وثوقی: ایران در بازار تجارت‌جهانی مغازه‌ی چهارنبش دارد / دارو تولید می‌کنیم، اما توان فروش به بازار عظیم همسایگان را نداریم!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ در بخش مقدماتی پرونده “دیپلماسی اقتصادی” به اهمیت صادرات به عنوان موتور محرک تولید بخصوص در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی، مزایا و ظرفیت های اقتصادی باقوه کشور برای تعامل با سایر کشورها و همچنین اهمیت توسعه تجارت خارجی با کشورهای همسایه و اثر آن بر رشد و رونق تولید و اقتصاد ایران پرداختیم. یکی از این کشور‌های همسایه‌ی خاکی ما کشور آذربایجان است که روابط بسیار خوب و نزدیکی به لحاظ فرهنگی و سیاسی با ایران دارد و با جمعیت (بازار مصرفی) ۱۰ میلیون نفری سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار واردات دارد، اما متاسفانه سهم ایران در سال ۹۶ از این بازار تنها ۳۲۰ میلیون دلار بوده است!

برای رسیدن به پاسخ این پرسش که چرا سهم کشور ما از کل واردات آذربایجان کمتر از ۴ درصد است و چگونه می‌توان این رقم را به ۲۰ درصد ارتقا داد با حسین وثوقی ایرانی؛ رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و آذربایجان گفتگو کردیم که در ادامه مشاهده می کنید.

مقام معظم رهبری در ابتدای سال بر استفاده حداکثری از بازار ۳۰۰ میلیارد دلاری کشور‌های همسایه تاکید داشتند و مشخصا فرمودند که اگر ما بتوانیم ۲۰ درصد این بازار را تامین کنیم صادرات کل غیرنفتی ما ۲ برابر می‌شود و تحولی اساسی در اقتصاد و اشتغال کشور رخ می‌دهد، با این تفاسیر در مورد اهمیت روابط تجاری بین ایران و آذربایجان توضیح دهید و بگویید این روابط در حال حاضر چگونه است؟

امروز همه قبول دارند که ما با صادرات می‌توانیم ثروت عمومی کل کشور را افزایش دهیم هر چند که در یکسال اخیر با توجه به مشکلاتی مثل ایجاد رانت و احتکار که در اثر سوتدبیر مسئولان ایجاد شده نگاهی منفی نسبت به صادرات در کشور در حال شکل گیری است و ضرورت دارد که رسانه‌ها این نگاه غلط را اصلاح کنند، اما با افزایش تحریم‌های اقتصادی آمریکا فروش نفت به مشکل خورده بنابراین صادرات کالا‌های غیر نفتی اهمیت ویژه‌ای یافته است.
ایران از قدیم ظرفیت بالایی برای تجارت دارد و هر زمان هم به آن توجه شد آثار مثبتش را مشاهده کردیم.
در طول تاریخ ما دو سه برهه داریم که اتفاقات خوبی در تجارت و اقتصاد کشور افتاده است.
جالب است بدانید در زمان اشکانیان تورم نداشتیم یعنی اندازه سکه‌ای که اولین پادشاه اشکانی ضرب کرده با اندازه‌ی سکه‌ی آخرین پادشاه این سلسله یکسان است.
یک برهه خوب دیگر هم زمان صفویه است. بعداز اینکه شاه عباس صفوی راه ابریشم را امن کرد و کالای چین به غرب رفت و کالای غرب به چین صادر شد و همه سرشاخه‌های راه‌های ابریشم در کشور به صورت مویرگی گسترده شده و ما یک توسعه خیلی خوبی را در همه زمینه‌ها شاهد بودیم.
با کریدور شرق و غربی که همان کریدور راه ابریشم بود با کریدور شمال و جنوبی که الان درست می‌کنیم نشان می‌دهد سر چهار راه ایستاده ایم و مغازه مان چهار نبش است لذا قابلیت ما قابلیت تجاری است و هر وقت به این موضوع پرداخته ایم نتیجه گرفتیم.   ما کشوری داریم با ۱۵ همسایه که بیشتر آن‌ها وضعشان خوب است و دستشان به جیب و دهانشان می‌رسد.
این رویکردی که از طرف مقام معظم رهبری اعلام شده پایه دقیق تاریخی جغرافیایی علمی دارد که ما بتوانیم با همسایه هایمان کار کنیم مخصوصا با توجه به شرایط ویژه کنونی، شاید در شرایط عادی خیلی اصرار نکنیم با همسایه‌ها کار کنیم، چون باید دانست که ارتباطات خارجی فقط نقل و انتقال پول نیست ما به دنبال نقل و انتقال تکنولوژی هستیم. این فعل با ارتباطات فرا همسایگی به وجود می‌آید، ولی با شرایط فعلی ما رویکردمان باید همین کار با همسایه‌ها باشد.
قابلیت ویژه‌ای در شمال ایران برای صادرات وجود دارد، کشور جمهوری آذربایجان اصلی‌ترین مشتری ایران است، ما در طول ۲۰ سال گذشته بیشترین صادرات را به آذربایجان داشتیم. در برخی مقاطع بیش از ۶۰۰ میلیون دلار به جمهوری آذربایجان کالا صادر کردیم.
بر اساس آمار رسمی سال ۲۰۱۸ یا ۹۷، ۴۰۰ میلیون دلار به جمهوری آذربایجان صادرات داشتیم درحالی که بازار آذربایجان بازاری ده میلیارد دلاری است! و ایران چهاردهمین مشتری آذربایجان محسوب می‌شود!

