عبور از چالش آسیب‌های رنگارنگ اجتماعی در گرو برنامه نامزدها

خبرگزاری مهر- گروه جامعه-آزاده سهرابی: آسیب‌های اجتماعی پدیده‌هایی واقعی است، گرچه در زیر عناوینی کلانی چون اعتیاد، کودکان کار و خیابان، حاشیه نشینی، طلاق، بزه، خشونت‌های خانگی، کودک آزاری، خشونت‌های اجتماعی و… دسته بندی می‌شود اما این پدیده‌های آسیب زا در دوران‌های مختلف متغیر هستند. اولویت رسیدگی به آنها و همچنین انعطاف در برنامه ریزی های طولانی مدت و فوریت در داشتن برنامه‌های کوتاه مدت را می‌طلبد.

از سوی دیگر موضوع مهم در بحث آسیب‌های اجتماعی قابل کنترل و پیشگیری بودن آنهاست. در واقع آنچه اصل است، داشتن برنامه برای پیشگیری از آسیب است و در هنگام ایجاد شدن بحران مداخله‌ها تنها می‌تواند از ابعاد آسیب زا بودن آنها بکاهد. اصل این است اعتیادی ایجاد نشود، کودک کاری به جامعه اضافه نشود و حاشیه نشینی شکل نگیرد.

این روزها اما جامعه ما با انواع آسیب‌ها دست به گریبان است و حالا مسئولان و در رأس همه آنها مسئولان دولت باید برنامه‌هایی برای مداخله در وضعیت موجود، کاستن از آمارها و آسیب‌ها و در نهایت برنامه‌هایی درازمدت برای پیشگیری داشته باشند.

کارشناسان اعلام می‌کنند که تقریباً در کشور ما چیزی حدود ۱۵ درصد افراد بالای ۱۵ سال، تمایل دارند که مصرف کنند. یعنی اگر برای این افراد شرایط مصرف مهیا باشد احتمال رفتن آنها به سمت اعتیاد هست. بر اساس آخرین آماری که معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته است: دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر معتاد در کشور داریم و تخمین زده می‌شود که یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر نیز معتاد شناسایی نشده وجود داشته باشد.

بر اساس آخرین آمارهای رسمی تا قبل از سال ۹۰، در هزار و ۱۰۰ محله از ۱۱۰ شهر کشور حدود ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر ساکن سکونتگاه‌های غیر رسمی بودند که با تطبیق آن با آمار سرشماری سال ۱۳۹۵ این تعداد به بیش از ۱۱ میلیون نفر رسیده است و حالا سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز در گفتگویی با مهر گفته است در حال حاضر یک چهارم جمعیت کشور حاشیه نشین هستند. بنا به اعلام سازمان ثبت احوال کشور در سال ۹۸، ۱۷۴ هزار و ۸۳۱ طلاق ثبت شده است. آمارهای رسمی از کودکان کار وجود ندارد اما برخی آمارهای غیر رسمی تعداد این کودکان را بیشتر از ۹۰۰ هزار نفر برآورد کرده‌اند.

نگاهی به همین چند خط نشان می‌دهد شاید بزرگ‌ترین چالش در حوزه آسیب‌های اجتماعی نبود آماری دقیق و قابل استناد برای برنامه ریزی باشد با این‌همه هر روز می‌توان چهره‌ای از این آسیب‌ها را در گوشه و کنار شهرها و کشور دید.

داشتن یک برنامه عملیاتی، با شناخت کامل نسبت به آسیب‌های اجتماعی، علل روز و چالش‌های آن بدون شک یکی از نیازهای فوری جامعه است که انتظار می‌رود نامزدهای ریاست جمهوری در این خصوص برنامه‌های خود را ارائه دهند. در مدتی که از اعلام احراز صلاحیت شدگان انتخابات ریاست جمهوری می‌گذرد بیشتر نگاه و برنامه‌های نامزدهای محترم حول و حوش مسائل معیشتی می‌گذرد. هر چند بدون شک یکی از مهمترین عوامل ایجاد آسیب‌های اجتماعی مساله معیشت است اما شاید تنها با داشتن یک برنامه دقیق در موضوع بهبود وضعیت معیشت نتوان به تمام چالش‌های موجود در این عرصه رسیدگی کرد چون همانطور که پیشتر گفته شد وقتی آسیب اجتماعی ایجاد می‌شود و در آمارها شدت می‌گیرد نیاز به مداخله‌های مشخص دارد.

