حق مطلب درخصوص شخصیت پیامبر(ص) ادا نشده است

عباس اسماعیلی‌زاده، عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشکده الهیات فردوسی مشهد، درگفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، به آیه‌ انتهایی سوره کهف اشاره کرد و گفت: شخصیت نبی مکرم اسلام(ص) را دارای دو بُعد است؛ یک بُعد وجودی مثل دیگر انسان‌ها دارند و دارای یک بُعد الهی و آسمانی.
دو بُعد زمینی و آسمانی در شخصیت پیامبر اکرم(ص)
وی ادامه داد: در ابتدای آیه ۱۱۰ سوره کهف «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَهِ رَبِّهِ أَحَدًا (بگو من هم مثل شما بشرى هستم [ولى] به من وحى مى‌شود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد)، اشاره به بُعد نخست شخصیت حضرت دارد و ایشان را در بحث آفرینش، بشری مثل دیگران معرفی می‌کند، وجود خاکی دارند و فرشته نیستند، از همین رو توقع اعمال فرازمینی از حضرت درست نبود.
اسماعیلی‎زاده افزود: در ادامه آیه ذکر شده که بر رسول خدا(ص)، وحی می‌شود و به مسائلی چون مختصات‌النبی اشاره دارد که مربوط به جنبه‌ ماورایی و فرابشری پیامبر است، مسائلی چون وجوب نماز شب بر حضرت محمد(ص) که مختص ایشان است.
وی مطرح کرد: البته یک بحثی که مطرح می‌شود، این است که حضرت دقیقا مثل ما نیست، همانطور که هیچ انسانی مثل دیگری نیست و حتی دوقلوها نیز دارای تفاوت‌هایی هستند و این بحث « مِثْلُکُمْ » اشاره به اشتراک در آفرینش دارد؛ چون در بعد زمینی، دو آدم مساوی نداریم.
حق مطلب درخصوص شخصیت پیامبر(ص) ادا نشده است
دانشیار دانشکده الهیات فردوسی مشهد، در تبیین جنبه ماورایی شخصیت خاتم‌الانبیاء(ص)، اظهار کرد: گفت‌وگو کردن راجع به یک انسان کامل، بسیار دشوار است و نباید تصور شود که هر چه تاکنون راجع به شخصیت و جایگاه والای پیامبر(ص) سخن گفته شده، حقِ مطلب را ادا کرده است.
وی افزود: به نظرم در این زمینه هنوز هم گفت‌وگوهایی وجود دارد و همچنان ابعاد گسترده از شخصیت نبی مکرم اسلام(ص) هست که بیان نشده است، کما اینکه انسان، جنبه‌های متعدد از قرآن را کشف نکرده و این کتاب آسمانی تا قیامت برای بشر حرف تازه دارد.
اسماعیلی‌زاده بیان کرد: اینکه حضرت محمد(ص)، انسان کامل و مظهر تام اوصاف الهی بودند، همه‌ حرف نیست و اگر شخصیت ایشان را بکاویم، می‌بینیم که جنبه‌های دیگری در شخصیت رسول خدا(ص) وجود دارد که به ذهنِ ما نمی‌رسد.
وی ادامه داد: مثلا در بحث حدیث «لولاک لما خلقت الافلاک…اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم…» نباید تصور شود که فهم کامل از این حدیث حاصل شده و همه‌ی آنچه که باید، گفته شده‌است و در آینده، با رشد فکری بشر مباحث بیشتری از آن دریافت خواهد شد.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد اذعان کرد: مثال‌های گوناگونی در این بحث وجود دارد، مثلا ما مسئله‌ی تعدد زوجات پیامبر اکرم(ص) که از اختصاصات‌النبی است، را با بُعد زمینی حضرت و مباحثی چون تالیف قلوب و صلح و مصالح سیاسی و… توجیه می‌کنیم، درحالی که دلایل دیگری نیز وجود دارد و نباید فراموش کرد که ما به غیب دسترسی نداریم.
