مهمترین عامل در کسب خودکفایی توسعه مراکز علمی و تشویق همه جانبه مخترعان و نیروهای متخصص است

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل ازندای اصفهان،باورش سخت هست ولی نشان داده ایم که غیر ممکن نیست؛ به جایی رسیده ایم که عده ای اندیشیدن را از مردم گرفته اند، می خواهند شبیه غرب شوند.

مردم آنگونه ای فکر کنند که عده ای خاص می خواهند. تمام خط و مسیرهای غلط را رسم کرده اند و می خواهند فساد در جامعه ریشه کن شود. سنگ های جلوی پای دانشمندان و پژوهشگران را بردارید. بگذارید که فکر کنند، کشف کنند و علم به روز شود.

***

با پژوهشگر نمونه فهیمه اُلیکی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی گفتگو می کنیم. او دارای بیش از ۲۲ مقاله علمی ترویجی و علمی تخصصی، کنفرانس بین المللی و ملی و دارای چند مقاله علمی پژوهشی است. در حال حاضر همکاری پژوهشی در نگارش کتاب «جایگاه امربه معروف و نهی از منکر در پیشگیری از فساد اداری» و کتاب «نظریه های انقلاب» از دیگر سوابق وی می باشند.

 شما در چه زمینه هایی پژوهش می کنید و چرا ؟

فهیمه اُلیکی: انسان موجودی است دارای تفکر که همه اعمال و گفتارش از اندیشه اش سرچشمه می گیرد. اندیشدن و پژوهش لازمه دستیابی به علم هستند. رشته مدیریت، دانش میان رشته ای است که از یافته های روانشناسی، جامعه شناسی، علوم صنعتی، علوم اجتماعی و اقتصادی و حتی تاریخ بهره می گیرد و دارای مفاهیم و نظریات متعددی است که بخشی عمده آنها را در کتب می توان جستجو کرد و بخشی از آنها بصورت پراکنده در مقالات یافت می شوند. لذا بنده نیز در پی پیشرفت در دانش مربوط به مدیریت دولتی بالاخص منابع انسانی و آگاهی از نگرشهای مدیریتی اکثر پژوهش هایم را در این زمینه صورت دادم و بخش زیادی از مطالعاتم یافته های علمی سایر محققین است.

از جمله عنوان های مقاله های کارشده به راهنمایی استادهای فرهیخته و توانمندم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بررسی اهمیت نسبی تأثیر استراتژی های خصوصی سازی برعملکرد غیرمالی بانکهای خصوصی شده؛ نقش اخلاق حرفه ای از دیدگاه اسلام و اندیشه علامه طباطبایی در توسعه سازمانهای دولتی؛ بررسی نقش فرهنگ امربه معروف و نهی از منکر بر کاهش فساد اداری؛ نقش عدالت و شایسته سالاری بر پیشرفت جامعه ایرانی اسلامی؛ نقش معیارهای غیرمالی بر عملکرد در بانکهای خصوصی؛ بررسی نقش معنویت در سازمان و رابطه آن در پیشگیری از فرسودگی شغلی؛ مدیریت الگوی مطبوعات و رسانه با رویکرد اسلامی؛ دینداری، اخلاق، معنویت و فرهنگ اسلامی و نقش آن در الگوی پیشرفت جامعه اسلامی؛ واکاوی چالشهای نظام اداری ایران مورد مطالعه چالش عدالت اجتماعی؛ بررسی نقش حکمرانی خوب در کارآمدی دولتها؛ انضباط در سازمانهای آخرت گرا، بررسی جایگاه حکمت در مدیریت دانش از دیدگاه اسلام؛ عدالت و شایسته سالاری از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه و…

و ارائه مقالات جامعه شناسی باعنوان: جامعه شناسی شیعیان روسیه؛ جامعه شناسی شیعیان ترکیه؛ خوش خدمتی های سازمان مجاهدین به صدام؛ بررسی زمینه ای تأثیر منازعات روسیه و چچن بر بحران قفقاز.

