاد را افزایش دهند؟ و دقیقا ایراد ما هم همین است. به هر حال همان منطقی که در لایحه پیشنهادی بودجه سال ۹۹ می‌گوید مناطق آزاد معاف از مالیات باشند و معلم و کارگر قبل از گرفتن حقوق مالیات آن‌ها کسر شود دقیقاً همین منطق می‌گوید که مناطق آزاد به نفع اقتصاد کشور بوده اند و باید افزایش پیدا کنند. این همان منطقی است که هیچ توجیهی برای اقدامات اقتصادی خود ندارد و یک شبه بنزین را سه برابر می‌کند. این منطق متاسفانه همان منطقی است که برای کار‌هایی که انجام می‌دهد توضیحی ارائه نمی‌دهد و اگر چیزی هم از آن‌ها می‌شنویم توجیه است نه توضیح.

به هر حال امروز نمی‌توان یک نفر را پیدا کرد که دلیل منطقی بیاورد و بگوید مناطق آزاد به نفع کشور بوده اند چرا که این مناطق در هر کجا که احداث شده اند مردم آنجا بدبخت شده اند و در مقابل ثروتمندان توانسته اند اجناس بهتری را خریداری کنند به همین دلیل در مناطق آزاد شاهد بیشتر شدن افزایش شکاف طبقاتی بوده ایم، چون هرچه بوده برای پولدار‌ها بوده است و مردمی که زندگی آن‌ها در سطح پایین و متوسط بوده دچار پسرفت شده اند و این در حالی بوده که در مناطق آزاد باید مردم عادی در اولویت قرار می‌گرفتند.  
فقدان شفافیت در مناطق آزاد تجاری
جعفری: یکی دو هفته پیش برنامه‌ای با حضور آقای ترکان که به نوعی پدر مناطق آزاد به حساب می‌آید برگزار شد جالب اینجا بود که ما و دو نفر از موافقین و مخالفین عملکرد مناطق آزاد تجاری هر آماری را که در مورد این مناطق ارائه می‌کردیم آقای ترکان آن‌ها را رد می‌کرد و می‌گفت: آمار‌ها غلط است. مثلا یکی از آمار‌هایی را که گمرک و رئیس جمهور آن را تایید کرده بودند می‌گفت: غلط است و یا بنده به آماری در خصوص فرار مالیاتی مناطق آزاد اشاره کردم که گفتند این آمار هم غلط است، اما وقتی گفتم این آمار توسط مسئول حقوقی شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری منتشر شده مکثی کرد و گفت: حالا شاید این آمار درست باشد. با این وجود مناطق آزاد تجاری به قدری غیر شفاف هستند و نظارت بر آن‌ها وجود ندارد که حتی در بین خودشان هم از آمار اطلاع ندارند.

امروز وسعت مناطق آزاد تجاری به قدری زیاد شده است که مثلا می‌بینیم در یک نقطه ۵۰۰ هکتار منطقه آزاد تجاری درست کرده اند. خب با چه منطقی؟ اصلا با این وسعت چگونه می‌خواهند جلوی قاچاق را بگیرید آیا با فنس کشی می‌شود جلوی قاچاق را گرفت. به هر حال ایرادی که به مناطق آزاد تجاری وارد است عدم شفافیت در این مناطق است به گونه‌ای که حتی یک سامانه هم برای ایجاد شفافیت در این مناطق وجود ندارد. معتقدم نگاهی که در مناطق آزاد تجاری با شفافیت مشکل دارد همان نگاهی است که با فساد موافق است و ریگی به کفش دارد.  

اگر سری به مناطق آزاد تجاری از جمله منطقه آزاد تجاری چمخاله در استان گیلان بزنیم می‌بینیم که تنها دستاورد مناطق آزاد این بوده که با تقسیم بندی اراضی قیمت زمین در اطراف این مناطق سر به فلک کشیده و مردم هم فکر می‌کنند، چون زمین‌ها بالا رفته قطعا منطقه در حال پیشرفت است؛ البته با برنامه‌هایی هم که صدا و سیما در خصوص مناطق آزاد تولید کرده هر وقت اسم این مناطق برده می‌شود خیابان‌های تمیز و ماشین‌های لوکس کیش به ذهن انسان می‌آید و تنها دیدی هم که نسبت به مناطق آزاد وجود آورده اند همین است. اما سوال این است که مناطق آزاد برای عموم مردم که درد دارند جز اینکه آن‌ها را به یک ملت مصرف کننده تبدیل کرده چه کرده است؟

در مجموع حرف بنده این است که مناطق آزاد هیچ تاثیر مثبتی بر زندگی مردم نداشته اند با این وجود نه تنها باید جلوی افزایش بی رویه این مناطق گرفته شود بلکه باید جلوی فعالیت مناطق فعلی را هم گرفت؛ چرا که این مناطق برای نظام، مردم و مملکت هزینه ایجاد کرده اند و توجیهی هم نداشته اند با این وجود با هر دیدی هم که شده یا باید این مناطق تعطیل شوند و یا جلوی افزایش بی رویه آن‌ها گرفته شود.   جنبش دانشجویی تکالیف مناطق آزاد تجاری را مطالبه کند
خدابنده لو: در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی از پنج بسته حمایتی و تشویقی رونمایی شده که در این بسته‌ها دقیقا به تکالیف شورای عالی مناطق آزاد اشاره و مشخصا سه تکلیف عملی از جمله ارتقاء توان ملی، جذب، توسعه و تعمیق تکنولوژی و تجارت خارجی برای این مناطق تعیین شده است که با توجه به اهداف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی جریان دانشجویی می‌تواند تحقق این تکالیف را مطالبه گری کند.

معتقدم برای کمک به مناطق مرزی و محروم باید یک فکر اساسی صورت بگیرد با این وجود پیشنهادی که در این رابطه مطرح است این است که دولت با حمایت از سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی به ایجاد اشتغال پایدار در این مناطق کمک کند. به هر حال ما هر چه هم فشار بیاوریم مناطق آزاد تجاری تعطیل نمی‌شوند، چون سیاست آقایان ایجاد و تاسیس این مناطق است پس در حال حاضر با توجه به رویکرد دولت ما نیز باید به دنبال رفع مشکلات مناطق آزاد باشیم و اگر دیدیم این مناطق انتفاعی دارند آن وقت می‌توان به دنبال افزایش آن‌ها رفت. بدون شک در مقابل افزایش تعداد مناطق آزاد تجاری مسئله مهمی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که باید کارکرد کیفی این مناطق بهبود یابد.