در ادامه مروری داریم بر مهمترین اظهار نظرهای نامزدهای ریاست جمهوری در روزهای گذشته با ذکر این موضوع که فردا در مناظره فرهنگی و اجتماعی احتمالاً بیشتر بتوان با برنامه‌های نامزدها آشنا شد.

جلیلی: بسیاری از آسیب‌های اجتماعی ناشی از این است که قانون خانواده شاید شکل نگرفته است

سعید جلیلی یکی از نامزدهای در گفتگویی با کارشناسان پیرامون موضوع «رفاه و تفریح خانوادگی» گفت: خدمت‌گذاری به مردم یعنی به دور از شعار به وظایف خود در قبال خانواده‌ها رسیدگی کنیم. نهادهای مختلف کشور سال‌هاست که در قالب و عناوین مختلف بودجه فرهنگی یا مبارزه با آسیب‌های اجتماعی دریافت می‌کنند و دولت وظیفه دارد این بودجه را به بهترین شکل مدیریت کند.

وی همچنین در برنامه صدای جوان اظهار کرد: فضای مجازی امروز یکی از بهترین فرصت‌هایی است که برای نسل جوان ما وجود دارد و در قدیم این فرصت وجود نداشت و فرصتی ارزشمند است که در اختیار جوانان برای مسائل مختلف قرار گرفته است و دولت باید برای فضای مجازی برنامه داشته باشد و نمی‌تواند آن را رها کند. البته برخی تصور می‌کنند که منظور این است که فضای مجازی بسته شود اما منظورم این نیست و باید برنامه وجود داشته باشد تا بتوان از فرصت‌های فضای مجازی حداکثر استفاده را برد.

این نامزد ریاست جمهوری در برنامه با دوربین نیز گفت: باید صادقانه به جوانان گفت که در فضای مجازی مانند هر فضایی دیگری کسانی وجود دارند که بخواهند از این ظرفیت‌ها برای آسیب به فرهنگ و بنیان خانواده استفاده کنند. اکثر مردم ما از این موضوع رضایت ندارند و این موضوعات را نمی‌پذیرند و باید تدابیر لازم برای آن سنجیده شود.

وی درباره سایر آسیب‌های اجتماعی در برنامه تلویزیونی گفتگو با نخبگان بیان کرد: بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مثل طلاق و اعتیاد ناشی از این است که قانون خانواده آن طور که باید و شاید شکل نگرفته است. باید بسترهایی فراهم شود که خانواده‌ها بتوانند سفر کنند و ما طرحی برای سفر مردم داریم و باید اقامتگاه‌های دولتی در اختیار مردم در برخی از ایام سال قرار گیرد. این اقدامات باعث تحکیم بنیان خانواده می‌شود.

جلیلی گفت: گاهی اوقات برای حل مشکلات کشور پاسخ و راهکار وجود دارد اما کافی نیست و اراده هم باید وجود داشته باشد. ممکن است عده‌ای منافعشان اقتضا نکند که رئیس‌جمهور راهکار خود را برای حل مشکلات عملیاتی کند و رئیس‌جمهور باید اراده داشته باشد و نباید اجازه دهد کسی مانع این کار و رفع مشکلات شود.

