شاخص‌ترین کتاب‌ها در سالی که گذشت/ صف کتاب در سال ۹۹ مجازی شد

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، در میان انتشار ۸۲ هزار و ۳۹۸ عنوان کتاب (تا پایان بهمن ماه) در سال ۹۹ تنها چند کتاب شاخص توانست نظر مخاطبان و علاقه‌مندان به کتاب را به خود جلب کند. اما باز هم شاید به واسطه کرونا برای هیچ کتابی در سال ۹۹ صف خرید و امضا کشیده نشد، البته به شکل حقیقی.

چند کتاب تالیف و ترجمه در سال ۹۹ چاپ شد؟

البته در مطلب فوق هم ذکر شد که شاید کرونا یکی از علل صف‌نکشیدن برای کتاب باشد اما به‌واقع در این سال خاص و سخت برای نشر، پیش‌فروش و جشن امضا مجازی هم در نوع خود جالب توجه بود.

در این گزارش ابتدا آمار انتشار کتاب در سال ۹۹ را بررسی می‌کنیم و سپس به علل استقبال از آثار مختلف به صورت فیزیکی می‌پردازیم.

در سال ۹۹، از مجموع ۸۲ هزار و ۳۹۸ عنوان کتاب منتشر شده تا بهمن ماه، ۵۹ هزار و ۶۶ عنوان تالیف بوده و سهم ترجمه ۲۳ هزار و ۳۳۲ کتاب بوده است، در این میان سهم تهرانی‌ها ۶۱ هزار و ۵۵۷ عنوان کتاب و شهرستانی‌ها ۲۰ هزار و ۸۴۱ کتاب ثبت شده است.

درباره قیمت کتاب هم باید گفت در سال مدنظر قیمت کل ۳۷،۰۴۱،۴۸۹،۳۵۹ ریال مجموعا بوده است که میانگین قیمت حدود ۴۳۲۵۶۰ ریال بوده و میانگین قیمت هر صفحه تا پایان بهمن ماه ۲۸۳۵ ریال بوده است.

طی این یک سال حدود ۲۱،۰۲۲،۳۲۷ صفحه روانه بازار کتاب شده است.

مقایسه‌ای میان سال ۹۹ و ۹۸

در این مجال نگاهی به آمار متمایز در حوزه نشر و انتشار کتاب در دو سال ۹۸ و ۹۹ خواهیم داشت. 

در سال ۹۸ تعداد ۹۴,۷۸۵ عنوان کتاب چاپ شده است، که ۶۷,۶۳۵ تالیف و ۲۷,۱۵۰ ترجمه بوده است، از این میان ۵۱,۵۶۶ چاپ اول و ۴۳,۲۱۹ تجدید چاپی بودند. میانگین قیمت هر صفحه هم ۲,۲۵۶ بوده است. میانگین شمارگان در سال ۹۸ حدود ۱,۴۳۵ و میانگین شمارگان سال ۹۹ حدود ۱۲۷۶ بوده است.

سیر نزولی کتاب در سال ۹۹

برداشت کامل از این جدول مقایسه‌ای نشان می‌دهد در سال ۹۹ اغلب ردیف‌های جدول به حالت منفی در آمده‌اند. در واقع و به زبانی ساده‌تر می‌توان گفت: در بخش تعداد عناوین سال ۹۹ نسبت به ۹۸ حدود ۱۳ درصد کاهش، ‌آثار تالیفی ۱۳درصد کاهش، ترجمه ۱۴ درصد کاهش، چاپ‌اولی‌ها دو درصد کاهش، تجدید چاپی‌ها ۲۶درصد کاهش و شمارگان کتاب هم ۲۳ درصد کاهش داشته است، اما میانگین صفحه کتاب حدود ۳ درصد رشد و میانگین قیمت هرصفحه هم ۲۶ درصد رشد داشته است.

در سال‌های گذشته برای چه کتاب‌هایی مردم صف کشیدند؟

در ادامه یادی کنیم از برخی کتاب‌ها که در سال ۹۸ و یا پیش از آن برایش صف خرید و امضا از نویسنده تشکیل شد.

