نیاز ۲۰ هزار میلیارد ریالی منازل سیل‌زده برای تأمین لوازم خانگی

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به ارائه برآوردی از تعداد واحدهای مسکونی خسارت دیده و پیش‌بینی تسهیلات مورد نیاز برای تأمین لوازم خانگی این واحدها و همچنین ارائه تحلیلی از وضعیت موجود صنعت لوازم خانگی پرداخته است.

در این گزارش آمده است: در پی وقوع سیل در انتهای سال ۱۳۹۷ و ابتدای سال ۱۳۹۸ خسارت‌های شدیدی به تعدادی از استانهای کشور وارد شد.

یکی از وظایف حاکمیت در مدیریت این بحران، توجه به مشکلات افراد آسیب دیده و تلاش برای رفع آنها است. دولت، مجلس و سایر نهادها از جمله نهادهای لشکری و امدادی برای جبران خسارت‌های ایجاد شده و برگرداندن اوضاع به شرایط مناسب، برنامه‌های متعددی را اجرا کردند و اقداماتی نیز در دستور کار دارند. از جمله برنامه‌های دولت در حمایت از سیل‌زدگان، اعطای وام به منظور تأمین لوازم خانگی مورد نیاز است.

بر اساس اظهارات موجود، مقرر شده که مبلغ ۱۵ میلیون تومان وام برای تأمین لوازم خانگی به هر خانوار حادثه دیده اعطا شود. به عبارتی هدف این است که تمهیداتی اندیشیده شود تا تهدید ایجاد شده به فرصت تبدیل شود و تقاضای بالقوه خانوارهای سیل زده محرک بخش تولید شود.

به همین منظور در بخش اول این گزارش برآوردی از تعداد واحدهای مسکونی خسارت دیده و پیش‌بینی تسهیلات مورد نیاز برای تأمین لوازم خانگی بر اساس آخرین اخبار و گزارش‌های موجود ارائه می‌شود.

در بخش دوم تحلیلی از وضعیت موجود صنعت لوازم خانگی کشور ارئه و در نهایت راهکار پیشنهادی مطرح می‌شود. در تهیه این گزارش از نظرات انجمن‌های تخصصی مرتبط و صاحب نظران این حوزه استفاده شده است.

۱. برآورد تعداد واحدهای مسکونی سیل‌زده در استان‌های مختلف کشور و برآورد تسهیلات مورد نیاز برای تهیه لوازم خانگی

بنا به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از معاون امور بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برآوردهای صورت گرفته تا تاریخ ۲۷ فروردین ۹۸ حاکی از آن است که سیل اخیر به ۱۳۲ هزار واحد مسکونی خسارت زده است.

از این تعداد ۵۲ هزار واحد تخریب شده و مابقی نیاز به تعمیر دارند. شایان ذکر است که این آمار نهایینیست و احتمال افزایش آن وجود دارد. از سویی بر اساس گزارش پژوهشکده سوانح طبیعی وابسته به بنیاد مسکن آمار خسارت‌های سیلاب در اسفندماه ۱۳۹۷ و فروردین ماه ۱۳۹۸ در برخی از استانهای سیل‌زده به شرح جدول ۱ است.

همان طور که اشاره شد آمار نهایی خانوارهای سیل‌زده تا زمان نگارش این گزارش مشخص نشده است. اما چنانچه آمار موجود ملاک برآورد نیاز خانوارهای حادثه‌دیده به لوازم خانگی قرار گیرد، بیش از ۱۰۰ هزار واحد مسکونی یا کاملاً خراب شده یا نیاز به تعمیرات اساسی دارد.

لذا در قالب این گزارش میزان تقاضا و تسهیلات مورد نیاز برای لوازم خانگی در قالب دو سناریو، سناریوی اول تأمین هزینه ۱۰۰ درصد بسته لوازم خانگی مطابق جدول ۳ برای همه واحدهای مسکونی خسارت دیده از سیل تأمین شود و سناریوی دوم تأمین هزینه ۱۰۰ درصد بسته لوازم خانگی برای واحدهای مسکونی کاملاً تخریب شده و ۵۰ درصد بسته لوازم خانگی برای واحد های مسکونی که نیاز به تعمیر دارد، برآورد شده است.

۱-۱ . انواع گروه کالایی صنعت لوازم خانگی و پراکندگی جغرافیایی آنها در کشور

گروه‌های کالایی ذیل صنعت لوازم خانگی از تعدد و تنوع ریادی برخوردار است که در ادامه به گروه‌های عمده آن اشاره شده است.