ما ۴ کشور شیعه در دنیا داریم که شعیان آن در اکثریت قرار دارند و یکی از آن‌ها کشور دوست و همسایه ما آذربایجان است.
بسیاری از ایرانیان و آذربایجانی‌ها از قدیم با یکدیگر قوم و خویش هستند و همین‌ها پتانسیل‌های جدی برای ارتقا روابط و تعاملات است.
وجه مشترک منفی آذربایجان و ایران وابستگی به فروش نفت است. آن‌ها بیش از ما یعنی چیزی حدود ۹۰ درصد صادراتشان نفت و محصولات نفتی است.

چه کالا‌هایی برای صادرات به آذربایجان مزیت دارد؟

در بخش کالا‌های ساخته شده برای صادرات به آذربایجان قابلیت بالایی داریم و سوابق ما این را نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر بیشترین صادرات ما در همین حوزه‌ها و همینطور مصالح ساختمانی، شیرینی، شکلات، محصولات پتروشیمی و پلاستیک است.

رقبای ما در بازار آذربایجان چه کشور‌هایی هستند؟

در حال حاضر رقبای قوی‌ای در آذربایجان داریم. رقیبی مثل ترکیه که رقیب منطقه‌ای ماست رقیبی مثل چین و روسیه که رقیب فرامنطقه‌ای هستند بنابراین کار ساده نیست، اما باتوجه به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی که عرض کردم، هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی کم کاری کرده‌اند.

بهترین راهکار افزایش صادرات و روابط تجاری با آذربایجان چیست؟

باید تعامل بین بخش خصوصی و دولت در داخل و تعامل با بخش دولتی و خصوصی کشور هدف بیشتر و بیشتر شود نمایشگاه‌های دو کشور بهترین ابزار برای افزایش روابط تجاری است.
به نظرم بهترین شیوه بازاریابی جهت تسهیل روابط اقتصادی و رشد آن نمایشگاه بین المللی است و رفت و آمد بخش‌های خصوصی و هیئت تجاری است نه اینکه جسته و گریخته نمایشگاه‌هایی با غرفه اختصاصی زده شود.

یکی از مشکلاتی که بین رابطه ما و آذربایجان وجود دارد بعنوان نمونه اینکه ما نمی‌توانیم بخش خصوصی متقابلمان را پیداکنیم ویا اتاق بازرگانی شبیه در ایران در جمهوری آذربایجان وجود ندارد.
مثلا ما در ترکیه اتاق بازرگانی شبیه خودمان داریم که بهترین عملکرد را بین اتاق‌های بازرگانی مشابه در سایر کشور‌ها دارد. من روسیه را کاری ندارم، چون روسیه فقط در حوزه cis توانسته بدرخشد و در سایر بازار‌ها با روسیه سرشاخ و رقیب نمی‌شویم، اما با ترکیه در همه بازار‌ها رقیب هستیم.