 آیا پژوهشهای شما به نتیجه عملی هم رسیده است؟

– همانطور که عرض شد مقالات کار شده با نتیجه هایی همراه است یا با تایید فرضیات پژوهش همراه بوده است. برخی از نتایج ارائه شده از مقالات منتشر شده و برخی از مقالات در دست داوری فصلنامه های مربوطه می باشند. بعنوان مثال در مقاله «نقش اخلاق حرفه ای از دیدگاه اسلام و اندیشه علامه طباطبایی در توسعه سازمانهای دولتی» با توجه به اینکه نظام اخلاقی و ارزشی حاکم در کشور ما اسلامی است، لذا شایسته است که در طراحی الگوی اخلاق حرفه ای از الگوهای اسلامی بهره مند شد.

همچنین نتایج پژوهش «بررسی نقش حکمرانی خوب در کارآمدی دولتها» نشان داد با توجه به ویژگیهایی که حکمرانی خوب دارد می تواند روابط دولت، بخش خصوصی و نهادهای مدنی را به گونه ای تنظیم کند تا ضمن کارایی و اثربخشی بالا و همکاری تعاملی و استفاده از توان و ظرفیت های موجودِ بخش دولتی، رشد و توسعه اجتماعی و اقتصادی تأثیر ایده آل بگذارد.

هرقدر که دولتها پاسخگو و کارآمدتر باشند ثبات سیاسی بیشتر، حاکمیت قانون گسترده تر و فساد محدودتر شده باشد، حکمرانی خوب برقرار می شود. طبق نتایج بدست آمده از «واکاوی چالشهای نظام اداری ایران مورد مطالعه چالش عدالت اجتماعی» طرح ریزی و به کارگیری الگوی مناسب مدیریت که از آن به عنوان الگوی حکمرانی خوب تعبیر می شود و می تواند با عناصر و مؤلفه هایی که در اختیار دارد در تحقق عدالت نقش ویژه ای را ایفاکند. «بررسی تأثیر مدیریت استعدادیابی بر جانشین پروری سازمانی» نشان داد مدیریت استعدادیابی تأثیر مثبت و معنی داری برتمامی مؤلفه ها جانشین پروری دارد.

نتایج «انضباط در سازمان های آخرت گرا نشان داد» سازمان آخرت گرا یا سازمان توحیدی به دنبال تحقق حیات طیّبه برای اعضای اُمت خودمی باشد. نتایج «نقش معیارهای غیرمالی برعملکرد دربانکهای خصوصی» نشان می دهد سیاستها و استراتژیهای دولت بر بهره وری فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی تأثیرگذار است. به نظر می رسد بهره وری در بخش خصوصی با توجه بیشتر به شاخص های غیرمالی همچون افزایش کیفیت خدمات، رضایت مشتریان، استفاده بهینه از منابع افزایش یابد.

و…

 به نظر شما چه کسانی بیشتر علاقمند به پژوهش و تحقیق هستند؟

– علاقمندان به پژوهش در کشور ما چند دسته هستند؛ برخی علاقمند به توسعه علم و آگاهی، دسته ای دیگر صرفا به دنبال درآمد مالی، بخشی نیز به دنبال رزومه سازی برای جذب در هیات علمی و رقابت در مقطع دکترا هستند. در این خصوص به نقل از آقای دکتر مهدی الوانی پدر علم مدیریت در ایران باید گفت: «کشورهای توسعه یافته علم داشته و از علم مقاله تولید کردند در حالی که ما به دنبال تولید علم از مقالات هستیم، مقاله زاییده علم است و نه زاینده آن».