انواع محصولات سرمایشی و گرمایشی شامل یخچال، یخچال فریزر، فریزر، کولر، پنکه، آب سردکن، بخاری، سماور، آبگرمکن، پکیج، شومینه، سیلندر گاز، هیتر و…
انواع محصولات صوتی و تصویری شامل تلویزیون، ضبط صوت، رادیو، دی‌ویدی و…
انواع ماشین‌های شوینده شامل ظرفشویی، لباسشویی، کهنه‌شور و…
انواع ظروف شامل چینی، کریستال، بلور، تفلون، چدن، نقره، ملامین، سرامیک، استیل، قوری،کتری، سیلور، لعابی، آبکاری شده و…
انواع سرویس‌ها و ابزار آشپزخانه شامل قاشق، چنگال، کارد و چاقو، چایخوری و قهوه‌خوری، ادویه‌دان و نمکدان، جارو، ظروف نگهداری مواد غذایی، سطل، سبد، نردبان، سینک و…
انواع محصولات پخت و پز شامل اجاق گاز، کباب‌پز، باربیکیو، سرخ‌کن، مایکروفر، مایکروویو، هواپز و…
 سبد محصولات شامل جاروبرقی، اتو، آبمیوه‌گیری، سشوار، چرخ گوشت، آسیاب، چای‌ساز، ساعت، چرخ خیاطی، ترازو، قهوه جوش و…
انواع قطعات شامل: انواع الکتروموتور، کمپرسور، شیر کنترل، شیرآلات، ترموکوبل، رگولاتور، جرقه‌زن، سیم و کلید و پریز، بوردهای الکترونیک، هواکش و…
پراکندگی جغرافیایی: آذربایجان شرقی، اردبیل، اصفهان، البرز، تهران، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خوزستان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، قم، کرمان، کرمانشاه، کردستان، گیلان، گلستان، لرستان، مرکزی، منطقه آزاد ارس، مازندران، همدان، هرمزگان، یزد.

بیشترین تمرکز در تولید لوازم خانگی در استانهای تهران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، اصفهان، مرکزی و البرز است.

۱-۲ . برآورد هزینه بسته پیشنهادی لوازم خانگی خانوارهای سیل‌زده

به منظور تأمین لوازم خانگی مورد نیاز سیل‌زدگان یک کالا از هر یک از گروه‌های کالایی مذکور انتخاب شده و با توجه به متوسط قیمت این محصولات در سال ۱۳۹۷ ، ارزش بسته انتخابی این محصولات در دو وضعیت قیمت حداقل محصولات و قیمت متوسط محصولات برآورد شده است. در جدول ۲ ارزبری و متوسط قیمت محصولات مختلف لوازم خانگی ارائه شده است.

سناریوی اول: برآورد هزینه بسته انتخابی لوازم خانگی برای ۱۳۲ هزار واحد مسکونی سیل‌زده 

در جدول ۳ مشخصات بسته انتخابی لوازم خانگی ارائه شده است:

مأخذ: محاسبات بر گرفته از اطلاعات دریافتی از انجمن صنایع لوازم خانگی ایران

توضیحات:

اجاق گاز مزبور، اجاق سه شعله مبله ساده خواهد بود.

قیمت ماشین لباسشویی ۴۰.۲۵ میلیون ریال متوسط قیمت ماشین لباسشویی اتوماتیک (۵۰ میلیون ریال) و نیم اتوماتیک (۳۵ میلیون ریال) است. از سویی با توجه به نوسانات قیمت‌های ظروف و انتخاب تعداد اقلام برای این گروه کالایی و سایر محصولات مورد نیاز مانند اتو قیمت این محصولات هم قابل تغییر است. لذا مبلغ مجموع ۱۵۰ میلیون ریال با استفاده از تغییرات قیمتی دو ردیف ماشین لباسشویی و ظروف آشپزخانه قابل پیش‌بینی است.

اقلام پیشنهاد شده در جدول مزبور بر حسب شرایط و نیاز خانوارهای آسیب‌دیده قابل جایگزینی است.

همان طور که در جدول ۳ مشخص شده است در صورت انتخاب محصولات لوازم خانگی با حداقل قیمت، دولت باید حدود ۱۵۰ میلیون ریال به هر خانوار تسهیلات پرداخت کند. با فرض ۱۳۲ هزار خانوار سیل‌زده مجموع تسهیلات مورد نیاز حدود ۲۰ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود. با لحاظ قیمت متوسط برخی از لوازم خانگی رقم مذکور به بیش از ۲۵ هزار میلیارد ریال افزایش می‌یابد.

