تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی با ارتقای فرهنگ کار و کارگر

از مهم‌ترین موضوعاتی که دین مبین اسلام همواره بدان توجه داشته‌،‌ عرصه کار و تولید و ایجاد اشتغال مولد و مبارزه با هرگونه بیکاری و فقر و فقدان درآمد حاصل از آن بوده است. توجه و تأمل در روایاتی که از ائمه معصومین (ع) و سیره عملی و سبک زندگی نقل شده است،‌ گویای این فرهنگ و تفکر متعالی و هدفمند می‌باشد چنانکه می‌توان دین مبین اسلام را تنها دینی دانست که در نظام فکری و ارزشی خود،‌ به عرصه مهم اقتصاد توجه خاص داشته و دارای اندیشه اقتصادی نظام‌مند و مرتبط با ساحت‌های دیگر زندگی فردی و اجتماعی انسان می‌باشد. دلیل توجه به این موضوع و اهمیت دادن به آن،‌ به دلیل جایگاه و ارزش خاصی است که تولید و اشتغال در ساختار قدرت و استحکام نظامی اسلامی داشته و از سوی دیگر از بروز معضلات و مشکلات اجتماعی،‌ فرهنگی و دینی بسیاری که جامعه اسلامی را تهدید می‌کند،‌ جلوگیری می‌نماید. علاوه بر این،‌ با رشد و پویایی بنیان‌های اقتصادی جامعه اسلامی،‌ زمینه‌های وابستگی و نیز تسلط قدرت‌های غیر اسلامی یعنی کفار و مشرکان در هر عصری بر جامعه اسلامی محو می‌شود.

بنابراین یکی از مبانی اصیل فرهنگ‌ساز در زمینه حمایت از تولید کالای ایرانی،‌ تبیین مبانی اندیشه اقتصادی اسلام در زمینه حمایت از مفهوم کار و نیز جایگاه کارگر به‌عنوان نیروی تولید داخلی است که می‌تواند ارزش‌های وجودی این جایگاه را تقویت و توجه به خواسته‌ها و مطالبات آنان با هدف بهینه‌سازی تولید را در پی داشته باشد. ازاین‌رو در این نوشتار‌، ضمن پرداختن به برخی توصیه‌ها و فرمایشات ائمه معصومین در رابطه با ارزش کار و جایگاه رفیع کارگر، به تبیین دیدگاه مقام معظم رهبری و توصیه‌های راهبردی ایشان در رابطه با کار و کارگر که موجب تقویت تولید و حمایت از کالای ایرانی می‌باشد، می‌پردازیم.

ارتقا فرهنگ و ارزش کار و کارگر با ترویج تعالیم و آموزه‌های اسلامی

اهمیت کار و تولید در جامعه اسلامی،‌ در فرهنگ و آموزه‌های اسلامی برجسته بوده بطوریکه در سبک و سیره زندگی پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامان بزرگوار شیعه (ع) همواره به این موضوع توصیه و تأکید شده و بر جایگاه کارگر و فردی که برای طلب روزی خود و خانواده خود تلاش و کوشش نموده و خود را مسئول و متعهد می‌داند،‌ ارج نهاده شده است. چراکه کار از یکسو فضائل اخلاقی فردی و اجتماعی همچون عزت و توانگری را در وجود انسان افزایش می‌دهد،‌ و از سوی دیگر ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی کار را در جامعه ترویج می‌نماید. در این جهان‌بینی،‌ کار به‌مثابه عبادت تلقی شده و هم‌رتبه با «جهاد درراه خدا»[۱] دانسته شده است؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) مى‌فرماید: «عبادت ۷۰ جزء دارد برترین آن‌ها کار و کوشش براى به دست آوردن روزى حلال است.»[۲] همچنین امام رضا (ع) مى‏فرماید: «آن مردى که دنبال مال حلال است که زن و بچه‏اش را اداره کند، پیش خدا از رزمنده در جبهه ثوابش بیشتر است.»[۳]

سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامان بزرگوار (ع) در این زمینه به نحوی بوده که بخش عظیمی از اوقات و فعالیت‌های آن بزرگواران را به خود اختصاص می‌داده است. چنانکه در روایتی از امام هفتم (ع) نقل شده است که می‌فرمود: «پیامبر خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و پدران بزرگوارم کسانی بودند که با دست‌های خود کار می‌کردند و کار و کارگری سیره انبیاء و صالحان بوده است.»[۴]

