چشمان ایرانی در تصرف قاب‌های خارجی/ چرا عینک ایرانی نداریم؟

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند ،  عینک کالای پرکاربردیست، دنیای این کالا با طب، صنعت و مد پیوند خورده است. فریم یا همان قاب به عنوان نگه دارنده زوج عدسی (شیشه ها)، در کنار سایر اجزای تشکیل دهنده عینک نقش مهمی در ساختار آن دارند.

همه قاب عینک‌هایی که در خیابان طالقانی بیرجند، راسته بازار عینک فروش‌ها برای چشمان کمسو تجویر می‌شوند، وارداتی هستند. قصه بقیه عینک فروشی‌های ایران هم همین است، ایران تولید کننده قاب عینک نیست.

در تسخیر چشم بادامی‌ها و چشم آبی‌ها

«عمده قاب‌های عینک از کشور‌های چین، کره، ایتالیا، فرانسه و به ندرت از کشور سوئیس وارد می‌شوند. کپی قاب‌های مارک دار را هم چین می‌سازد. طوری هم می‌سازند که تشخیصش از نمونه اصل مشکل است. چینی‌ها بالای ۹۰ درصد بازار را اشباع کرده اند.» این‌ها را فرهمند راد یکی از عینک فروشان خیابان طالقانی می‌گوید.

فرهمند راد در خصوص دلیل  تولید نکردن قاب عینک در ایران معتقد است: «ایران فناوری ساخت تولید قاب را می‌تواند داشته باشد وآلیاژ آن را دارد.»

از طرفی او معتقد است در شهر بیرجند امکان ساخت قاب عینک وجود ندارد. می‌گوید شهر کوچکی است و اطلاعات و تکنولوژی ساخت آن را ندارد. اما در تهران و شهر‌های بزرگ می‌توان قاب عینک تولید کرد.»

یعقوبی همکار فرهمند راد است. به گفته خودش ۲۵ سال است که در این صنف کارمی کند. او می‌گوید: «اکثر قاب‌های بازار چینی هستند. با وجود اینکه در کشور دانش وحتی آلیاژ (تیتانیوم، آلومینیوم و کائوچو) ساخت قاب‌ها وجود دارد، اما کسی حاضر به سرمایه گذاری نیست که دلایل مختلفی دارد. تنوع طلبی ایرانی‌ها مشکل اصلیست. گران بودن دستگاه‌های تولید و ترس از ورشکستگی به خاطر تورم‌های موجود نیز از دیگر عوامل است.»

روایت یک ناکامی

اسداللهی که کار او نیز تعمیر، برش و نصب عینک است معتقد است «در ایران آلیاژ ساخت قاب عینک موجود است، اما ساخت آن مقرون به صرفه نیست، زیرا چین قاب‌ها را با قیمتی مناسب تولید می‌کند. بیشتر قاب‌های موجود در بازار از کشور چین و کره هستند.»

اسداللهی اهل حساب و کتاب است. با یک محاسبه سرانگشتی تعداد قاب‌های مورد نیاز مردم شهر بیرجند در یک روز را به صورت حدودی به دست آورد. از نظر او«در شهر بیرجند حدود ۲۰ عینک سازی وجود دارد. اگرهر کدام از آن‌ها روزانه ۲ عدد عینک تحویل مشتری دهند در ماه حدود هزار عینک ساخته خواهد شد.»

اسداللهی از کارخانه‌ای برایمان گفت که چندین سال پیش در ایران قاب عینک تولید می‌کرد: «حدود ۲۰ سال پییش در استان یزد کارخانه‌ای وجود داشت که قاب‌هایی از جنس کائوچو تولید می‌کرد. اما بعد از گذشت سه سال از شروع به کار این کارخانه تعطیل شد. دلیلش را نمی‌دانم.»

