بهلول؛ قهرمان قیام گوهرشاد

رجبعلی لباف‌خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت ۲۱ تیر مقارن با قیام مسجد گوهرشاد به شرح وقایع این روز تاریخی پرداخت و اظهار کرد: مکان‌هایی همچون مسجد از ابتداء شکل‌گیری مانند مسجدالنبی به عنوان اولین مسجد در مدینه صرفا برای عبادت نبوده‌اند، در واقع مساجد برای تمشیت امور مسلمین ساخته می‌شدند.

وی اضافه کرد: امور مسلمین اعم از نحوه امور مذهبی، امور زندگی، بعدها مسئله آموزش و حتی مسائل سیاسی و بسیاری مسائل دیگر را شامل می‎‌شود و به عبارتی می‌توان گفت این امور مسائلی هستند که می‌توانند زندگی یک جامعه را مرتب کرده و تمشیت دهند.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: مسجد گوهرشاد نیز در جوار حرم مطهر رضوی که در واقع یک نقطه و کانون جمعیتی بزرگ از شیعیان بود، می‌توانست علاوه بر جنبه عبادی مکان مناسبی برای امور سیاسی و حتی امور روزمره مردم باشد که ناصحین جامعه و افرادی که توانایی راهنمایی و هدایت مردم را داشتند در این مکان به این امر مهم بپردازند و در واقع در آن مکان سهمی داشته باشند.

قیام مردم در مقابل کشف حجاب از مهمترین اتفاقات در مسجد گوهرشاد بود

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: یکی از اتفاقات بسیار مهمی که در مسجد گوهرشاد رخ داد مسئله قیام مردم در مقابل کشف حجاب بود که به صورت اعتراضات گروهی بین مسلمانان و شیعه‌ها مطرح و پس از آن به یک موج اعتراضی بزرگ تبدیل شد و به آنجا رسید که توانست پیکره حاکمیت آن زمان را تا حدود زیادی متزلزل نماید.

وی گفت: موضوع از اینجا شروع شد که در تیر ماه سال ۱۳۱۴ خورشیدی اعتراضی در مسجد گوهرشاد توسط جمعی از علما به موضوع کشف حجاب رخ داد. با شکل‌گرفتن اعتراضات و شایع‌شدن ماجرا، شخصی به نام «محمدتقی بهلول» که اهل بیلند گناباد بود از قاین که محل اقامت این شخص بود به سمت مشهد به قصد زیارت حرم مطهر رضوی به راه افتاد و با دیدن اعتراض مردم و علما به جمع معترضین پیوست و با صدای بلندتری به اعتراض پرداخت. ماموران دولتی این مرد را دستگیر کردند و هنگام انتقالش به زندان شهربانی با اعتراض شدیدتر مردم روبه رو شدند.

جمعی از علمای تبعید شده پس از قیام گوهرشاد

این استاد دانشگاه عنوان کرد: مامورین نیز مقداری از اعتراض مردم بیمناک شدند و با پادرمیانی خدام حرم راضی شدند که بهلول را در صحن عتیق یا صحن کهنه که در حال حاضر به صحن انقلاب معروف است در اتاقی بازداشت کنند، اما این بازداشت موجب شد که صبح روز بعد یعنی روز ۱۹ تیر مردم دوباره به تشویق و ترغیب شخصی به نام «سیدعلی نواب احتشام رضوی» که سرکشیک آستانه بود بهلول را از زندان یا محل حبس خلاص کنند و بهلول که از حبس رهایی پیدا کرده، جسارت خاصی بدست آورده و جرات پیدا کرده بود در مسجد گوهرشاد به بالای منبر صاحب‌الزمان که بلندترین منبر بود برود و در مسجد علیه رضا شاه شروع به سخنرانی کرد.

لباف‌خانیکی تشریح کرد: این فرد، ضمن اعتراضی که به مسئله کشف حجاب داشت یک تقاضا را هم مطرح کرد و آن آزادی «آیت‌الله حسین قومی» بود که این شخص نیز در همین رابطه با اعتراض به کشف حجاب دستگیر و روانه زندان شده بود. در این بین بهلول درخواستی را نیز مطرح کرد و آن نیز مقاومت مسلحانه بود که این مسئله بسیار برای حاکمیت در آن زمان گران تمام شد.