در این رابطه از امام صادق (ع) دراین‌باره می‌فرماید: «رسول خدا براى خانواده‌اش شیر مى‌دوشید و امیر مؤمنان (ع) هیزم (از باغ و صحرا) مى‌آورد و سقایى براى مردم مى‌کرد و (خانه را) جاروب مى‌نمود و حضرت فاطمه (س) آرد را خمیر می‌کرد و نان مى‌پخت. همچنین علی بن حمزه مى‌گوید: «موسی بن جعفر (ع) را دیدم در زمین خود کار مى‌کرد و عرق از بدنش مى‌ریخت، عرض کردم: جانم به قربانت مردها کجا مى‌باشند که آن‌ها کار کنند؟ فرمود: اى على با دست خود کار کرده در زمین خود کسی که از من و پدر من بهتر بوده است. گفتم: چه کسى؟ فرمود: رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و پدرانم تمام آن‌ها با دست خود کار مى‌کردند و این عمل پیامبران و فرستادگان و اوصیاء و صالحان بوده است.»[۵] همچنین محمد بن منکدر مى‌گوید: «امام باقر (ع) را در روز گرمى مى‌دیدم که کار مى‌کرد و عرق از او مى‌ریخت، با خود گفتم: سبحان‌الله. پیرمردى از بزرگان قریش با این حالت و در این وقت گرما در طلب دنیاست، باید او را نصیحت کنم، خدمتش رفتم و بعد از سلام گفتم: خدا شما را اصلاح کند. بزرگى از بزرگان قریش بااین‌حال و در این وقت در طلب دنیا (باید) باشد؟ آیا فکر نمى‌کنى در این حالت مرگت فرا برسد؟ فرمود: اگر در این حال مرگم برسد، در وقتى رسیده که در یکى از طاعت‌هاى خدا مى‌باشم.»[۶]

این توجه به جایگاه کارگر به‌اندازه‌ای است که رسول گرامی اسلام (ص) بر درستان زحمت‌کش او بوسه زده و می‌فرماید: «این دستى است که هرگز آتش به آن نمی‌رسد.»[۷]

بنابراین این سیره و عملکرد بزرگان دین به ما می‌آموزد که با توجه و اهمیت دادن به جایگاه کار و کارگر و حمایت از این نیروی مهم پیشرفت کشور، فرهنگ کار و اشتغال و تولید را ارتقاء بخشیم و پیشرفت همه‌جانبه را محقق سازیم.
 
حمایت از کالای ایرانی با حمایت از کارگر ایرانی

یکی از عوامل مهم فرهنگ­ساز از سوی مردم و مسئولین امر در تحقق شعار سال یعنی حمایت از کالای ایرانی، حمایت از کار و کارگر و ارج نهادن به جایگاه این قشر زحمتکش که چرخ‌های صنعت پیشرفت کشور را به حرکت درمی‌آورند، می‌باشد؛ چراکه از یک‌سو حمایت از کارگران باعث بهبود و ارتقای کیفیت و کمیت تولید کالای داخلی می‌شود و از سوی دیگر حمایت مردم از تولید داخلی و کالای ایرانی، حمایت از کارگران و بنگاه‌های داخلی و نیز افزایش اشتغال و ارتقاء جایگاه آنان را موجب می‌شود. در این راستا توجه به جایگاه کار کارگران در رابطه با حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی در منظومه فکری مقام معظم رهبری قابل‌بررسی و تبیین است؛ چنانکه ایشان همواره به این مسئله تذکر داده‌اند که «از کارگر تجلیل بشود، مسئولان توجّه داده بشوند به مسائل مربوط به کارگران، رفع مشکلات محیط‌های کارگری و جامعه‌ی کارگری.»[۸] همچنین معتقدند: «کار و کارگر بایستی در جامعه به‌عنوان ارزش شناخته شود؛ کارگر وقتی می‌گوید «من کارگرم»، احساس افتخار کند و فرزند کارگر با افتخار بگوید پدرم کارگر است.»[۹] تجلیل از جایگاه کارگر در نگاه مقام معظم رهبری تااندازه‌ای است که ایشان می‌فرمایند: «باید دست کارگر ایرانی را بوسید…»[۱۰]