اسماعیلی‌زاده گفت: در خصوص معراج پیامبر اکرم(ص)، بحثی مطرح است که چطور می‌شود جسم فراتر از عالم ماده برود و در این خصوص، گفت‌وگوهایی شده است و ما در اسرار اثبات رفتنِ حضرت به آسمان‌ها مانده‌ایم در حالی که می‌بینیم در بحار الانوار تعداد معراج‌های حضرت تا چهار هزار تا نیز ذکر شده است و اگر نبی مکرم اسلام(ص) این تعداد اسراء داشته باشند، یعنی ما هنوز در درک این مطلب مشکل داریم و به نظر می‌رسد همه فهم این نباشد.
دانشیار دانشکده الهیات فردوسی مشهد، عنوان کرد: نوع دیگری نگاه به این جریان وجود دارد که من در تعبیر یکی از علما شنیدم که در خصوص معراج پیامبر اکرم(ص) می‌گفتند خاتم الانبیاء(ص)، با این شخصیت نورانی و متعالی که داشتند، اثبات این مسئله که چطور این وجود متعالی و ربانی و کامل، می‌توانست روی زمین بماند، سخت است؛ یعنی باور اینکه پیامبری که به قاب قوسین رسیده‌اند بتوانند در روی زمین بند شوند، دشوار است.
اسماعیلی‌زاده افزود: در این نوع نگاه، می‌توان گفت که مسائلی چون وجوب نماز شب برای پیامبر اکرم(ص) برای این بوده است که به این بهانه، حضرت رسول(ص) روی زمین بمانند و این روح متعالی، به خاطر نماز روی زمین بایستد و البته بازهم تاکید می‌کنم که این‌ها، تنها دلایل نیست.
وی در تبیین ظرفیت‌های وجودی حضرت محمد(ص) ابراز کرد: هرچند در رسالت حضرت، طهارت مولِد، نسل موحد، شخصیت نورانی، تهجدها و به غاررفتن‌های حضرت و ویژگی‌های دیگرشان موثر بودند اما نمی‌توان به این دلایل بسنده کرد و نباید تصور کرد که این همه‌ی مطلب است و قطعا مباحث دیگری وجود دارد و نباید از بیان این مطلب که نمی‌توان به شناخت کامل این انسان کامل رسید، واهمه داشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: ابعاد شخصیتی حضرت رسول(ص)، همانطور که ذکر شد، خارق‌العاده است و چنین فردی در زمان بعثت، شخصیت خاصی بودند و شایسته‌ی این مقام، اما این مقام را می‌توان هم اکتسابی عنوان کرد و هم انتسابی دانست و دلیل آن علمِ الهی است.
اسماعیلی‌زاده، با اشاره به آیه‌ «…اللَّهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالَتَهُ…» «…خدا بهتر مى‏‌‌داند رسالتش را کجا قرار دهد» ابراز کرد: این مسئله را باید در نظر گرفت که خداوندی که مخلوق را خلق کرده و داناترین عالم است؛ می‌داند که رسالت را باید بر عهده‌ چه کسی بگذارد.
همه انسان‌ها می‌توانند ولی‌الله شوند/ مسیر قرب الهی باز است
دانشیار دانشکده الهیات فردوسی مشهد، مطرح کرد: به تعبیری، می‌توان از این آیه چنین برداشت کرد که مسیر صعود بشر باز است، هرچند کسی دیگر نمی‌تواند پیامبر یا امام شود اما راه همان است؛ مسیر ولایت باز است و همه انسان‌ها می‌توانند ولی‌الله شوند و در این مسیر به قربِ الهی برسند.
وی افزود: یعنی در این مسیر هر دو از مقام ولایت برخوردارند اما یکی رسول شده ودیگری نبی و وجه مشترک همه ولایت است، یعنی تفاوت در مکلف‌بودن یا نبودن است و چون تفاوت در تکلیف است، نمی‌توان برای آن درجه تعیین کرد.