به عقیده بنده این چالش نیز باز می گردد به قوانین حاکم بر جذب و استخدام نیرو در هیات علمی و همچنین شمارش تعداد مقالات؛ در واقع توجه به کمیت و نه کیفیت مقاله های منتشر شده که نشانه برتری افراد در رقابت برای جذب در مقطع دکترا و همچنین هیات علمی شده است و این خود باعث ایجاد بنگاه های اقتصادی در بین برگزارکنندگان کنفرانس ها و همایش ها و تعداد کمی از فصلنامه ها است که در قبال دریافت هزینه ای سنگین برای یک دانشجوی بیکار مقاله اش را به چاپ می رسانند. در واقع برخی از کنفرانس ها به قطب های مالی کسب درآمد تبدیل شده اند.

نهایتا دسته دیگر دانشجویان علاقه مند هستند که وظیفه شان در سطح تحصیلات تکمیلی تحقیق و بررسی در تاثیر و یا رابطه بین ابعاد متغییرهای مورد تحقیق با روشهای مختلف پژوهش و افزایش علم خود است.

چگونه می توانیم جامعه را به سمت پژوهشگری سوق دهیم؟

– به فرموده امام خمینی(ره) «مهمترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی، توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق همه جانبه مخترعین و نیروهای متخصص است». اهمیت جایگاه پژوهش در توسعه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور بر کسی پوشیده نیست و در نظر گرفتن امکانات جامعه و گسترش روحیه پژوهشگری برای حفظ هویت، استقلال، عزت و آینده ملت دارای ارزش بسیاری است.

اگر پژوهشها براساس نیازهای جامعه و نه صرفا علاقه شخصی به موضوعی صورت گیرد، این پیشرفت علمی و این حرکت علمی با عزم ملی صوررت گرفته می شود. برای سوق دادن جامعه به سوی پژوهشگری باید به یکی از عوامل تأثیرگذار و نقش آفرین در عرصه های مختلف حیات اجتماعی یعنی رسانه ها اشاره کرد که امروزه به عنوان مهمترین ابزار گردش اطلاعات و انتقال پیام به مخاطبان نقش بسیار مهمی درجامعه ما ایفا می کند.

همچنین بی عدالتی ها و نابرابری های اجتماعی و اقتصادی موجود در جامعه خود عاملی شده که نقش مطالعه و تحقیق در بین مردم ما کمرنگ شود.

با فراخوان همایشهای ملی و پشتیبانی و پیشنهاد موضوع های سیستماتیک و نظامند تحقیق، با امکان حضور عموم مردم با هزینه کم و ایجاد روحیه مشارکت در جهت توسعه یافتگی کشور و دستیابی به دانش و بینش قوی از وضعیت کشور، می توان از سرمایه های فکری اجتماعی بهره لازم را در جهت کارآفرینی و نوآوری برد.

با تعلیم و تربیت اجتماعی می توان بخشی از مشکلات جامعه را حل کرد، زیرا هدف رسانه اسلامی اصلاح فضای فرهنگی جامعه به سمت نیکی هاست. با ارزشی شدن فرهنگ پژوهش ما می توانیم جامعه ای فرهیخته، آگاه، با نشاط و پویا داشته باشیم.
  آیا مردم علاقه به کتابخوانی و تحقیق ندارند یا اینکه جامعه اینگونه مردم را بار آورده است؟
– در دو دهه اخیر تحولات زیادی در زندگی و تغییر سبک زندگی در جامعه ما رخ داده است. امروزه توجه کمتر به ادبیات مکتوب به خاطر زندگی رسانه ای (رادیو، تلویزیون، فضای مجازی و…) با پوششی کامل که از همه علوم (اجتماعی، دانش پزشکی، اقتصادی و…) دارند، باعث دور شدن جامعه از کتابخانی شده است.

یقینِ مردم از دانستن همه چیز یا کافی دانستن دانسته هایمان یا عادت به فراگرفتن علوم به صورت شفاهی از طریق رسانه، مضاف بر کمبود وقت و مشغله های ذهنی و کاری و یا عدم آگاهی از کم شدن پیمانه معرفتی برای پذیرش علوم جدید باعث فراموش شدن کتابخوانی در جامعه ما شده است.