با توجه به اهمیت این موضوع، اصول دیدگاه مقام معظم رهبری در رابطه با حمایت از کالای ایرانی با محوریت ارج نهادن به جایگاه «کار و کارگر» در نظام اسلامی را می‌توان به شرح ذیل بیان نمود:

۱.     نهادینه‌سازی ظرفیت‌های دینی و ارزشی در جهت حمایت از کالای ایرانی

این مسئله از دو بعد قابل‌بررسی است. از بعد وظایف مسئولین و نهادهای اجرایی کشور و از بعد وظایف مردم و کارگران به‌عنوان عوامل انسانی. در بعد اول ازنظر مقام معظم باید از ظرفیت‌های دینی و فرهنگی برای ترویج حمایت از کالای ایرانی استفاده نمود و «فروش کالاى خارجى و مصرف کالاى خارجى باید در جامعه به‌عنوان یک ضدّ ارزش شناخته بشود، مگر آنجایی که مشابه داخلى‌اش نیست.»[۱۱] و «واردات کالاهایى که در داخل به‌قدر کافى تولید مى‌شود، بایستى به‌صورت یک حرام شرعى و قانونى شناخته شود؛ آنچه در داخل تولید مى‌شود، از خارج وارد نشود.»[۱۲]

از بعد دوم نیز باید به تعمیق و ترویج ارزش‌های درونی و فردی کارگران توجه نمود چنانکه یکی از ارزش‌ها، توجه به ارتقاء تعهد و مسئولیت افراد در قبال کار و تولید بهتر و بیشتر است. ایشان دراین‌باره می‌فرمایند: «نقش کارگر در درجه اوّل، احساس مسؤولیت است، یعنى کارگر در آن کارى که به او محوّل است، باید احساس مسؤولیت کند – همه‌مان باید احساس مسؤولیت کنیم – و کارى را که به او سپرده شده است، باید مسئولانه انجام بدهد، کیفیت را باید افزایش بدهد. همه آحاد کارگرى باید در فکر این باشند، درصدد این باشند که کیفیت کار را بالا ببرند؛ این برکت ایجاد مى‌کند؛ هم براى خود او، هم براى جامعه.» بنابراین «توصیه عمومى این است که ما کار را گسترش بدهیم؛ به همه توصیه کنیم هرکس هر جا هست، کار کند، کیفیت کار را بالا ببرد، حقّ کار را ادا کند.»[۱۳]

۲.     توجه به سرمایه نیروی انسانی کارگران به‌عنوان معیار کمی تولید با ارتقای فرهنگ کار

رهبر انقلاب در این باره می‌فرمایند: «مرتب صحبت از سرمایه‌گذارى است، بنده نقش سرمایه‌گذارى را قبول دارم، بدون سرمایه‌گذارى هم کارى صورت نمى‌گیرد، اما سرمایه‌گذارى یک رکن کار است، رکن اساسى، کارِ کارگر است.»[۱۴] و «قشر کارگر زحمتکش، ستون اصلى تولید در کشور هستند.»[۱۵]

۳.     ارتقای سطح کیفی نیروی کار کشور از طریق آموزش و مهارت افزایی

از عوامل مهم در پیشرفت کشور در راستای تولید بهینه و باکیفیت بالا، نیروی انسانی متخصص و زبده است. «بنا بر این چه‌کار کنیم که کارگر این توانایى را پیدا کند که کیفیت کار را بالا ببرد؟… یکى از کارهایى که باید انجام بگیرد تا کارگر بتواند کیفیت کار را بالا ببرد، مهارت افزایی است … مهارت کارگر را باید بالا برد؛ کارگر ساده که نمى‌تواند صرفاً با تجربه خودش پیش برود؛ خب البتّه تجربه هم مؤثر است، امّا آموزش لازم است.

از عوامل ارتقای جایگاه نیروی کار و کارگری، حمایت از جایگاه شغلی با ایجاد انگیزه فردی (عامل انگیزشی)؛ حمایت اجتماعی با استفاده از کالای تولیدی کارگر (عامل اجتماعی) و نیز حمایت اقتصادی با افزایش دستمزد کار تولیدی به‌عنوان یکی از معیارهای سنجش ارزش‌افزوده کالای تولیدی (عامل اقتصادی) است.

