بررسی شکل هندسی اجزای جسم از نگاه ذیمقراطیس و پیروانش

چکیده

دربارۀ بساطت و ترکّب جسم‌‌، در فلسفه -که عهده‌دار شناخت واقعیات است – دو قول مطرح شده یکی قول به بساطت که جسم را تنها صورت جسمیّه می‌داند و ترکب آن از ماده و صورت و نیز ترکب از اجزاء صغار را منکر می‌شود. و دیگر قول به ترکّب که صاحبان این قول به دو دسته تقسیم می‌شوند: یکی آنان که جسم را از ماده و صورت (یعنی صورت جسمیه) مرکب می‌دانند. و دیگر کسانی که به ترکب آن از اجزاء صِغار معتقدند. گروه اخیر برای هر کدام از اجزاء سازندۀ عناصر و نیز برای هر کدام از اجزاء سازندۀ افلاک شِکلی را تعیین کرده‌اند که این مقاله دو شکل از آن‌ها را بحث کرده است. توضیح این‌که عناصر بسیط چهارتا هستند و افلاک در نظر آنان شکل مشترک دارد، پس شکل‌هایی که برای اجزاء عناصر و افلاک وجود دارند مجموعاً پنج شکل‌اند. در این مقاله به تبیین دو شکل (شکل اجزاء نار‌‌ و شکل اجزاء ارض) عنایت شده است. در بیان هر یک از این دو شکل – که در تحریر اقلیدس شکل شانزدهم‌‌ و هفدهم مقاله سیزدهم واقع شده‌اند – به نحوۀ ساخت شکل توجه شده و پس از ذکر مفروضات مسئله‌‌، طریقۀ ساخت بیان شده و آنگاه بر صحت طریقۀ ساخت‌‌، دلیل اقامه شده است.

تازه های تحقیق

خلاصه سخن

از مباحث پیش‌گفته نتیجه می‌شود که هر کدام از اجزای آتش در فرض این‌که اجزای آتش مرکب از اجزا باشد به شکل مخروط مضلعی (هرم) است که ۴ سطح دارد که هریک از آن‌ها مثلث متساوی‌الاضلاع است و اگر کره‌ای این هرم را احاطه کند قطر آن کره یک برابر و نیم مربع ضلع این هرم خواهد بود. (قطره کره محیط بر هرم   ) = (مربع ضلع هرم) ا ب = هر یک از اجزای زمین (در فرض این‌که زمین مرکب از اجزا باشد) به شکل مکعب است اگر کره‌ای این مکعب را احاطه کند قطر آن کره سه برابر مربع ضلع آن مکعب است. قطره کره محیط بر مکعب =(۳برابر مربع ضلع مکعب)

کلیدواژه ها: جسم‌‌؛ ذیمقراطیس‌‌؛ شکل‌‌؛ آتش‌‌؛ زمین

نویسنده:

محمدحسین حشمت پور: استادیار گروه فلسفه دانشگاه قم

فصلنامه پژوهش های فلسفی – کلامی – دوره ۱۹، شماره ۷۴، زمستان ۱۳۹۶.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.