رئیسی: باید مسئله حاشیه‌نشینی را حل کنیم

ابراهیم رئیسی دیگر نامزد ریاست جمهوری نیز در رادیو اقتصاد با اشاره به اینکه افزایش تولید و اشتغال منجر به کاهش جرم، آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های اقتصادی و اجتماعی می‌شود، تاکید کرد: گاهی برخی واحدهای تولیدی ۱۵ روزه راه اندازی شدند. کسانی که منکر هستند با کار جهادی نمی‌توان اینها را پیگیری کرد بدانند عددی که در مقطعی اعلام کردیم در قوه قضائیه ۲۰۰۲ واحد تولیدی احیا شده، اتفاق افتاده است. این موضوع همتی می‌خواهد که واحدهای تولیدی را به خط کنیم. قضیه رونق تولید از مسائل راهبردی در کشور است.‌

وی در برنامه با دوربین نیز گفت: حوزه‌های فرهنگی و رفع آسیب‌های اجتماعی و مسئله طلاق، اعتیاد، حاشیه نشینی ها و موضوعاتی که مردم را رنج می‌دهد با حضور و همکاری شما مردم قابل رفع است.

وی در برنامه دیگری در صدا و سیما به طور مفصل تری به بحث حاشیه نشینی پرداخت و اظهار کرد: حاشیه سازی، رفع دغدغه‌های مردم، رفع گرانی، رفع بیکاری، مسئله ایجاد اشتغال برای مردم و رفع بسیاری از ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی مسئولین را باز می‌دارد.

حجت الاسلام رئیسی گفت: یکی از مسائل؛ حاشیه نشینی در شهرهاست که عزیزان ما به دلیل مشکلات اقتصادی در داخل روستاها و شهر خودشان آمدند در حاشیه شهرها ساکن شدند که اگر زمینه تولید و کشاورزی باشد برای چه باید وارد حاشیه شهرها بشوند. این گرفتاری به خاطر این است که درست عمل نشده، نارضایتی ایجاد شده و افراد آمده‌اند در حاشیه شهرها؛ و در واقع با مشکلات در حال زندگی هستند. مشکلات عزیزان حاشیه نشین؛ حتماً از موارد اصلی ما و جزو محورهایی است که حتماً دنبال خواهیم کرد؛ که مشکل حاشیه نشینان حل شود.

حجت الاسلام رئیسی افزود: حاشیه نشین ها؛ خانواده‌های محترمی هستند که اهل تولید، اشتغال و کار هستند و گرفتاری موجب شده تا بیایند در حاشیه شهرها ساکن شوند. باید مسئله حاشیه‌نشینی را حل کنیم و با دادن خدمات به این عزیزان و دیدن مشکلات اینها؛ بسیاری از این آسیب‌های اجتماعی را حل می‌کنیم.

وی گفت: آسیب‌های اجتماعی برای حاشیه و متن شهر و آسیب‌های اجتماعی زیبنده شهر نیست؛ به ویژه شهر تهران، این آسیب‌های اجتماعی که مردم را رنج می‌دهد و پدر، مادر، کاسب و جوانان عزیز ما را رنج می‌دهد زیبنده شهر تهران به عنوان پایتخت کشور نیست.

این نامزد ریاست جمهوری افزود: رفع این آسیب‌های اجتماعی یک همکاری بسیار جدی از ناحیه مردم می‌خواهد و یک اقدام بسیار فوری از ناحیه دولت. موضوع رفع آسیب‌های اجتماعی جزو دستورات جدی کار ما خواهد بود و در این قضیه، چون در بخش پیشگیری از وقوع جرم در قوه قضائیه کار کرده‌ام؛ با این موضوع آشنا هستم. حوزه پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه؛ کارش همین بوده، این‌ها از مسائلی است که باید دنبال شود و مسئله آسیب‌های اجتماعی از مسائلی است که ما در آن عقب هستیم.