کتاب «پرواز ۶۹» شایان مصلح، سه کتاب فوتبال علیه دشمن، هنر شفاف اندیشیدن و هنر خوب زندگی کردن با ترجمه عادل فردوسی‌پور، کتاب‌های رضا امیرخانی با نام «قیدار»، «رهش» و « نیم دانگ پیونگ یانگ»، کتاب «یحیی» برقعی ، کتاب «یادت باشد»، «قهوه‌ سرد آقای نویسنده» روزبه معین، کتاب‌های «قصه‌های امیرعلی» نوشته امیرعلی نبویان، کتاب «ای نشسته صف اول»‌، «کتاب» سروده فاضل نظری، و… از جمله این آثار بوده‌اند.

در گپ‌و گفت‌های عیدانه با ناشران بزرگ کشور موارد جالبی مطرح شد؛ آنها سال کرونایی را در فضای مجازی ادامه داده و حتی با پیش‌فروش کتاب‌هایشان از تشکیل صف خبردادند.

مدیر نشر امیرکبیر: سه کتاب این انتشارات با استقبال مردم صف مجازی داشت

با «حسین شاهمرادی» مدیر انتشارات امیرکبیر شروع کردیم و از او پرسیدیم چرا صفی برای کتاب از سوی مخاطبان در سال۹۹ تشکیل نشد که وی با تاکید بر اینکه پیش‌خرید ۷۰۰ جلد از یک کتاب امیرکبیر طی یک شب صف خرید مجازی محسوب می‌شود، توضیح داد: پیش‌فروش «کاهن معبد جینجا» طی یک هفته حدود ۳ هزار کتاب بود. البته خودمان به‌دلیل اینکه امضای بیش از این تعداد کتاب برای نویسنده میسر نبود شرایط را محدود کردیم و استقبال بیش از این بود.

وی افزود: مجموع آمار نشان می‌دهد فروش کتاب «کاهن معبد جینجا» ۱۸ هزار نسخه در ماه نخست بود، یعنی در کمتر از یک ماه، ۱۸ هزار نسخه از کتاب یامین‌پور فروش رفت، چون کرونا بود و قرار نبود حضوری کتاب را عرضه کنیم صف مجازی برایش شکل گرفت.

شاهمرادی به کتاب دیگری اشاره و تصریح کرد: شبی که قرار شد کتاب «خال سیاه عربی» اثر حامد عسکری را رونمایی کنیم پس از اعلام انتشارات، تا صبح ۷۰۰ نسخه از کتاب فروش رفت و معنایش این است که صف ۷۰۰ نفره طی یک شب تشکیل شد.

این مدیر انتشارات به کتاب پر سر و صدایی که قرار بود هرگز در آمریکا منتشر نشود و مردم آمریکا آن را نخوانند هم اشاره کرد و گفت: «اتاقی که در آن اتفاق افتاد» که شامل خاطرات جان بولتن است فروش خوبی داشت، زیرا ۳ هزار نسخه در ۴ روز به فروش رفت (در ۴ روز ۳ چاپ تمام شد) و این موارد نشان از صف‌های مجازی در روزگار کرونا دارد. 

مدیر کتابستان معرفت: عدم تشکیل صف باید با محدودیت‌های کرونایی سنجیده شود

«محمد حقی» مدیر کتابستان معرفت از استقبال مخاطبان از کتاب در سال ۹۹ خبر داد و گفت: «من معتقدم سال ۹۹ اتفاقا کتاب‌های خوبی وارد بازار نشر شد و استقبال خوبی توسط مخاطب اتفاق افتاد. در سال ۹۹ امکان برقراری صف حضوری را نداشتیم و طبعا عدم تشکیل صف باید با محدودیت‌ها سنجیده شود.»