حدود دو دهه از تعطیلی این کارخانه در یزد می‌گذرد. نشانی از این کارخانه و مالکش را پیدا نکردم. اگرعاقبت این کارخانه به تعطیلی ختم نمی‌شد شاید امروز آن‌هایی که با قاطعیت در بازار دنبال خرید کالای ایرانی هستند پشت ویترین عینک فروشی‌ها با حسرت به سیطره کره ای‌ها و چینی‌ها بر بازار پرفروش عینک چشم نمی‌دوختند.

داستان یک موفقیت

امروزه هستند افرادی که علی رغم ورود هجمه‌ی بسیار زیاد کالا‌های وارداتی دست روی دست نگذاشته و با آن‌ها به رقابت پرداخته اند. شرکت قلم خودکار صفا یکی از این نمونه‌ها است. دلایل موفقیت این شرکت برای آن دسته از افرادی که هنوز بر این باورند، تورم‌های موجود دربازار مانع از سرو پا کردن یک صنعت جدید در ایران می‌شود قابل تامل است.

شجاعی نیا مدیرعامل شرکت قلم و خودکار صفا می‌گوید: «تا سال ۹۲ کار تولید خودکار تحت لیسانس برند خارجی انجام می‌شد. درهمان سال به دلیل بحث تحریم‌ها و  توافق نکردن با طرف اروپایی و زیاده خواهی در قرارداد هایشان تولید خودکار را متوقف کردیم.».

اما هیچ چیز مانع تعطیلی شرکت در شرایط تحریم نمی‌شد. آن‌ها با برنامه ریزی، تولید خودکار را از نو شروع کردند.

شجاعی نیا در ادامه گفت: «به وسیله تجربه‌ی پرسنل و کادر فنی، خودکاری با شکل و شمایل جدید طراحی و نام کیان برای آن انتخاب شد.

اوایل سال ۹۳ خط تولید این خودکار شروع به فعالیت کرد. ابتدای کار تیراژ تولید پایین بود و ماهانه به ۲۰۰ هزارعدد می‌رسید.

بعد از ورود ماشین آلات خریدای شده از خارج خط تولید مدرن و پیشرفته راه اندازی شد. بعد از یک مدت کوتاه تیراژ تولید از ۲۰۰ هزار به ۷۰۰ هزار عدد خودکار در ماه رسید. با گذشت یک سال نیز این رقم به یک میلیون و ۷۰۰ هزار عدد تغییر کرد و با گذشت ۲ سال تولید، به تعداد ۳ میلیون خودکار رسید. در اواسط سال ۹۶ هم تولیدات به ماهانه بیش از ۵ میلیون عدد افزایش پیدا کرد.»

افزایش تولید و تقاضا در این سال‌ها به آسانی به دست نیامده بود. قطعا رقابت هووی ایرانی در بازار رنگین قلم و خودکار آن هم با برند‌های خارجی نیازمند هوش اقتصادی بود.

«معرفی محصول، با برند جدید در بازار کار سختی است. خودکار کیان باید با چین، کره و ژاپن رقابت می‌کرد. تلاش کردیم کیفیت محصول را افزایش و نواقص را رفع کنیم.»

رقابت سخت بود. حالا، اما شجاعی نیا از کار خود راضی است. «خوشبختانه با وجود این حجم از تولید هنوز هم از تقاضای بازار عقب هستیم. یکی از دلایلی که به موازات افزایش تولید به فروش ما نیز افزوده شد این بود که ما ایرادات را رفع کردیم. این گونه نبود که افزایش فروش بر کیفیت تاثیر بگذارد.»

او برای افرادی که معتقد اند در شرایط تورم نمی‌توان حوزه‌ی تولید وارد و خط تولید را راه اندازی کرد توصیه‌هایی دارد: «در بحث تولید که در کل صنایع می‌تواند عمومیت داشته باشد؛ برای اینکه بتوانیم با محصول وارداتی رقابت کنیم ۲ مقوله وجود دارد یکی بحث قیمت گذاری و دیگری بحث کیفیت. کسی که می‌خواهد در بحث تولید وارد شود باید کیفیت را در نظر بگیرد به گونه‌ای که کالایش قابل رقابت با کالا‌های وارداتی باشد و قیمت گذاری هم باید تابع شرایط باشد و نباید توقع سود بالا داشته باشند.»

