زائری: فیلترینگ و ممیزی جوابگو نیست/ خیلی از نویسندگان ما تاب و تحمل نقد را ندارند

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مراسم اختتامیه پانزدهمین جشنواره نقد کتاب عصر امروز دوشنبه اول بهمن ماه در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

زائری: عقل و تدبیر اقتضا می‌کند برای صد سال آینده برنامه ریزی متفاوت داشته باشیم

بر اساس این گزارش، حجت الاسلام محمدرضا زائری در این مراسم با تاکید بر تقویت جریان نقد در کشور اظهار داشت: به گمان من تقویت جریان و رونق بازار نقد می‌تواند راهبرد آینده جمهوری اسلامی باشد؛ برای دوری از اتهام بسته بودن فضا، ممیزی و همچنین همراهی با جریان آزاد اطلاعات، ما تعارفی نداریم صدسال آینده همه چیزش با گذشته تفاوت دارد. امسال در چهلمین سال پیروزی انقلاب هستیم و تجربیاتی کسب کرده‌ایم. عقل و تدبیر اقتضا می‌کند برای صد سال آینده برنامه ریزی متفاوت داشته باشیم.

وی با انتقاد از جریان فعلی ممیزی خاطر نشان کرد: بدون تردید ممیزی کتاب با وضعیت فعلی‌اش در آینده قابل قبول نخواهد بود. امروز چه در پیاده رو‌ها و چه در کتاب فروشی‌ها همه کتاب‌هایی که ممیزی شده و یا ممنوع‌الانتشار هستند بدون سانسور قابل دسترسی بوده و یا فایل pdf همه کتاب‌ها در موبایل افراد قابل دسترسی است.

فیلترینگ و ممیزی جوابگو نیست

وی اضافه کرد: فیلترینگ و ممیزی جوابگو نیست؛ بنابراین پیشبرد جریان نقد می‌تواند راهبردی باشد.

زائری با اشاره به مسیر طی شده طی این چند سال گفت: اسلام می‌گوید مخاطب نباید اساسا منفعل باشد، اما ما در دهه‌های گذشته خواستیم قیم مخاطب باشیم و بگوییم چه ببیند، چه نبیند، چه بخواند و چه نخواند.

زائری با بیان این مطلب که اساتید بزرگ من در حوزه فقاهت باید در زمینه کتب ذاله تجدید نظر کنند؛ تصریح کرد:، اما این سیاست رایج که چه بخوان چه نخوان دیگر پاسخگو نیست. مخاطبی که اسلام می‌خواهد کسی است که به هر جای عالم برود بتواند گزینش‌گر فعال باشد. نقد می‌تواند چنین مخاطبی را تربیت کند.

بخشی از سخنان حجت‌الاسلام زائری که مورد تشویق حاضران قرار گرفت در مورد دوری از چنین فضایی بود، او توضیح داد:نقد برترین توجه به یک اثر است و نقد نکردن به معنای بی اعتنایی است. هیچ هنرمند و اندیشمندی نمی‌پسندد که مورد بی اعتنایی قرار گیرد، روایتی وجود دارد که کسی خیرخواهانه تو را به گریه می‌اندازد بهتر از کسی است که با چاپلوسی و منافقانه باعث خنده‌ات می‌شود. حالا شما حساب کنید ما چقدر از این فضا دور هستیم.

زائری نقد را مهم توصیف کرد و گفت: کتاب بدون نقد ناقص است، نقد هم مطالب پنهان را به مخاطب نشان می‌دهد و هم آن‌ها را در سپهر معرفتی دیگری عرضه می‌کند. طی سال‌های گذشته این همه سیاست حمایتی و یارانه برای کتاب داشته‌ایم، اما شاید موثرتر از همه رونق بازار نقد باشد. شما دیده اید پس از مسابقات فوتبال برنامه کارشناسی از تلویزیون پخش می‌شود که همین برنامه باعث دوچندان شدن جذابیت تماشای آن مسابقه است.

وی در پایان افزود: آیندگان کارنامه ما را خواهند دید، کسانی که به جریان نقد رونق می‌دهند ۵۰۰ سال آینده سربلند خواهند بود.

حسینی‌پور: هنوز خیلی از نویسندگان ما تاب و تحمل نقد را ندارند

نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب هم با بیان اینکه هرکتابی که چاپ می‌شود، خوانندگان و منتقدانی دارد و گاهی یک کتاب چندان مورد اقبال صاحبنظران قرار می‌گیرد که دیدگاه‌های خود را نسبت به آن در قالب نقد شفاهی و یا مکتوب عرضه می‌کنند، تصریح کرد: امیدواریم جامعه ما به جایی برسد که به ازای چاپ هر کتاب یک نقد هم منتشر شود.