وی در بخش دیگری از سخنانش به صف علاقه‌مندان به کتاب‌های یامین‌پور و حامد عسکری اشاره کرد و گفت: در روزگاری که برای تجمع مانعی نبود کتاب‌های این نویسندگان با استقبالی ۲۰۰ نفره مواجه می‌شد و صف‌های طولانی. اگر بازهم مانعی برای صف و تجمع نبود برای «کاهن معبد جینجا» یا «خال سیاه عربی» هم مانند آثار قبلی این نویسندگان قطعا صف ۲۰۰ نفره تشکیل می‌شد. در کنار ماجرای صف که مربوط به شهرت نویسنده است کتاب‌هایی که نویسنده مشهوری نداشت اما موضوع خوبی داشت مثل «مربع‌های قرمز» خاطرات حسین یکتا، «از چیزی نمی‌ترسیدم»، «آن مرد با باران می‌آید» یا کتاب «حیدر» که ۱۴ بار چاپ شده با استقبال مخاطبان مواجه بوده است. 

مدیر انتشارات قدیانی: استقبال مردم از رمان و رونق کتابفروشی‌ها

«نادر قدیانی» مدیر انتشارات قدیانی درباره استقبال از کتاب در سال ۹۹ از شرایط کرونایی گفت و مشکلاتی که پیش آورد. وی معتقد است کرونا یکی از مسائلی بود که غالبا باعث نیمه‌فعال‌بودن یا تعطیلی مشاغل شد و متاسفانه این تعطیلی‌ها موجب شد با بی‌مهری با کتابفروشان برخورد شود چرا که بعضا دیده می‌شد جگر فروشی‌ها باز هستند اما کتابفروشی‌ها بسته می‌شدند.

درباره میزان مطالعه در سال ۹۹ نیز گفت: «مطالعه مردم نسبت به گذشته در سال ۹۹ رو به جلو بود، خصوصا در حوزه رمان و ادبیات که مشتری بیشتری داشت و کتابفروشی‌ها رونق بهتری داشتند. ‌این نشان می‌دهد اعضای خانواده‌ها که به دلیل کرونا در خانه مانده بودند به سمت مطالعه کتاب سوق یافتند.

قدیانی در ادامه افزود: نمایشگاه مجازی کتاب تهران که اولین بار در زمستان گذشته برگزار شد ۴۰ درصد فروش یک ساله نمایشگاه سنتی سال‌های گذشته را داشت اما مورد قبول بود و نشان از استقبال مردم داشت.

مدیر انتشارات شمع و مه: برخی برای برگزاری مراسم رونمایی و جشن امضا منتظر دوران گذار از کرونا هستند

«افشین شحنه تبار» مدیر انتشارات شمع و مه درباره استقبال از کتاب به شرایط خاص سال ۹۹ تأکید کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم سال ۹۹ را با گذشته در بحث رونمایی کتاب‌ها و شرایط صنعت نشر مقایسه کنیم. ‌از سویی باید بدانیم برنامه‌های رونمایی و تبلیغاتی که موجب صف‌کشیدن می‌شد، استثنا بود؛ «رضا امیرخانی» از آن دست نویسندگانی است که آنقدر بنیه دارد که مخاطبان برای آثارش صف می‌کشند، یا نویسندگانی دیگر که قلمشان به حدی قدرت داشته که مخاطب را جذب کند.

وی افزود: کرونا بی‌تاثیر نبود و افراد ترجیح می‌دادند در مراسم‌ محدود هم حاضر نشوند و خیلی کتاب‌ها چاپ نشد و همه منتظر شرایط گذار هستند تا رونمایی برگزار کنند. 

شحنه تبار تصریح کرد: برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، ‌فروش پاییزه یا طرح‌های دیگر هم مردم را به کتابفروشی‌ها نکشید، بلکه اغلب خریدها مجازی بود که همه نتیجه تاثیرگذاری کرونا است. اما من به شخصه معتقد نیستیم تفاوت فروش زیادی را به واسطه کرونا داشتیم. البته ضرب اول کرونا تاثیر منفی گذاشت اما اوضاع بهبود یافت و ناشرانی که ناشر نما نبودند در میدان جنگیده و ماندند. این نشان از آن دارد افرادی که در این حوزه کار می‌‌کنند خودشان را در هر شرایطی نگه می‌دارند. جالب است بدانید ما در این دوران هم شاهد افتتاح کتاب‌ فروشی‌های مدرن بودیم و نمی‌توانیم آینده را منفی ببینیم.

