شبکه‌سازی بیرون از ستاد نانو، شاخص‌ترین کار برای ترویج نانو/ شبکه نهاد‌های ترویجی دانشگاهی بیشتر از ۲۵۰ عضو دارد

عماد احمدوند، دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو در گفتگو با خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو؛ درخصوص فعالیت‌های این کارگروه از ابتدا تا امروز، اظهار کرد: موضوع ترویج فناوری نانو ازجمله، اقدامات اولیه‌ای است که در راستای طرح نانو در ایران آغاز به فعالیت کرد، در حقیقت، زمانی که مفهوم نانو در کشور مطرح شد، کار‌های مطالعاتی زیادی دررابطه با آن انجام گرفت، ضرورت این مسئله که افراد در سطوح مختلف باید با مفهوم نانو آشنا شوند، احساس شد، به همین منظور پرداختن به موضوع ترویج فناوری نانو یکی از محور‌هایی بود که در برنامه توسعه نانو ایجاد شد.
وی در رابطه با اهمیت این موضوع تاکید کرد: فناوری نانو یک مفهوم نسبتا نوینی در دنیا است، زمانی که فناوری نانو در کشور ایران شکل گرفت، تقریبا هیچ کدام از سطوح دانشگاهی و مردم با آن آشنا نبودند، بنابراین نیاز به افرادی که با مفهوم نانو آشنا هستند، احساس شد. بحث دیگر گستردگی در حوزه کاربردی فناوری نانو است، در حقیقت فناوری نانو گستره باریکی ندارد که بگوییم، فلان طیف متخصص را شامل می‌شود و با دیگر حوزه‌ها ارتباطی ندارد، این گستردگی همه سطوح جامعه را از جمله دانش آموز، دانشجو، اساتید، صنعتگران، مدیران کشور و در نهایت عامه مردم در بر گرفته است و در همه‌ی حوزه‌های فنی از جمله حوزه‌های کاربرد صنعت و مفاهیم مقیاس نانو حضور دارد و اهمیت پیدا می‌کند.
دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو ادامه داد: اگر در تمام حوزه ها از جمله پزشکی، سلامت، بهداشت، عمران، الکترونیک، آب و محیط زیست، خودرو، صنایع، ماشین ابراز و.. از توانمندی‌های مقیاس نانو استفاده کنیم، می‌توانیم محصولات جدیدتر با آلودگی زیست محیطی کمتر و هوشمندانه‌تر تولید کنیم؛ علاوه بر آن این گستره کاربرد باعث می‌شود تا ما با طیف بسیار متنوعی در حوزه‌های تخصصی گوناگون تعامل برقرار کنیم.   احمدوند تصریح کرد: کارگروه توسعه فناوری نانو از ابتدای امر فعالیت خود را در حوزه درون‌زا سازی اعمال کرده است، دید گاه بسیاری از حوزه‌ها اینگونه است که برای فراهم سازی دستگاه و ابزار مورد نیاز خود در صنایع مختلفی همچون فولاد و خودروسازی از محصولات وارداتی استفاده کنند، اما این دیدگاه در حوزه نانو متفاوت بوده است، اگر قصد داریم توسعه را در داخل کشور افزایش دهیم باید تسلط بیش از پیش بر فناوری داشته باشیم، به این منظور باید در حوزه منابع انسانی فعالیت عمیق و گسترده‌ای را انجام دهیم.   نمی‌شود تجهیزات از خارج بیاوریم و تکنسین به خارج بفرستیم دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو ادامه داد: برای توسعه فناوری نمی‌شود تجهیزات صنعتی را وارد کرد و بعد نیرو و تکنسین‌ها را برای آموزش در جهت استفاده از آن‌ها، به خارج از کشور فرستاد. در حقیقت باید ارتباط با دانشگاه، صنایع، آموزش و پرورش و عموم مردم وجود داشته باشد تا بتوانیم نیروی انسانی را در این حوزه آموزش دهیم و با ورود به این حوزه توسعه دهنده فناوری باشیم، وعملا یک بهره بردار صرف نباشیم همچون فناوری‌های عصر جدید مثل IT که صرفا بهره بردار هستیم، نحوه ورود آن‌ها متفاوت است به گونه‌ای که هراندازه به ادبیات آن می‌نگریم تنها در رسانه‌ها و سیاست گذاری‌هایشان شاهد مسئله چگونگی بهره برداری و تعامل با فناور‌های جدید هستیم، در حقیقت خیلی برروی این مسئله که خودمان باید توسعه فناوری را داشته باشیم بحثی نمی‌کنند.  