حجت الاسلام رئیسی گفت: مسأله رفع آسیب‌های اجتماعی به دست دولت جزو محوری‌ترین کارها خواهد بود؛ هم ساز و کار را ایجاد خواهیم کرد و هم مأموریت دقیق را از طریق وزارتخانه‌های مربوطه و یا سازمانی که برای این کار ایجاد شده دنبال خواهیم کرد. حاشیه‌نشینان به دلیل مشکلات اقتصادی در روستا و شهرشان به حاشیه شهرها آمدند و آنجا ساکن شدند در حالی که اگر تولید و زمینه کشاورزی باشد به حاشیه شهرها پناه نمی‌آورند. این گرفتاری به خاطر این است که درست عمل نشده و نارضایتی ایجاد شده و اینها آمده‌اند در حاشیه شهرها و با مشکلات متعدد زندگی می‌کنند.

وی به موضوع آسیب‌های اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت: این آسیب‌ها حاشیه و متن شهر ندارد و در همه‌جا وجود دارد. آسیب‌های اجتماعی در شأن جامعه ما و زیبنده شهرها به ویژه شهر تهران نیست و مردم به ویژه جوانان و پدران و مادران را رنج می‌دهد. رفع آسیب‌های اجتماعی هم یک برنامه و اقدام فوری و جامع از سوی دولت و هم همکاری جدی مردم را می‌طلبد و تأکید کرد که دولت آینده این موضوع را با جدیت دنبال خواهد کرد. حوزه آسیب‌های اجتماعی از جمله حوزه‌هایی است که در حل آن دچار عقب‌ماندگی هستیم.

نامزد انتخابات ریاست جمهوری در ادامه خاطرنشان کرد: دولتش هم سازوکارهای رفع آسیب‌های اجتماعی را ایجاد می‌کند و هم این مأموریت را به‌طور دقیق از طریق وزارتخانه‌ها و سازمان مربوطه که برای این امر ایجاد شده، پیگیری می‌کند.

همتی: حاشیه شهرها مردم با فلاکت زندگی می‌کنند

عبدالناصر همتی دیگر نامزد ریاست جمهوری نیز در گفتگویی تلویزیونی بیان کرد: حاشیه شهرها مردم با فلاکت زندگی می‌کنند. من حتماً برنامه‌ی خاصی برای پرداخت یارانه‌ها دارم، اما عدد آن را اعلام نمی‌کنم و شعار پوپولیستی نمی‌دهم.

در مجموع با مرور سخنان نامزدهای ریاست جمهوری گرچه می‌توان گفت برخی از نامزدها به صورت جدی نگاهی به حوزه آسیب‌های اجتماعی خصوصاً مساله حاشیه نشینی که با فقر گره خورده است دارند، اما مهمترین مساله داشتن برنامه‌ای مدون و قابل توضیح به مردم برای رفع آسیب هاست. اینکه بدانیم در افق ۴ سال بعد قرار است چه میزان از این آسیب‌ها با کدام برنامه‌های مداخله‌ای کاهش پیدا کند و زیرساخت‌های لازم برای پیشگیری از این موارد چه چیز است. برای نمونه اورژانس اجتماعی یک راهکار پیشگیرانه است اما آیا آنچه تحت عنوان اورژانس اجتماعی در کشور فعال است توان مداخله و پیشگیری از انواع آسیب‌ها در جامعه را دارد؟

در آموزش و پرورش طرحی چون نماد برای کاهش آسیب‌های اجتماعی به خصوص اعتیاد در میان نوجوانان و جوانان با همکاری نهادهای بسیاری کلید خورده است اما آیا این طرح توانسته خروجی قابل ارائه ای داشته باشد یا هر روز باید بیش از گذشته نگران کاهش سن اعتیاد در جامعه باشیم؟

آیا مشاوره‌های قبل از طلاق و اجباری شدن آن توانسته از میزان آمار طلاق در جامعه بکاهد و اگر نه راهکار جایگزین چیست؟

از همه اینها گذشته در جامعه آسیب‌های پنهانی وجود دارد که کمتر در رسانه‌ها و حتی در برنامه ریزی مسئولان به چشم می‌خورد که توجه به آنها از نیازهای مهمی است که باید در دولت برای آن راهکاری وجود داشته باشد.