 مهارت کارى بر عهده مسئولان است؛ همین فنّى‌حرفه‌اى‌ها و انواع کارهاى دیگرى که مى‌شود انجام داد براى مهارت افزایی کارگر؛ کارفرما هم مؤثر است، دولت هم مؤثر است.»[۱۶]

۴.     حمایت انگیزشی، اقتصادی و اجتماعی از کارگر ایرانی

از عوامل ارتقای جایگاه نیروی کار و کارگری، حمایت از جایگاه شغلی با ایجاد انگیزه فردی (عامل انگیزشی)؛ حمایت اجتماعی با استفاده از کالای تولیدی کارگر (عامل اجتماعی) و نیز حمایت اقتصادی با افزایش دستمزد کار تولیدی به‌عنوان یکی از معیارهای سنجش ارزش‌افزوده کالای تولیدی (عامل اقتصادی) است. این سه اقدام مهم مورد توصیه مقام معظم رهبری می‌باشند.
اقدام اول از دید ایشان با ایجاد امنیت شغلی تأمین می‌شود: «یک مسئله، مسئله امنیت شغلى کارگر است؛ اگر ذهن کارگر مشغول باشد که آیا فردا در این کارگاه خواهد بود یا نه دستش به کار نمى‌رود؛ باید امنیت شغلى به وجود بیاید»[۱۷].
اقدام دوم با ترویج محصولِ کارِ کارگر ایرانی و استفاده از کالای ایرانی قابل تأمین است: «یکى از چیزهایى که موجب مى‌شود که حرکت کارگرى، حرکت موفّقى باشد، ترویج محصولِ کارِ کارگر ایرانى است.» و نیز «تولید داخلى بایستى به‌عنوان یک چیز مقدّس شمرده بشود. حمایت از تولید داخلى باید یک وظیفه شناخته بشود؛ همه خودشان را موظّف بدانند از تولید داخلى حمایت بکنند.»[۱۸]

اقدام سوم با افزایش سهم دستمزد در هزینه نهایی تولید قابل تأمین است: «یکى از چیزهایى که لازم است، افزایش سهم دستمزد در هزینه تولید است. این ممکن است جورى برنامه‌ریزى بشود که به کارفرما هم هیچ صدمه‌اى نزند؛ از هزینه‌هاى اضافى و زائد کاسته بشود و به سهم دستمزد کارگر افزوده بشود؛ اگر این انجام بگیرد، کارگر تشویق مى‌شود.»[۱۹]
 
پی نوشت ها:

[۱] «الکاد لعیاله کالمجاهد فی سبیل‌الله»؛  کافی، ج ۵، ص ۸۸
[۲] «العباده سبعون جزاً افضلها طلب الحلال»؛ وسائل‌الشیعه، ج‌۱۷، ص‌۲۴.
[۳] بحار الأنوار،ج ۷۵، ص ۳۳۹
[۴] مستدرک الوسایل، ج ۲، ص ۴۱۷
[۵] وسایل الشیعه، جلد ۱۲
[۶] وسایل الشیعه، جلد ۱۲
[۷] ابن‌ اثیر، عزالدین، أسد الغابه فی‌ معرفه الصحابه، بیروت، مؤ‌سسه الرساله، ۱۴۰۹ ق، ج‌۲، ص‌ ۲۶۹  
[۸]بیانات در دیدار با کارگران، نهم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴
[۹]بیانات در دیدار با کارگران، دهم اردیبهشت ۱۳۹۶
[۱۰]بیانات در دیدار کارگران، دهم اردیبهشت ۱۳۹۷
[۱۱]بیانات در دیدار با کارگران، هشتم اردیبهشت ۱۳۹۵
[۱۲]بیانات در حرم رضوی، یک فروردین ۱۳۹۶
[۱۳]بیانات در دیدار با کارگران، هشتم اردیبهشت ۱۳۹۵
[۱۴] بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان، پانزدهم اردیبهشت ۱۳۷۸
[۱۵]بیانات در دیدار با کارگران، پنجم تیرماه ۱۳۶۸
[۱۶]بیانات در دیدار با کارگران، هشتم اردیبهشت ۱۳۹۵
[۱۷]همان.
[۱۸]همان.
[۱۹]همان.
 

پایگاه برهان

انتهای متن/