‌می‌شود؟ می‌توانیم؟

برگردیم به داستان عینک. برای رسیدن به جواب این سوال که چرا ایران سازنده این کالای پرکاربرد نیست؛ سراغ مدیرگروه مهندسی مواد و متالورژی دانشگاه صنعتی بیرجند رفتم.

 یعقوب پور ابتدا ویژگی‌های یک عینک خوب را تشریح می‌کند: «قاب عینک با توجه به اینکه بدنه و ساختار عینک را تشکیل می‌دهد؛ باید سبک، ضد حساسیت‌های پوستی، غیر قابل اشتعال در دمای کاری و تا حد ممکن در برابر دما و فشار، شکل پذیر، زیبا و ازاستحکام قابل قبولی برخوردار باشد.»

او با اشاره به وجود ظرفیت‌های مطلوب رشته‌های دانشگاهی برای ساخت قاب عینک در کشور افزود: رشته‌های مهندسی مواد و متالورژی، مهندسی مکانیک و رشته‌های مرتبط با علم اپتیک و اپتومتری از شاخه‌های اصلی فرآیند ساخت قاب و شیشه‌های عینک هستند.

یعقوب پور در خصوص تاریخچه مواد تشکیل دهنده این محصول گفت: «پس از سال ۱۹۴۰ برای ساخت قاب‌های عینک، انواع پلاستیک‌ها و نایلون‌ها (زیلونایت، استات سلولز پروپیونات) مطرح شد.

بعد از آن هم مواد و آلیاژ‌هایی مانند آلومینیوم (به دلیل سبکی و نقطه ذوب پایین)، تیتانیوم و آلیاژ‌های آن (به دلیل سبکی، تنش پذیری بالا، خواص ضد حساسیت و عمر و دوام بالا) و فولاد (به دلیل مقاومت در برابر خوردگی) مطرح گردید.

روکش دهی و آبکاری قاب‌ها هم در این صنعت توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. تولید قاب‌هایی با روکش پالادیم، طلا یا برلیم از جمله این موارد است.»

به گفته  یعقوب پور اخیرا استفاده از مواد کامپوزیتی زمینه پلیمری،فلزی تقویت شده با ذرات سرامیک PMC/MMC نیز مورد استقبال قرار گرفته اند. شکل پذیری، زیبایی، دوام وسازگاری با پوست از مهمترین دلایل استفاده از این نوع مواد است.

«تکنولوژی نانو نیز جدیدا برای تقویت تمامی خواص بنیادین قاب‌ها از قبیل ارتقاء خواص استحکامی، شکل پذیری، جوش پذیری، پوشش دهی و زیبایی مطرح گردیده است.»

«توان فنی ساخت قاب عینک را داریم»

یعقوب پور معتقد است دانشگاه صنعتی بیرجند توان تکنولوژیک ساخت قاب‌های عینک را دارد. «در صورت تعریف موضوع در نهاد‌های بالادستی و حمایت از انجام این قبیل پروژه‌های ملی، بخش فناوری آن کاملا در شهر بیرجند قابلیت عملیاتی شدن دارد.»

مدیر گروه مهندسی مواد و متالورژی دانشگاه صنعتی بیرجند ادامه می‌دهد «بیرجند شهری با بافت دانشگاهیست. دانشگاه صنعتی بیرجند رشته‌های مهندسی مواد و متالورژی ومهندسی مکانیک را در کنار یکدیگر دارد. دانشگاه صنعتی بیرجند در بخش معرفی و آزمایش بر روی مواد، ایجاد فرآیند طراحی، تا ساخت قالب‌های مرتبط از ظرفیت مطلوبی برخوردار است. قابلیت انجام این پروژه وجود خواهد داشت به شرط همیاری بخش‌های اجرایی.»