در انتظار کوچ کرونا برای جشن امضا 

با توجه به سخنان متخصصین امر و دست‌اندرکاران نشر معلوم شد برخی منتظر گذار از دوران کرونا هستند تا برای کتاب‌هایی که منتشر می‌کنند جشن امضا بگیرند و صف تشکیل شود و برخی شرایط را بهبودیافته می‌دانند. اما هرچه هست این امیدواری وجود دارد با خاتمه کرونا بازهم شاهد حضور مشتاقان کتاب در صف‌ها باشیم.

در پایان این گزارش اسامی برخی کتاب‌های شاخص در سال ۹۹ را آورده‌ایم. این کتاب‌ها که تیراژ‌های بالا و فروش خوب داشته‌اند: کتاب «رضا نام تا رضاخان» نوشته هدایت‌الله بهبودی، «کاهن معبد جینجا» نوشته وحید یامین‌پور، «حیدر» نوشته آزاده اسکندری، «اتاقی که در آن اتفاق افتاد» خاطرات جان بولتون، «صبح شام» روایتی از بحران سوریه، کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب»، کتاب «شاید پیش از اذان صبح» شامل خاطرات احمد یوسف زاده از حاج قاسم سلیمانی، «خال سیاه عربی»، «از چیزی نمی‌‌‌ترسیدم»؛ زندگینامه خودنوشت قاسم سلیمانی، «پوتین قرمزها» خاطرات مرتضی بشیری،کتاب «خبرچین‌ها» نوشته جوئل ویتنی و کتاب «M.B.S»؛ سیر قدرت یابی محمد بن سلمان اثر بن هوبارد، از جمله آثاری بود که مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرد.

اما شاید مهمترین کتاب سال «از چیزی نمی ترسیدم»، زندگینامه خودنوشت قاسم سلیمانی باشد. کتاب حاوی دست نوشته‌های شخصی شهید سلیمانی از دوران کودکی و زندگی در روستای قنات ملک کرمان تا میانه‌ مبارزات انقلابی در سال ۵۷ است. اولین نسخه‌ این کتاب، صبح روز چهارشنبه ۲۶ آذرماه ۱۳۹۹، در پایان دیدار خانواده‌ شهید سلیمانی به رهبر معظّم انقلاب اسلامی اهدا شده است.

آن‌طور که دختر شهید سلیمانی در مقدمه‌ کتاب آورده است: من به نمایندگی از حاج قاسم برای ایشان هدیه‌ای برده بودم. این هدیه زندگی‌نامه‌ای به قلم حاج قاسم بود که قصد داشتیم به‌مناسبت ایام سالروز شهات، در قالب کتابی منتشر کنیم. آنچه همراهم بود در واقع ماکت یا نمونه‌ اوّلیه‌ای از کتاب بود. بعد از پایان دیدار، آن را تقدیم رهبر انقلاب کردم. ایشان سؤالاتی درباره‌ی کتاب پرسیدند و این هدیه کوچک را با مهر پذیرفتند.

چند روز بعد از این دیدار و در دقایق پایانی نهایی‌شدن کتاب، متنی از سوی دفتر رهبر معظّم انقلاب به دستم رسید. ایشان منت گذاشته و قبل از مطالعه، یادداشتی را به یاد «سرباز وفادار» خود نوشته بودند. متنی پر از عطوفت و بزرگواری که چون روح بر کالبد کل این کتاب نشست:

بسمه تعالی

هر چیز که یادِ شهیدِ عزیز ما را برجسته کند، چشم‌نواز و دلنواز است. یادِ او را اگرچه خداوند در اوج برجستگی قرار داد و بدین‌گونه پاداش دنیائی اخلاص و عمل صالح او را بدو هدیه کرد ولی ما هم هر کدام وظیفه‌ئی داریم. کتاب حاضر را هنوز نخوانده‌ام اما ظاهراً می‌تواند گامی در این راه باشد.
رزقنا الله ما رزقه من فضله
 
سیّدعلی خامنه‌ای ۹۹/۱۰/۷

در پایان لازم به ذکر است نگاهی به فهرست آثار پرمخاطب برخی ناشران حکایت از استقبال مخاطبان از ادبیات مقاومت دارد، از این رو شاهد انتشار بیشترین کتاب‌ها درباره شهدای مدافع حرم در سال ۹۹ بودیم.