به گفته مدیر عامل خانه کتاب، البته این روز‌ها بعضی مواقع مسائلی را در جامعه می‌بینیم که افرادی بدون اینکه کتابی را بخوانند، نقدش می‌کنند. در حالی‌که در حوزه نقد کتاب باید به اهداف، روش و استفاده از مرجع لازم و کافی و سازمان کتاب توجه شود.

حسینی‌پور با اشاره به اینکه منتقد در عالم ادب و هنر مثل رهگذر فضولی است که در معامله خواننده و نویسنده دخالت می‌کند افزود: منتقد در عالم ادب و هنر مثل رهگذر فضولی است که در معامله خواننده و نویسنده دخالت می‌کند، اگر از چیزی خوشش نیاید، باید اول میزان و مقیاسی به دست بیاورد و آن وقت به سنجش کالای ذوق و اندیشه نویسندگان بپردازد.

مدیرعامل خانه کتاب در خاتمه خاطر نشان کرد: هنوز خیلی از نویسندگان ما تاب و تحمل نقد را ندارند و در میان ایرانیان فرهنگ مدارا هنوزجایگاه خوبی ندارد و حتی در میان نخبگان نیز نقد هنوز نهادینه نشده و جایگاهی ندارد. البته نقد تحلیل یک اندیشه است برای شناخت، نه فقط ضعف و قبح یک اثر بلکه قوت و حسن هر اثرهم باید دیده شود. باتوجه به غنای فرهنگی و آموزشی جامعه به نظر می‌آید امروز نقد کتاب ضرورتش بیشتر احساس می‌شود و شاید از مهمترین فواید نقد کتاب مقابله با کتاب‌سازی و آشفتگی بازار نشر و تکثیر‌های غیرقانونی و ترجمه‌های کپی و نامفهوم و ارج نهادن به آثار نیکو و بی‌ارجی آثار نامطلوب است تا بتواند از هرج و مرج علمی و آشفتگی بازار نشر بکاهد. امیدواریم بتوانیم شرایطی را درجامعه فراهم کنیم که بیشتر همدیگر را تحمل کنیم و بپذیریم که نقد آینه تمام نمای یک کتاب است که از آن می‌توان آموخت و با آن کژی و کاستی را پاک کرد.

اسلامی: نقد ناخوشایند است

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی دبیر جشنواره بود که گفت: این اصولا مشکل ایران نیست و در همه جای جهان همینطور است؛ نقد ناخوشایند است. اصولاً نقد غرور ما را جریحه دار می‌کند. ما را رنج می‌دهد و اذیت می‌کند. اگر کارمان را مشروط کنیم به واکنشی که صاحب اثر نشان می‌دهد کارمان زار خواهد بود.

وی افزود: نقد کردن بخشی از فرآیند دانش‌وری است. اگر کسی می‌خواهد علم ورزی کند باید وارد میدان جنگ شود و حساب جنگیدن را هم بکند. منتقد باید پوست کلفت باشد. در راه نقد ممکن است از نزدیکترین دوستان ضربه بخوریم با این حال نقد شیرینی خاصی دارد. بار‌ها پیش آمده که نقدی را ننوشتم و بعداً حسرت خوردم.

جوادی: ناقد مکمل حقیقت‌جویی نویسنده است

محسن جوادی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این مراسم گفت: نقد و نوشتن از مهم‌ترین وجوه عقلانیت انسان است. اگر به تعریف عقلانیت در متون فلسفی توجه کنیم، عقلانیت آدمی دو وجه دارد؛ جستن و بیان حقیقت و همچنین طراحی و ایده‌پردازی برای تغییر آنچه هست دو وجه عقلانیت هستند.

وی افزود: نوشتن بر این دو محور می‌تواند ظهور پیدا کند و نقد مسیر نویسنده و اندیشه‌ها یا ایده‌هاست. مدل دیگر نقد شامل نقد کنش نویسنده است. به عبارت دیگر این کنش می‌تواند ارزیابی اخلاقی شود. انواع نقد نباید خلط شود و به نظر می‌رسد خلط این دو نوع نقد آسیب‌هایی را وارد کرده است. اگر نقد راه خود را پیش نگیرد و جعل و سرقت نویسنده دلیل نادرستی نوشته‌هایش قرار گیرد این جریان اشتباه و نوعی مغالطه است؛ بنابراین با روشن‌شدن ضوابط نقد، نقد روشن‌تری خواهیم داشت.

جوادی همچنین گفت: ناقد مکمل حقیقت‌جویی نویسنده است به‌نظر می‌رسد واکنش‌های ناشی از غرور ذاتی انسان در مقابل نقد به دلیل بی‌توجهی به تمرین برای پذیرش نقد است.