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که پس چرا تا کنون نه در بیرجند و نه در هیچ جای ایران قدم محکمی برای ساخت قاب عینک برداشته نشده معتقد است: «تولید باثبات و پایای هرمحصولی نیازمند چندین مولفه اساسی است. ابتدا میزان نیازمندی جامعه به کالا و یا به عبارتی شناخت بازار هدف است که با توجه به نیاز اغلب افراد جامعه به عینک چه در بخش صنعتی، یا عینک‌هایی که صرفا جنبه زیبایی دارند و یا عینک‌های طبی، تولید این محصول توجیه پذیر است. از طرفی به رقابت پذیری و قیمت تمام شده محصول نیز باید توجه کرد.»

 یعقوب پور به یک اصل اقتصادی عام که درباره تولید همه کالای‌های داخلی صادق است اشاره می‌کند: «با توجه به اینکه کشور ما از چین، کره جنوبی، آلمان و برخی کشور‌های پیرامونی بیشترین واردات را برای این محصول داشته است؛ در گام نخست برای حمایت از تولید کننده داخلی باید واردات ازمبادی قانونی و قاچاق از مبادی غیر قانونی محدود شود و نظام منطقی و محاسبه شده‌ای برای ورود این محصول ایجاد شود. قطعا تولید در مقیاس انبوه و با کیفیت از عوامل اجرایی تولید پایای یک محصول است و قاب عینک نیز از آن مستثنی نیست. پویش‌های مردمی اخیر شکل گرفته، در خصوص مصرف کالا‌های ایرانی در سال رونق تولید ملی در این مقوله تاثیر گذار است.»

 یعقوب پور می گوید: «با توجه به توان علمی بسیار برجسته کشور و وجود متخصصین مرتبط با این تولید عینک علت تولید نشدن قاب عینک را می‌توان به کم توجهی به توان داخل، عدم هم افزایی تخصص‌های متفاوت درکنار یکدیگر (تیم‌های بین رشته ای) مبتنی بر طرح درخواست ملی و همزمان سهولت واردات و قاچاق این محصول از مبادی قانونی و غیر قانونی دانست.»

عینک کیلویی چند؟

گزارش‌های غیر رسمی نشان می‌دهد سالانه ۵ میلیون نفر در کشور نیازمند عینک طبی و ۳ میلیون نفر نیازمند عینک آفتابی هستند. سالی، دو سالی یا کمتر و بیشتر فریم عینک شان را عوض می‌کنند. ارزان‌ترین فریم‌های زیر سیصد هزار تومان نیستند و ما این بازار چند میلیاردی چشمان کم سویمان را دو دستی تقدیم چشم بادامی‌ها و و چشم آبی‌ها کرده ایم.

«اگر قاب عینک ایرانی تولید شود حتما خواهم خرید.» وحیده عینکی است. این را با قاطعیت می‌گوید: «کمک به تولید داخل است.»

او البته معتقد است که قیمت این کالا باید متناسب با کیفیت محصول باشد. از نظر او حمایت معادله دوسویه است. با توجه به اوضاع اقتصادی کنونی تولیدکننده و مصرف کننده باید هوای یکدیگر را داشته باشند. مصرف کننده با خرید کالای ایرانی و تولید کننده با کیفیت و قیمت گذاری مناسب.

بسوی عینک ایرانی؟!

قاب عینک تنها کالایی نیست که نمونه داخلی اش را نداریم. تنها کالایی هم نیست که توان تولیدش را داریم، اما تولیدش نمی‌کنیم. نبود قاب عینک ایرانی در بازار شاید نتیجه مجموعه‌ای از اراده ها، همت ها، توجه ها، غیرت‌ها و مسوولیت پذیری‌هایی باشد که نیستند. بخواهیم یا نخواهیم واقعیت این است: کمتر از ۷۵ گرم فلز و ۱۰۰ گرم شیشه را با قیمت‌های گزاف وارد می‌کنیم. در حالی که دانش تولید محصول را داریم. در فقدان تولیدکننده داخلی واردکننده محصول وارداتی را با هر قیمتی که بخواهد به مصرف کننده می‌فروشد. آیا زمان بازنگری در این دور باطل فرا نرسیده؟

گزارش از راضیه یعقوبی

انتهای پیام / ط آ