با ورود فناوری های اطلاعات و ارتباطات و ایجاد دانش در همه زمینه ها (دانش ارتباط با مشتری، دانش سازمان و…) لازم است در جامعه ما نیز در این خصوص تغییر و تحولی از طریق تجزیه و تحلیل فرهنگی صورت گیرد.

 آیا مسئولین به پژوهشگران و کار پژوهشی اهمیت می دهند؟

– تنها می توانم به کسانی که ارزش پژوهش را درک کرده اند و آن هم در سطح دانشگاهی و اساتید محترم اشاره کنم. هرچند که سازمانهای بسیاری هستند که از پژوهش پیرامون سازمان خود حمایت می کنند ولی به دلیل وجود بروکراسی ها و شاخص ها و استانداردهای خاص، جذب مقالات برای عموم پژوهشگران و پوشش آنها در قالب تمامی رشته ها امکان پذیر نیست.

اگر به ارتباط بین صنعت و سازمانها با دانشگاه بیش از پیش توجه شود و سازمانها از نتایج کوشش های علمی پژوهشی که باعث پیشرفت علم و فن آوری در جامعه می شود در جهت ارتقاء و توسعه یافتگی کشور استفاده کنند، در رسیدن به اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی گامی موثر برداشته می شود.

رهبر فرزانه انقلاب در دیدار با دانشجویان فرمودند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد». همچنین در بخشی دیگر از صحبتشان به توجه به صنایع دانش بینان اشاره کردند که این خود نشان از توجه و اهمیت امر پژوهش در زمینه رشد و توسعه اقتصادی و نهایتا عدالت اجتماعی (که از دل آن به وقوع خواهد پیوست) می باشد.

 چه سختی و مشکلاتی در مسیر کاری پژوهشگر هست؟
– پژوهشگری برای افرادی که وابسته به سازمان یا واحد تحقیق و توسعه هستند شغل محسوب می شود و درآمدزا است، ولی برای افراد جویای علم بر حسب الزامات و علاقه به پژوهش، می باشد.

در مورد مشکلات یک محقق، خوب بیشتر بحث هزینه ها مطرح است، هزینه چاپ و ایاب و ذهاب، از پخش پرسشنامه گرفته تا تهیه کتاب و هزینه های داوری فصلنامه ها.

همانطور که عرض شد حمایت مالی سازمانها برای طرحهای پژوهشی به راحتی قابل دستیابی نیست و از طرفی با طرح وزارت علوم مبنی بر شمارش کارهای علمی برای بحث جذب هیات علمی و ادامه تحصیل در مقطع دکترا و متاسفانه انحصاری شدن تعدادی از فصلنامه های معتبر داخلی برای پژوهشگران خاص و همچنین اهمیت ثبت مقاله در ژورنالهای معتبر خارجی «آی اس آی» و «اسکوپوس» و… که دانشجوی ایرانی مجبور است هم علمش را و هم هزینه اش را به ژورنالهای خارجی برای ثبت پژوهش واگذار کند، یکی از بزرگترین و مهمترین چالش و مشکل یک محقق می باشد.

مشکل دیگر اینکه پژوهشهای علمی ما در جامعه ناآگاه صورت می گیرد؛ یعنی بدلیل نداشتن مطالعه و ندانستن شرح وظایف و یا بدلیل پاره ای از مسائل امنیتی درون سازمانی پاسخگویان قادر به پاسخگویی شفاف در مورد مسائل مطرح شده نیستند.

این عقیده بنده نیست بلکه اعتراف دو تن از مدیران نمونه آماری در یکی از پژوهشها است که نتایجی که حاصل می شوند قابلیت تعمیم به کل آن جامعه را نخواهد داشت و در مجموع تحقیق صورت گرفته از اعتبار لازم برخوردار نیست.