وی ادامه داد: زمانی که این مسائل توسط بهلول در مسجد گوهرشاد مطرح شد مامورین به سمت مردم و معترضین هجوم بردند و تعدادی از مردم در این قائله کشته شدند. اعتراضی که در واقع با کشتار مردم ادامه پیدا کرد موجب شد تا در روزهای بعد از روستاهای اطراف به مشهد بیایند و اعتراضات در تمام شهر ادامه پیدا کند و تا نیمه‌های شب تداوم داشته باشد و این تداوم اعتراضات در چند روز موجب کشته شدن عده‌ای از مردم و مامورین دولتی شد.

این پژوهشگر خراسانی اضافه کرد: در این گیرودار، بهلول توانست با چند نفر از همراهان خود از مسجد خارج شود و خود را از مهلکه نجات دهد. پس از اینکه از مجموعه حرم مطهر و مسجد گوهرشاد خارج شد از طریق پایین خیابان به سمت تربت‌جام حرکت کرد و از آن‌جا خود را به هرات افغانستان رساند و در هرات درخواست پناهندگی سیاسی کرد. مامورین دستگاه‌های انتظامی افغانستان هم بهلول را دستگیر و به کابل اعزامش کردند و در آنجا او را زندانی نمودند.

لباف‌خانیکی بیان کرد: بهلول در سال ۱۳۲۵ خورشیدی در طی نامه‌ای از زندانی در کابل از دولت ایران خواست که برای آزادی او اقدام کنند که این موضوع مقارن با دوره محمدرضا شاه بود. دولت ایران در آن زمان با درخواست او موافقت نکرد. یک سال بعد یعنی بعد از ۱۲ سال در سال ۱۳۲۶ از زندانی در کابل رهایی پیدا کرد و به مزارشریف تبعید شد و در آنجا به کار کشاورزی پرداخت.

وی گفت: بهلول پس از ۳۰ سال دستگیری در زندان و تبعید در افغانستان، اجازه پیدا کرد که یا در افغانستان بماند یا به ایران بیاید و یا به هر کشوری که می‌خواهد نقل مکان کند و او کشور مصر را بر کشورهای دیگر ترجیح داد و از طریق هند به کشور مصر عزیمت کرد. بهلول پس از یک سال و نیم اقامت در مصر به عراق سفر کرد و دوسال و نیم در کشور عراق ماند و به دنبال تصمیم دولت عراق مبنی بر اخراج ایرانیان با موافقت شاه به ایران برگشت و پس از ۵ روز بازجویی دوباره بازداشت شد و ۳۵ روز زندانی بود تا اینکه مورد بخشش قرار گرفت و به زندگی خود ادامه داد.

لباف‌خانیکی در خصوص زمان فوت بهلول خاطرنشان کرد: شیخ محمدتقی بهلول در مرداد ماه سال ۱۳۸۴ خورشیدی در سن ۱۰۳ سالگی در تهران وفات یافت و به خاک سپرده شد.

شنیدن خاطرات مسجد گوهرشاد از زبان بهلول اتفاقی جالب توجه بود 

این استاد دانشگاه با اشاره به دیدار خود با بهلول و شنیدن ماجرا از زبان او ادامه داد: از آنجایی که من گنابادی هستم و به واسطه وارستگی، بی‌نیازی، هوش و ذکاوت بهلول شیفته او شده بودم و بارها در دیدارهایی که با او داشتم جویای خاطراتش شدم و همیشه نحوه زیست او برای من جالب توجه بود.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: حتی مقدار زیادی از خاطرات مسجد گوهرشاد را خوشبختانه از خود او شنیده‌ام. آشنایی من با قهرمان قیام گوهرشاد نکته‌ای مثبت بود و حال که به مناسبت این روز دوباره از این انسان وارسته گنابادی یاد کردم برای من توفیقی بود.

انتهای پیام