مروری بر سنت های رمضان قدیم با سالخورده های کُردستانی + عکس

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از آفتاب دل، مردم استان کردستان به لحاظ فراوانی آداب و سنن، دارای فرهنگی بسیار غنی بوده و به دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی، تقریباً برای هر مناسبتی، مراسمی خاص دارند که یکی از این مناسبت‌ها، ماه مبارک رمضان است.

  چه بخواهیم، چه نخواهیم، با گذشت زمان آداب و رسوم ها رنگ و بوی خود را از دست می دهند. سال هایی که از پی هم می گذرند، گواه این ادعا هستند که بسیاری از رسوم مردم به مرور در بین مردم کمرنگ می شوند که آداب ماه رمضان نیز مانند بقیه دستخوش این تغییرات شده است.

در گذشته روابط مردم در ماه رمضان به شکلی سنتی و با قوانین خاص خودش همراه بود. اگر از قدیمی ها جویا شوید می بینید که در آستانه ماه مبارک، چه سنت هایی را اجرا می کردند که امروز دیگر کسی سراغی از آن ها نمی گیرد.

هرچند حالا کسی تلاشی برای احیای این سنت ها نمی کند اما آن هایی که سن و سالی ازشان گذشته هنوز هم پایبند این رسوم هستند و آن را به فرزندان و نوه های خود نیز می آموزند.

سیف الله حسین پناهی یکی از پیرمردان کردستانی است ، با وجود اینکه ۷۵ سال از زندگیش را سپری کرده است اما از از سال هایی می گوید که درب خانه ها هنوز چوبی بود و باید کلون ها را یکی یکی می کوبید تا اهالی بیدار شوند. درب خانه آن هایی را که می دانست خوابشان سنگین تر است را محکم تر می کوبید و یا این که چند بار با صدای بلند می گفت: «وقته سحره… خواب نمونی همسایه…» و تا از خانه صدای «کیه؟» نمی آمد دست بردار نبود. بعد هم به خانه می رفت تا اذان صبح که به اتفاق اهالی در مسجد محله، نماز به جا می آوردند.

آداب ورود به ماه رمضان
وی حالا در آستانه سالگی هنوز هم به خوبی خاطرات ماه رمضان در سال های گذشته را به خاطر دارد. می گوید: «ماه رمضان برایمان مانند عید بود. با همسایه ها برای دیدن هلال ماه کاسه آب و آیینه را برمی داشتیم و با ظرف سبزه راهی پشت بام خانه می شدیم. دوست داشتیم هلال ماه را با چشم خود ببینیم. بعد از رویت ماه، خوشحال و شاد پایین می آمدیم و از این که یک سال دیگر می توانیم در شهرصیام روزه دار باشیم، خداوند را شکر می کردیم.»

به گفته وی، گرد و غبار از خانه ها و مساجد گرفته می شد. خانه ها را مادران و دخترانشان پاک می کردند، اما پاکسازی مسجد و بازار و مغازه را غالبا جوانان به عهده می گرفتند. به حرمت شروع ماه مبارک مردم لباس های نو را از صندوقچه ها در می آوردند و بر تن می کردند. درست مانند ایام نوروز.

اعلام سحر فانوس به دست ها
خاتون فاطمه میره کی می گوید؛ آن سال ها در خانه ها ساعت نبود تا کوک کنند برای وقت سحر. اهالی شهر خودشان ساعت بودند! در هر کوچه و محله ای همیشه یک نفر بود که وقت سحر فانوس به دست درب خانه ها را بکوبد و با صدای بلند سحر را اعلام کند تا بقیه خواب نمانند.

در گذشته روابط مردم در ماه رمضان به شکلی سنتی و با قوانین خاص خودش همراه بود. اگر از قدیمی ها جویا شوید می بینید که در آستانه ماه مبارک، چه سنت هایی را اجرا می کردند که امروز دیگر کسی سراغی از آن ها نمی گیرد.

رمضان، ماه کسب و کار عادلانه
این روزها گرانی بیداد می کند. ماه رمضان و غیره هم نمی شناسد. داخل هر سوپرمارکت، میوه فروشی و یا قصابی که شویم برای چند قلم جنس باید جیب هایت پر پول باشد. قدیم ترها اما اوضاع فرق می کرد.» این ها را آقا اسماعیل ۷۰ ساله در مقایسه کسب کار الان و قدیم می گوید. «از قدیم هم گفته اند که کاسبی در ماه مبارک، پربرکت تر از ماه های دیگر است.