سناریوی دوم: برآورد هزینه بسته انتخابی لوازم خانگی شامل ۱۰۰ درصد هزینه برای ۵۲ هزار واحد مسکونی احداثی و ۵۰ درصد هزینه برای ۸۰ هزار واحد مسکونی تعمیری با توجه به اطلاعات جدول ۳ بابت تأمین ۱۰۰ درصد هزینه بسته لوازم خانگی پیشنهادی برای ۵۲ هزار واحد مسکونی احداثی حدود ۷.۸ هزار میلیارد ریال و بابت تأمین ۵۰ درصد هزینه بسته لوازم خانگی برای ۸۰ هزار واحد مسکونی تعمیری حدود ۶ هزار میلیارد ریال تسهیلات نیاز است. در مجموع تسهیلات مورد نیاز در سناریوی دوم حدود۱۳.۸ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود.

این محاسبات با توجه به انتخاب ۱۳۲ هزار خانوار، رقم تخمینی است. دولت می‌تواند با محاسبه خانوارهای آسیب‌دیده قطعی، برآورد دقیق‌تری از تسهیلات مورد نیاز ارائه کند. نکته دیگر اینکه نیاز واحدهای خسارت‌دیده به اقلام فوق متغیر می‌تواند باشد، لذا لازم است استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و یا بخش‌های نظارتی محلی با توجه به شرایط خانوارهای آسیب‌دیده، میزان نیاز به اقلام لوازم خانگی آنها را مشخص کنند.

با توجه به مقادیر قابل توجه تسهیلات برآورد شده و به منظور استفاده صحیح از این منابع، ارائه راهکارهایی برای اصابت این منابع به تولیدکنندگان لوازم خانگی کشور و رونق تولید در این صنعت حائز اهمیت است. 

از این رو در ادامه وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور و ظرفیت‌های ایجاد شده در این صنعت مورد بررسی قرار گرفته است.

۲ . وضعیت تولید لوازم خانگی در کشور

در صنعت لوازم خانگی کشور ۴۵۰ واحد فعال هستند که این تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار اشتغال به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. گردش مالی سالانه لوازم خانگی طی سال‌های ۹۰ تا ۹۷ معادل ۸ میلیارد دلار است. در جدول ۴ روند تولید انواع محصولات لوازم خانگی طی سال‌های ۱۳۹۷ – ۱۳۹۰ ارائه شده است.

همان طور که آمار جدول ۴ نشان می‌دهد تولید محصولات خانگی در سال ۱۳۹۷ به ویژه در برخی از محصولات از جمله تلویزیون رنگی، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی نسبت به سال قبل کاهش چشم‌گیری داشته و در برخی موارد در مقایسه با سال ۱۳۹۶ تقریباً به نصف کاهش یافته است. روند کاهشی تولید برخی از لوازم خانگی در نمودار ۱ نشان داده شده است.

در جدول ۵ وضعیت تقاضا برای تولیدات لوازم خانگی ایرانی ارائه شده است:

مقایسه آمار تولید و متوسط تقاضای انواع محصولات لوازم خانگی ایرانی این نتیجه را به ذهن متبادر می‌کند که در سال ۱۳۹۷ بنا به دلایل مختلف از جمله کاهش قدرت خرید مردم از یک سو و مشکلات تولیدکنندگان ناشی از جهش ارزی، تأمین نقدینگی و تأمین قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید و تأخیر در تعدیل قیمت‌ها، تولید و متعاقب آن فروش انواع محصولات لوازم خانگی درکشور کاهش یافته است. با توجه به ظرفیت‌های موجود در این صنعت به نظر می‌رسد، تقاضای ایجاد شده ناشی از سیل اخیر می‌تواند در رونق بخشی این صنعت مؤثر باشد.

