دعوای خیلی‌ها بر سر لحاف ملا است

سرویس سیاسی فردا؛ محمد صالح مفتاح؛ جعفربرزگر: بعد از ده سال از جام جم راهی پاستور شده است؛ تغییر مکانی که حرف و حدیث‌های زیادی در مورد علاقه او برای جابجایی در خود پاسور هم فراهم کرده است. علاقه‌ای که هر وقت با پرسش خبرنگاران مواجه شده است این پاسخ را دریافت کرده است که «انتخابات بلای جان انقلابی‌ها شده است».

در یک آخر هفته بهاری مهمان مهندس ضرغامی رئیس اسبق سازمان صدا وسیما و عضو کنونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی شدیم تا در مورد فضای مجازی که بحث داغ این روز‌های مردم است با او صحبت کنیم. البته قبل از مصاحبه قسمت شد ما هم مهمان صبحانه‌های معروف مهندس در بالکن دفتر قدیمی و نوستالژیک پاستور شویم.
فضای مجازی بزرگترین اختراع بشری است

فردا: در یکی از اظهار نظر‌های خودتان فرموده بودید که فضای مجازی آمده است تا انقلاب اسلامی را نجات دهد، اما در عمل آن چیزی که ما می‌بنیم، رویکرد رسمی کشور نسبت به فضای مجازی، رویکردی سلبی و تهدید محور است و در حوزه ایجابی کار جدی صورت نگرفته است. به نظر شما چرا نتوانستیم در حوزه ایجابی موفق عمل کنیم؟  
اعتقاد قلبی من این است با توجه به شعار اصیل انقلاب اسلامی که استقلال و آزادی است. فضای مجازی امکان بسیار خوبی برای اشاعه و استحکام هر دو مورد در اختیار جمهوری اسلامی و آحاد مردم قرار داده است. فضای مجازی معجزه و دستاورد بزرگ بشری است، من شخصا از این که خدا به من عمر داد و زنده ماندم و توانستم این اختراع بزرگ بشری را حس کنم و در این فضا زندگی کنم، خدا روشکر می‌کنم. من معتقدم که فضای مجازی بزرگترین اختراع بشری است و حتی از اختراع برق هم بالاتر است چرا که مردم را وارد یک فضای جدید از زندگی و تعامل می‌کند که روی همه شئون انسانی تاثیرگذار است؛ بنابراین اصل موضوع، بسیار مهم و تاثیرگذار است و شعار‌های انقلاب همه در این چارچوب می‌تواند در بهترین سطح محقق شود.

فضای مجازی امکان نظارت عمومی را فراهم می کند

ساده‌ترین مثال در این زمینه شعار آزادی است. در نبود فضای مجازی می‌توانیم این شرایط را متصور شویم که فقط افراد خاصی حرف بزنند، تریبون‌های خاصی فعال شود، یا مجوز داشته باشند و یا مشروعیت برای حرف زدن داشته باشند، اما فضای مجازی این امکان را به مردم می‌دهد تا آن‌ها هم صحبت کنند. ما به امر به معروف و نهی ازمنکر اعتقاد داریم و متاسفانه به خاطر عملکرد نادرست، امر به معروف و نهی از منکر را محدود به ظواهر مردم کردیم. در حالی که ابعاد امر به معروف و نهی از منکر بسیار وسیع‌تر از این مسائل است. امروز فضای مجازی می‌تواند امکان نظارت عمومی و تحقق امر به معروف و نهی از منکر را فراهم آورد، هیچ کسی فکر نمی‌کنم در این مورد شک داشته باشد، لذا وقتی می‌بینیم منکر در جامعه صورت می‌گیرد فضای مجازی افکار عمومی را هدایت می‌کند تا با آن منکر مخالفت کند و این دقیقا نظارتی است که باید صورت بگیرد. من مصادیق بسیار زیادی دارم که بعضی از منکراتی که کسی جرات نمی‌کرد راجع به آن منکرات صحبت کند، اما وقتی افکار عمومی راجع به آن‌ها صحبت کرد، در عرض چند ساعت منکر برطرف شد و کسانی که مرتکب آن منکر شده بودند یا عذرخواهی کردند و یا رویه خود را عوض کردند، بنابراین در مورد استقلال هم همینطور است. من تحلیلی جامع دارم که چطور فضای مجازی استقلال ما را می‌تواند تضمین کند و انقلاب را متکی به آحاد مردم بکند و البته در برخی مواقع خاص هم برعکس!

در فضای مجازی با بمباران اطلاعات مواجه هستیم

من معتقدم که فضای مجازی، چون پدیده جدیدی است قطعا آسیب‌های زیادی هم دارد، در این جا اجمالا به چند مورد از آسیب‌های فضای مجازی اشاره می‌کنم. شما در فضای مجازی مشکل «آنتروپی» دارید که من از نظر روانشناسی بار‌ها این را بحث کردم. وقتی بمباران اطلاعاتی صورت می‌گیرد به خصوص در مورد کسانی که طرز استفاده از فضای مجازی را نمی‌دانند چنان تحت تاثیر انواع داده‌ها قرار می‌گیرند که اولا موضوع اصلی را فراموش می‌کنند و بعد هم به لحاظ روحی و روانی ذهن شان نمی‌تواند روی مساله تمرکز پیدا کند. دائما ذهن شان پرش دارد و این امر باعث می‌شود کاربر‌ها بعد از مدتی احساس کنند این داده‌های فضای مجازی نمی‌توانند حل مساله کنند. مشکلاتی مثل سانسور جدید به بهانه بمباران اطلاعاتی، مشکلاتی که معمولا صحت فدای سرعت می‌شود و دقت علیرغم اهمیت آن در حاشیه قرار می‌گیرد، بحران سطحی نگری و ایجاد عادت به این که به موضوعات، سطحی، تبلیغی و زود گذر نگاه شود. تمرکز روی تصویر سازی به جای تمرکز روی محتوا از مشکلاتی است که فضای مجازی به آن دچار است. گروه‌ها در فضای مجازی به نوبه خود نیازمند آسیب شناسی هستند ضمن این که نکات مثبتی دارند، اما وقتی چند نفر فعال‌تر از بقیه ظاهر می‌شوند می‌توانند کل افکار آن گروه را به سمت خاصی هدایت کنند.  

در فضای مجازی با حاکمیت نقاب روبرو هستیم

فردا: رسانه‌ها یا مدیران سرویس ها؟

مدیران سرویس ها. تعبیر من این است، جای دیگر ندیدم. حاکمیت نقاب یا روتوش در فضای مجازی اتفاق می‌افتد. یعنی در فضای مجازی شما ممکن است فکر کنید با یک دختر خیلی زیبای جذاب دارید چت می‌کنید، بعد آن طرف ممکن است عفریته یا یک پیرمرد هوس باز نشسته باشد که مثل یک دختر با شما صحبت می‌کند و می‌خواهد شما را تلکه کند. من پرونده‌های پلیس فتا را که دیدم بخش زیادی از چت‌های غیر اخلاقی که صورت می‌گیرد هیچ کدام واقعی نیست. عکس چندتا خانم را می‌گذارند، از آن طرف صحبت می‌کنند، بعد طرف پول می‌ریزد برای جایی که با این خانم ارتباط داشته باشد بعد در نهایت فرد سر از باند‌ها و گروه‌های خاص در می‌آورد. یعنی حاکمیت روتوش و نقاب در این فضا بسیار جدی است.