قوه ریش‌سفیدان درکنار قوه قضاییه

خبرگزاری فارس؛ محمد نعمت دوست: آسیب‌های اجتماعی مثل طلاق، نزاع‌ها و درگیری‌ها، درکنار حجم پرونده‌های ورودی به قوه قضاییه و طولانی بودن روند رسیدگی به این پرونده‌ها همواره به عنوان یکی از چالش‌های جامعه ما مطرح بوده است. در این میان شیوه‌های کاهش این آسیب‌ها و چالش‌ها هرکدام هزینه‌ها و مشکلات خاصی دارند که روند

میانجی‌گری و وساطت ریش‌سفیدان و افرادی مانند ائمه جماعت مساجد و معتمدین محلات در حل این آسیب‌ها یکی از کم هزینه‌ترین و مؤثر‌ترین راه‌کارها به شمار میرود که از دیرباز اثر مثبت خود را در حل بحران‌های اجتماعی نشان داده است. ورود معتمدین به حل این آسیب‌ها می‌تواند باری از دوش قوه قضاییه و نیروی انتظامی و نهادهای مسؤول بردارد و همچنین باعث تثبیت جایگاه ریش‌سفیدان به عنوان افرادی موثر و قابل احترام در جامعه شود.

نمونه‌های زیبایی از پادرمیانی ریش‌سفیدان

در جامعه امروزی ما نیزنقش میانجی‌گری ریش‌سفیدان و بزرگان خانواده‌ها و محلات و علما و ائمه مساجد بسیار پررنگ است و در مواقع مختلفی باعث کاهش بسیاری از این آسیب‌های اجتماعی شده است. هریک از استان‌های کشورمان آئین‌های فرهنگی جالبی در این موضوع دارند که زنده کردن این آئین‌ها به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک خواهد کرد.

«خون‌بس» یکی از آئین‌های ایرانی اسلامی استان لرستان و برخی استان‌های دیگر کشورمان است. در این آئین زیبا و خداپسندانه معتمدین وریش‌سفیدان روستا یا شهر با در دست داشتن قرآن،کفن و کارد نزد خانواده مقتول می‌روند تا باجلب رضایت خانواده مقتول، قاتل مورد عفو قرار گیرد.

آئین خون بس در همین سال‌های گذشته دلهای غمگین زیادی را شاد کرده است. در بهمن ماه سال ۹۷ بود که اختلاف طولانی مدت دو طایفه بزرگ بختیاری با همین سنت حسنه ختم به سازش شد.

در استان سیستان و بلوچستان نیز وساطت ریش‌سفیدان بسیار مؤثر بوده است. چند وقت پیش بود که حجت‌الاسلام و المسلمین علی موحدی‌راد دادستان سیستان و بلوچستان از سازش و مصالحه ۲۱ مورد قصاص با وساطت سران طوایف و ریش سفیدان و امامان جمعه در استان سیستان وبلوچستان خبر داد.

همچنین سازش بین دو طایفه منطقه چاه گیجی که اختلافشان در سال ۹۶ آغاز و منجر به ۶ کشته و بیش از ۱۵ زخمی شده بود. در محل مصلای بزرگ دلگان با حضور جمعی ازمسؤولان و شخصیت‌های تأثیر‌گذار اجتماعی و مذهبی و طایفه‌ای سیستان و بلوچستان صورت گرفت.

اواخر سال ۹۷ ‌نیز نزاع و درگیری چهار ساله بین دو طایفه بزرگ در اندیمشک با تلاش نیروی انتظامی و استفاده از ظرفیت معتمدین، متنفذین و ریش سفیدان، منجر به صلح و سازش شد.

چند ماه پیش هم دو طایفه در گچساران که به خاطر قتلی که سه دهه پیش اتفاق افتاده بود اختلاف داشتند پس از ۳۴سال با وساطت ریش‌سفیدان و معتمدین مصالحه کردند.

در تنگ ارم دشتستان نیز در اتفاقی زیبا با حضور ۲۰۰نفر از ریش‌سفیدان و معتمدین، خانواده‌ای خیراندیش در اقدامی تحسین برانگیز قاتل را به شرط ساخت مدرسه‌ای هفت کلاسه به نام مقتول در این شهر بخشیدند.

تقریبا در همه شهرها و استان‌های کشور نمونه های زیبایی از این اتفاقات خداپسندانه وجود دارد که نشان از ریشه داشتن این فرهنگ در کشور ما دارد.

درکنار معتمدین محلی و ریش‌سفیدان نقش علما و ائمه جماعت مساجد بسیار مهم است. آن‌ها می‌توانند با استفاده از اعتمادی که به نهاد مسجد وجود دارد به کاهش این آسیب‌های اجتماعی کمک کنند.

ائمه جمعه ونقش‌آفرینی موثر در حوزه مالی و خانوادگی

آیت الله رییسی رئیس قوه قضاییه در همایشی که اخیرا با حضور ائمه جمعه سراسر کشور برگزار شد از ائمه جمعه خواست تا در حل اختلافات مالی و خانوادگی قبل از رسیدن پرونده به دادگاه ورود کنند.

رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: حل بسیاری از مسائل در حوزه موضوعات مالی و خانوادگی به صورت کدخدامنشانه باعث می‌شود در قوه قضاییه بتوانیم با تمرکز و صرف انرژی و وقت بیشتری به جرایم سازمان‌یافته و مفسدان اقتصادی بپردازیم و بتوانیم کمر اخلال‌گران امنیت جامعه و مفسدان اقتصادی را بشکنیم.

امام جمعه‌ای که مانع طلاق ۱۲ زوج شد

حجت‌الاسلام جباری امام جمعه‌ شهر شوط آذربایجان‌غربی ‌‌امام جمعه‌ای است که در حوزه اجتماعی بسیار فعال است. او با فعالیت‌های جهادی خود و با استفاده از تریبون نماز جمعه و مدیریت فرهنگی صحیح و ترغیب معتمدین به میانجی‌گری، توانسته از ۱۲مورد پرونده طلاق جلوگیری کند.

او از ظرفیت بالای ریش‌سفیدان و معتمدین به خوبی استفاده کرده و توانسته گروه‌های معتمدین را برای حل دعاوی خانوادگی ترغیب کند و از این طریق مشکلات خانوادگی بسیاری را حل کند.

نگاه جامعه شناختی به پدیده ریش‌سفیدی و معتمدین

علی حسن توفیقیان فر پژوهشگر اجتماعی و مدرس دانشگاه در رابطه با قدرت ریش‌سفیدان و معتمدین میگوید: اگر تاریخ فرهنگی جوامعی که دارای بافت عشیره ای, ایلیاتی و قبیله ای هستند را مرور کنیم می بینیم که به تناسب سبک زندگی قبیله ای و عشیره ای بسترهایی برای حل دعاوی و اختلافات محلی و قومیتی بنا شده است که قبل از رجوع به مراکز رسمی و قانونی به عنوان یک راه حل از آن استفاده می شده است.

یکی از پتانسیل هایی که در این نوع جوامع محلی برای حل و فصل و تقلیل خسارات ناشی از دعواها از آن استفاده می‌شده است, بهره گیری از محبوبیت و اقتدار افراد ریش سفید، دارای اقتدار، صاحب نفوذ و معتمدان محلی در این زمینه بوده است. نتیجه ای که تحقیقات مردم شناختی و جامعه شناختی نیز بر آن صحه گذاشته اند. البته نکته بسیار مهمی که در اینجا باید به آن اشاره شود و روی آن باید تامل نمود این است که هرچه از سالهای گذشته به سالهای اخیر نزدیک میشویم به دلایل متعددی از جمله تغییر سبک زندگی و فرهنگ، گسترش دایره ارتباطات، تغییر بینش و نگرش مردم، تسریع در پیمودن پل اتصالی سنت و مدرنیته نقش ریش سفیدان و معتمدان در جلوگیری و کاهش دعواهای محلی با شیب نسبتا ملایمی کم شده است.

می توان با انجام پژوهشها و تحقیقاتی جامع در این زمینه به شکل دقیق تری موضوع را واکاوی نمود و راهکارهایی برای ارتقای نقش این افراد در حل و فصل یا تقلیل پیامدهای ناشی از دعواهای محلی ارائه نمود.

میانجی‌گری ریش‌سفیدان ظرفیتی با ارزش برای حل آسیب‌های اجتماعی

امام صادق (ع) میفرمایند: صدقه‌ای (عمل صادقانه‌ای) که خداوند آن را دوست می‌دارد، اصلاح میان مردم است، هرگاه رابطه‌ها تیره گردد و نزدیک ساختن مردم به یکدیگر وقتی از هم دوری کنند.

فرهنگ اسلامی، ایرانی جامعه ما برای استفاده از ظرفیت میانجیگری بسیار مستعد است و می‌توان با توجه به این عامل مهم وتاثیرگذار مشکلات بسیاری را در جامعه حل و فصل کرد. نهاد‌های فرهنگی و دولتی مسؤول در زمینه آسیب‌های اجتماعی و در کنار آن‌ها مردم، می‌توانند با نگاهی دقیق و نوآورانه به موضوع ریش‌سفیدی و میانجیگری حجم پرونده های قوه قضائیه را کاهش دهند و بسیاری از این آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی را در خارج از محیط دادگاه در فضایی آرام حل و فصل کنند.

علما و ائمه جماعت مساجد نیز می‌توانند نقش محوری در این زمینه داشته باشند و معتمدین و ریش‌سفیدان و نهاد‌های فرهنگی را برای ورود به این عرصه ترغیب کنند. ایجاد شوراهای حل اختلاف و مراکز مشاوره در مساجد و مکان‌های عمومی نیز از دیگر راه‌کارهایی است که می‌تواند در این جهت مفید واقع شود.