توجه مخاطبان رسانه شما را به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از اتاق بازرگانی تهران که در مورد بازار آذربایجان آماده کرده جلب می‌کنم.
در اواخر این گزارش از ۱۰۰ کالایی که به جمهوری آذربایجان صادر می‌شود صحبت شده وسهم ایران از این کالای صادره به آذربایجان مورد بررسی قرارگرفته است. طبق این گزارش، دارو حجم عمده واردات آذربایجان را تشکیل می‌دهد و ایران فقط حجم بسیار کمی را به آذربایجان فروخته در حالی که ایران توانایی بالاتری در تولید و صادرات دارو دارد، علاوه بر این در گزارش مذکور فهرست کالا و موادی آورده شده که آذربایجان از دنیا خریده در حالیکه ایران همان کالا و مواد‌ها را به دنیا می‌فروشد، ولی این اقلام را به آذربایجان نفروخته است!
به شدت جای کار علمی در تجارت ما کم و ضعیف است. مسئله بازاریابی امروز جزو خاص‌ترین علوم است، اما در کشور ما به آن اهمیت داده نمی‌شود. ارتباط علمی تجار با هم با مراکز دانشگاهی با دولت باید بصورت یک مثلث شکل بگیرد تا فضای آنجا را مثل نور افکن برای همه روشن کند و تجار و بازرگانان بتوانند کار کنند.  
با توجه به اطلاعاتی که دارید، ظرفیت صادرات ایران به آذربایجان را تا چه حدی می‌دانید؟
بنده صادرات یک میلیارد دلاری را قابل تحقق می‌دانم و باید توجه داشت که سهم ما ازبازار ده میلیارد دلاری درآذربایجان باید متناسب با سهم جغرافیایی ما باشد که متاسفانه اینطور نیست.
رابطه ما با همسایه‌ها کاملا سنتی است و جای خالی تبلیغات میدانی و محیطی کاملا حس می‌شود.
حضور در نمایشگاه‌ها منسجم نیست، سال‌های سال به عنوان نمایشگاه اختصاصی فرصت‌ها را سوزاندیم، اما در نمایشگاه‌های بین المللی خودشان که فرض کنید ۲۰ سال است برگزار می‌شود و کاملا جا افتاده، پاویون ایران را تشکیل ندادیم.

اقتصاد جمهوری آذربایجان بیشتر از ما دولتی است، چون وارث یک سیستم کمونیستی است، اما نسبت به سایر جمهوری‌های cis وضعیت آزادی اقتصادی شان بهتر است. بزرگترین و ثروتمندترین کشور منطقه قفقاز نسبت به ارمنستان و گرجستان و جمهوری‌های قفقاز شمالی است. جمهوری آذربایجان از حدود ۱۰ سال پیش سالانه دو درصد رشد اقتصادی و صنعتی دارد که می‌تواند برای ما فرصت باشد، چون کارخانه سازی می‌کنند، ما می‌توانیم کارخانه سازی کنیم و برای این امر آذربایجان امکان خوبی برای صادرات خدمات فنی مهندسی دارد.

اگر اقتصاد را به کشاورزی و صنعت و خدمات تقسیم کنیم در حوزه خدمات، بحث گردشگری قابلیت زیادی را برای استان‌های همسایه ایجاد می‌کند و هم برای مرکز کشور جلب گردشگر سلامت است. امروز در اردیبل قدم بزنید می‌توانم بگویم ۳۰ درصد بیمارانی که به پزشکان مراجعه می‌کنند اتباع کشور آذربایجان هستند که به پزشکان ما اعتقاد دارند.
در حوزه حمل و نقل که جزو خدمات می‌باشد نیز همین طور است می‌دانید در کریدور شمال جنوب، آذربایجان قرار گرفته که ما باید بصورت جدی کریدور را تکمیل نماییم.
پروژه ریلی تهران قزوین رشت اخیرا افتتاح شد که ان شالله رشت آستارا نیز تکمیل شودکه حمل و نقل در آستارا هم قابلیت ویژه‌ای است نه به مقصد آذربایجان بلکه به مقصد کشور‌های ثالث مثل روسیه گرجستان و شمال اروپا.

با تکمیل کریدور‌هایی که نام بردید چقدر در عرصه تجاری صرفه جویی می‌شود و برایمان سودمند است؟

با تکمیل کریدور غرب و کریدور شمال جنوب حدود ۴۰، ۵۰ روز در زمان صرفه جویی می‌شود، حدود ۴۰ درصد در هزینه صرفه جویی می‌شود در همین حدود در سوخت نیز صرفه جویی صورت میگیرد، جالب‌تر از همه موارد اینکه مسئولان کشور آذربایجان برای ارتباط ریلی بین آستارا و خودشان راغب‌تر می‌باشند و آمدند پروژه آستارا را تامین مالی کردند و کارهایش را انجام دادند.