وی با اشاره به اینکه باید در حوزه آموزش نیروی انسانی کار را جدی‌تر انجام دهیم افزود: در سال ۱۳۸۰ با مطرح شدن مفهوم نانو در کشور، برنامه گسترده‌ای نیزطراحی شد، دیدگاه موجود در این برنامه، دیدگاهی مشارکت طلبانه برای افزایش اطلاعات مخاطبان بود. در حقیقت قصد داریم بدانیم، دانش آموزان، سیاست گذاران، صنعتگران می‌خواهند چه نقشی را در این اکوسیستم توسعه فناوری نانو ایفا کنند تا متناسب با نقششان اطلاعات مورد نیاز را به آن‌ها دهیم که به موجب آن ارتقا یابند. با این دید برنامه‌ای طراحی و در سطوح مختلف اجرایی شد، به طوری که برای دانش آموزان، دانشجویان سطح لیسانس، فناوران، صنعتگران، مدیران صنایع و همین طور در بخش سیاست گذاران و مدیران ارشد کشور هم برنامه‌های ترویجی خاصی طراحی و به اجرا رساندیم. در طول این سال‌ها هراندازه رو به جلو حرکت کردیم، مرکز ثقل برنامه‌های ترویجی راهم تغییردادیم.   دبیرکارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو تصریح کرد: سال‌های ابتدایی کار، عمدتا آنچه می‌گفتیم از این جنس بود که مفهومی به اسم نانو وجود دارد و این گستردگی کاربرد‌هایی دارد که اگر ما وارد نشویم از دنیا جا می‌مانیم در واقع تلاش داشتیم بگوییم نانو حوزه بسیاربزرگ  با کاربرد‌های گسترده‌ است ؛ اما هر چه جلوتر آمدیم تلاش کردیم تا داشته‌های کشور را در ادبیاتمان اضافه کنیم و بگوییم که در کشور خودمان چه داریم و کجا‌ها را توانسته‌ایم توسعه دهیم.   وی افزود: طی این سال‌ها در مباحث ترویجی ادبیاتمان به این سمت رفته که کجا‌ها ما توانستیم حرفی برای دنیا داشته باشیم، چه محصول و خدماتی صادر کنیم تا از تجربیات کشورمان استفاده شود.   فکر می‌کنید شاخص‌ترین کار برای معرفی نانو در همه سطوح جامعه طی این سال‌ها چه بود؟ احمدوند در خصوص شاخص‌ترین فعالیت این کارگروه گفت: اگر بخواهیم یکی از مهمترین شاخص‌ها یا مولفه‌هایی که در ترویج نانو وجود داشته را اسم ببریم شاید بشود گفت شبکه سازی و نهادسازی بیرون از ستاد نانو بوده است. در توضیح این حرف باید بگویم ما به جای اینکه خود مجموعه ستادی را وارد کار اجرایی کنیم و از صفر تا صد کار‌ها را خودمان انجام بدهیم و دیگران فقط مخاطب یا گیرنده باشندسعی کردیم جنبه‌های مخاطبمان را درگیر خود برنامه‌های ترویجی کنیم.   وی افزود: با نگاه نهادسازی سعی کردیم کار را با الگوی شبکه‌ای پیش ببریم؛ به طور مثال در دانشگاه‌ها به جای اینکه خودمان کار ترویج برای دانشگاه‌ را انجام دهیم گفتیم ستاد نهایتا یک نهاد سیاست گذار و حمایتی است و آن افرادی که باید کار ترویج را در دانشگاه انجام دهند نهاد‌های دانشگاهی مثل انجمن‌های علمی و واحد‌های علمی بسیج دانشجویی هستند.   دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو تصریح کرد: تلاش کردیم خود این‌ گروه‌ها را وارد فضای ترویج کنیم و ماحصل این اتفاق خوب این است که امروز شبکه نهاد‌های ترویجی دانشگاهی بیشتر از ۲۵۰ عضو دارد که هر کدامشان یک نهاد هستند نه لزوما یک نفر؛ و ما از انجمن‌های علمی که در دانشگاه‌های مختلف وجود دارد به عنوان نهاد فعال و اثرگذار در دانشگاه‌ها حمایت می‌کنیم.   