راهکارهای پیشنهادی:
۱ . پیشنهاد می‌شود تسهیلات در نظر گرفته شده برای تأمین لوازم خانگی خانواده‌های آسیب‌دیده از سیل به جای اینکه به صورت وام در اختیار
متقاضیان قرار گیرد، در قالب یک خط اعتباری در اختیار بانک عامل قرار گیرد. اعتبار اختصاص یافته به این منظور در بانک عامل بلوکه شده و
نسبت به قراردادهای منعقد شده تا رقم مورد نظر با هر واحد تولیدی در مقابل دریافت تضمین و با نظارت وزارت صمت متناسب با پیشرفت
مراحل تولید در اختیار واحد تولیدی قرار گیرد. تعداد محصول تحویلی واحدهای تولیدی طرف قرارداد باید به صورت ماهیانه مشخص باشد.
تحت هر شرایطی چنانچه واحد تولیدی نتواند تعداد محصول تعهد شده را تحویل دهد، دو هفته قبل از خاتمه زمان تعهد ملزم به اطلاع رسانی به وزارت صمت است تا در اسرع وقت جایگزین دیگری با پرداخت ضرر و زیان متعهد اولی (تولیدکننده اول) برای محصول مورد نظر مشخص و محصول به موقع توزیع شود.

به منظور ارزیابی توان تولیدی واحدهای تولیدی مشارکت‌کننده در طرح، دولت می‌تواند از مشاوره تشکلها و انجمنهای تخصصی مرتبط استفاده کند. با توجه به زمان‌بر بودن ساخت و تولید محصولات لوازم خانگی ضروری است، برنامه‌ریزی‌ها و ساز و کارهای لازم برای توزیع به موقع این محصولات و تحویل به خانوارهای حادثه‌دیده انجام گیرد. به ویژه در تأمین و توزیع لوازم خانگی واحدهای مسکونی تعمیری باید تسریع شود (حتماً باید لوازم خانگی ایرانی خریداری شود) در خصوص واحدهای احداثی به نسبت قراردادهایی که برای تحویل واحدها وجود دارد و با توجه به زمان تحویل این واحدها، باید از هماکنون نسبت به انعقاد قرارداد با تولیدکنندگان برای تولید این محصولات و در نتیجه توزیع به موقع این محصولات اقدام شود.
با توجه به پراکندگی تولیدکنندگان لوازم خانگی، پیشنهاد می‌شود مبلغی به عنوان هزینه حمل محصولات نیز در سرجمع تسهیلات اعطایی اضافه شود تا حمل توسط فروشنده انجام شود.

در صورت انعقاد قرارداد با واحدهای تولیدی با هدف کاهش قیمت تمام شده محصول، دولت می‌تواند در تأمین مواد اولیه از منابع اصلی (به عنوان مثال از واحد فولاد مبارکه و مجتمع‌های پتروشیمی) همکاری کند. به عبارتی با هدف کاهش قیمت تمام شده محصولات لوازم خانگی،امکانی فراهم شود که مواد اولیه تولیدکنندگان مشارکت‌کننده در این طرح، از منابع اصلی تأمین شود و نیازی به خرید از بازار نباشد.

۲ . پیشنهاد می‌شود تسهیلات در نظر گرفته شده برای تأمین لوازم خانگی خانواده‌های آسیب‌دیده از سیل در قالب یک خط اعتباری در اختیار بانک عامل قرار گیرد. اعتبار اختصاص یافته به این منظور در بانک عامل بلوکه شود.

– وزارت صمت با حضور تشکلها و انجمن‌های تخصصی مرتبط با لوازم خانگی، طی قراردادی ضمن توافق بر قیمت‌های لوازم خانگی، تقاضای برآورد شده را بین تولیدکنندگان لوازم خانگی سهمیه‌بندی کنند.

تولیدکنندگان مشخص شده توسط وزارت صمت، می توانند با ارائه حواله تضمین خرید و ارائه تضامین مشخص شده در قرارداد به بانک عامل متناسب با سهمیه تولید مشخص شده از قبل، معادل ۷۰ درصد از ارزش حواله صادره را با نظارت وزارت صمت به طور همزمان دریافت کند. ( ۳۰ درصد مابقی پس از اتمام ساخت و تحویل کالا پرداخت می‌شود)

– حواله دریافتی توسط بانک از طریق وزارت صمت به آسیب‌دیدگان معرفی شده توسط نهادهای ذی صلاح برای تحویل گرفتن لوازم خانگی از نمایندگی‌های مجاز ارائه شود.

– پیشنهاد می‌شود چنانچه واحد تولیدی مشارکت‌کننده در این طرح، نمایندگی فروش در شهرستان‌های سیل‌زده نداشته باشد، محصولات لوازم خانگی توسط ادارات مرتبط تابعه سازمانهای صنعت، معدن و تجارت استانها توزیع شود.