با اینکه کسب و کار خیلی از مغازه ها از رونق می افتاد، در عوض حمام های عمومی، شیرینی فروشی ها شلوغ تر از روزهای گذشته می شد.

اول ماه مبارک روز پرهیجانی محسوب می شد، بسیاری از مردم به نیت غسل رمضان، به حمام های عمومی می رفتند، خیلی کم بود خانه هایی که حمام خصوصی داشته باشد. غالبا ترجیح می دادند سر فرصت به حمام بروند و خوب خود را تمیز کنند.

 وی می گوید؛ در قدیم در روستاهای کردستان مرسوم بود که یک ساعت قبل از افطار روزه داران با بقچه‌هایی پر از خرما و یک نوع نان مخصوص (کولیره) به مسجد می‌رفتند و در مسجد مراسم افطاری را برگزار می‌کردند اما امروزه این رسم تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است و کمتر کسی برای مراسم افطاری به مسجد می‌رود.

بانو مرضیه می گوید: بیشتر خانواده‌های طبقه متوسط و بالای کردستان در ماه رمضان کولیره می‌پزند و میان مردم محل یا افراد نیازمند توزیع می‌کنند. به طوری که در روز ۲۶ و ۲۷ ماه رمضان، تقریبا تمام خانواده‌های استان کردستان روزه‌شان را با کولیره و ماست باز می‌کنند.

بعد از افطاری و خواندن نماز عشاء، خانواده‌هایی که وسعشان می‌رسد، کولیره‌های زیادی را به مسجد می‌برند و همراه با ماست در میان نمازگزاران توزیع می‌کنند.

شب‌ها بعد از خوردن افطار، مرد‌ها و زنان برای نماز عشاء دوباره به مسجد رفته و نماز تراویح و و‌تر را نیز اقامه می‌کنند افراد می‌انسال و پیر که نمی‌توانند به مسجد بروند این نماز‌ها را در خانه به صورت فرادی انجام می‌دهند.

در فصولی که شب طولانی‌تر است مرد‌ها و زنان از مسجد به خانه‌های همدیگر می‌روند که به آن «شونشینی» می‌گویند و در این شب‌شینی میزبان از میهمانان خود با میوه و شیرینی و خشکبار که به آن «شوچره» می‌گویند پذیرایی می‌کند.

در برخی مناطق، این شب نشینی به صورت چرخه‌ای بوده و هر شب تصمیم می‌گیرند که فردا شب به خانه کی بروند و به طور کامل تا پایان رمضان به تمامی خانه‌ها سر می‌زنند.

 متاسفانه این روزها، به قدری چشم و همچشمی زیاد شده که مهمانی های ماه رمضان گاه برای نشان دادن سفره های رنگین به همدیگر برپا می شود و دلیل اصلی مهمانی‌ها فراموش شده است. مهمانی‌های قدیمی ها ساده، ولی باصفا بود. هنوز هم خاطرات آن سال ها برایم جذاب و دوست‌داشتنی است.

آقا محمد زمانی هنوز هم شب های سحر رمضان، سر وقت از خواب بیدار می شود. اما دیگر خبری از همسایه های قدیم نیست. خیلی ها نقل مکان کرده اند. چند تایی از دوستان و همسایه های قدیم هم دیگر در این دنیا نیستند. جای خانه های بزرگ با درهای چوبی را ساختمان های چند طبقه گرفته که ساکنانش با وی غریبه اند. اما او هنوز هم با خاطراتش ماه رمضان را می گذراند.

سال هاست که خبری از صدای شلیک توپ و روشنی فانوس ها در ماه مبارک نیست. مهمانی های شب هم از رونق افتاده اند. کم کم باید فاتحه کسب و کار عادلانه هم خواند. چرا که قیمت ها سر به فلک زده است! دیگر کلون درها که هیچ، صدای زنگ آیفون ها را هم کسی نمی فشارد. اگرچه هنوز مناجات ها، عزاداری ها و مجالس ختم قرآن در خانه ها و مساجد شهر برپاست اما، ماه رمضان سال های دور با این سال ها دستخوش تغییرات بسیاری شده که این برای مردم ما نیز چندان مطلوب نیست.

کردستانی های قدیم براین باور بودند که با دلی پر از کینه و کدورت نباید گام به اقلیم رمضان گذاشت، برای همین غبار روبی از دل ها ورفع اختلاف با نزدیکان در زمره آیین های استقبال از ماه مبارک قرار می گرفت.