وی درخصوص برنامه‌های دانش‌آموزی نیز گفت: در آموزش و پرورش هم به همین شکل کار کرده‌ایم، پژوهش سرا‌های دانش آموزی که در آموزش و پرورش وجود دارد را به عنوان نهاد ترویجی در آموزش و پرورش درگیر کار ترویج نانو کردیم، در واقع کار آموزش، توانمندسازی و ارتقا را بر عهده پژوهش سرا‌ها قرار داده‌ایم و اقدامات حمایتی نیز انجام می‌دهیم.   احمدوند با بیان اینکه اقدامات موثری در حوزه آموزش و پرورش در بحث ترویج نانو صورت گرفته است، اظهار کرد: طبق آمار در طول یک سال بیشتر از هزار سمینار و کارگروه ترویجی و آموزشی نانو برگزار می‌شود یعنی هر روز کاری یک چیزی حدود ۴ رویداد؛ اگر ما خودمان می‌خواستیم برگزار کننده باشیم و درگیر اجرا شویم نهایتا در طول یک سال خیلی اگر توانمند بودیم ۲۰، ۳۰ رویداد را می‌توانستیم برگزار کنیم، عملا برای برگزاری یک رویداد در شهرستان عملا یک هفته درگیر خواهیم بود ولی ما تامین محتوا را انجام دادیم و حمایت کردیم تا خود نهاد‌ها در استان و شهرستان‌ها به صورت مستمر در این سال‌ها کار ترویجی انجام دهند.   وی در خصوص سایر فعالیت‌های ترویجی افزود: شاید یکی از مهمترین مولفه‌های برنامه‌های ترویج نانو و به طور کلی توسعه نانو نگاه نهادسازی استفاده از ظرفیت‌های کشور است، مهمترین مولفه آن نیز در حوزه آزمایشگاه‌ها در کشور انجام شده است، آزمایشگاه‌هایی که در دانشگاه‌ها وجود دارد در قالب شبکه آزمایشگاهی به محققان و پژوهشگران خدمات می‌دهند؛ این رویکرد باعث می‌شود که ما به صورت شعاری نه بلکه به صورت عملی بتوانیم از ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد استفاده حداکثری ببریم.     به اذعان خود تولید کنندگان با وجود حمایت‌های خوب ستاد نانو از آن، صنایع حاضر به خرید کالای مشابه خارجی هستند اما رقبتی به کالای ایرانی با همان کیفیت ندارند، فکر می‌کنید ریشه این موضوع از کجاست؟ دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو در پاسخ به این سوال تصریح کرد: این مفهوم بر روی حوزه ورود نانو به صنایع مطرح است؛ در واقع یک بخشی کار‌های ترویجی است که ستاد نانو و کارگروه ما بر عهده دارد و یک بخش دیگر اقداماتی فراتر از ترویج و اطلاع رسانی است، اما کلیت نگاه ستاد در این موضوع این است که تلاش می‌کنیم آن‌ گروهی که مشتری بالقوه این توانمندی‌ها هستند، به صورت عملی قانعشان کنیم که استفاده از محصول داخلی به نفعشان است.   وی افزود: در این زمینه ما کلی قانون داریم مثلا قانون حمایت از توانمندی‌های داخلی، البته خیلی نمی‌توانم با اطمینان بگویم که ضعف قانونی نداریم، ولی به هر حال قوانین خوبی وجود دارد، اما به دلایل مختلف اجرا نمی‌شوند. ستاد نانو تا جایی که در توانش باشد تلاش می‌کند دلایل را پیدا و رفع کند.   احمدوند ادامه داد: ببینید مثلا بعضی از صنایع اگر بخواهند از یک محصول داخلی به عنوان جایگزین محصول متعارفی کنند که در خط تولیدشان استفاده می‌شود، با چالش‌های متعددی مواجه هستند. مثلا اینکه فرض کنید یک صنعتی در حوزه کامپوزیت و پلیمر کلی تجهیزات چند میلیارد تومانی دارد یک فناوری می‌گوید شما اگر از این ترکیب پلیمری به جای پلیمر معمول استفاده کنید این محصول با کیفیت بالاتر را می‌توانید تولید کنید، این صنعتگر اینجا با ریسک فنی مواجه است یعنی می‌گوید اگر من استفاده کردم و اتفاقی در خط تولیدم یا برای تجهیزات من اتفاقی افتاد چه کسی پاسخگو است؟ اگر آن کسی که این پیشنهاد را ارائه می‌کند یک شرکت و صنعت بزرگ باشد می‌تواند تضمین را خودش ارائه کند، ولی معمولا کسانی که راهکار‌های جایگزین پیشنهاد می‌دهند شرکت‌های کوچک دانش بنیان چند نفره هستند، این‌ شرکت‌ها توان مالی بالایی ندارند اما از توانمندی فنی خودشان تا حدی اطمینان دارند.   دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو ادامه داد: این شرکت‌های دانش بنیان کوچک برای اینکه وارد فرایند فروش محصول یا تکنولوژی شوند نیاز به تضامین بانکی دارند و معمولا باید معادل ده درصد مبلغ را در سپرده خود داشته باشند که رقم بالایی است و احتمالا از عهده این شرکت‌ها خارج است. در این شرایط ستاد توسعه فناوری نانو با بررسی جوانب مختلف و انجام آزمایش‌های لازم بر روی محصول در نهایت تضمین فناور را برعهده می‌گیرد. از طرف دیگر ممکن است یک محصول علاوه بر تضامین بانکی نیازمند آزمایشات خاص با استانداردهای مشخص باشئ که طبیعتا هزینه آن بالا خواهد بود در این شرایط نیز ستاد نانو حمایت می‌کند تا آن استاندارد‌ها و تاییدیه‌هایی که مشتری صنعتی نیاز دارد، انجام شود.   وی یادآور شد: در مجموع تلاش ستاد این است که هر جایی مانع ریشه‌ای برای استفاده از محصولات نانویی وجود دارد آن مانع یا ریشه را پیدا و حل بکند، البته در برخی موارد که مفهوم رقابت و ارتقای کیفیت خیلی مطرح نیست مثل حوزه خودروسازی که به دلیل تضمین بازار فروش خیلی نیاز به ارتقای کیفیت ندارند، بنابراین خیلی ضرورتی نمی‌بینند که بخواهند محصولی را ارتقا بدهند که ما گیر و گرفت فنی و حقوقیش را بدانیم، اما جا‌هایی که مفهوم کیفیت معنا دارد رقابت پذیری نیز به وجود می‌آید و ستاد تلاش می‌کند که آن علل ریشه‌ای را پیدا کند.   دبیر کارگروه ترویج و فرهنگ سازی ستاد نانو خاطرنشان کرد: البته نمی‌شود در همه جا گفت که حتما همه ایراد از صنعتگر است نه این طور نیست باید ببینیم علت‌ها چیست؟ باید برای ورود به صنایع مختلف علاوه بر تضمین‌های فنی و استانداردها، اثبات فناور به صورت عملی و در مقیاس‌های بالاتر از آزمایشگاه تلاش شود البته تا امروز در بعضی از صنایع ورود‌های خوبی نیز را داشته‌ایم.   ادامه گفتگو با عماد احمدوند دبیر کارگروه ترویج و فرهنگسازی ستاد نانو را در قسمت دوم دنبال کنید..