تأملی بر فرصت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای در اقتصاد کشور/ از ثبات در کنترل بازار تا حمایت از تولید داخلی

در کنار برخی تهدیداتی که در ارتباط با فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای مطرح می‌شود، موارد مثبت و سازنده‌ای وجود دارد که نمی‌توان و نباید به سادگی از آن گذشت و قطعا در صورت برنامه‌ریزی اصولی می‌توان از مزایای این فروشگاه‌ها در راستای شکوفایی اقتصادی کشور بهره برد.

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در طول سالیان اخیر با رشد و گسترش چشمگیری همراه شده‌اند، تقریبا در تمام شهر‌های بزرگ و کوچک ایران، این فروشگاه‌ها با عناوین متعدد و گوناگون مشغول به فعالیت هستند و هر روزه بخش قابل توجهی از مردم با حضور در آنها به خرید نیازمندی‌های خود مبادرت می‌ورزند.

پیش از این در قالب گزارش‌هایی به نکات و ابعاد منفی فعالیت برخی از این فروشگاه‌ها پرداخته شده، اما بدون تردید نمی‌توان فعالیت این مراکز را صرفا و مطلقا با نگرشی منفی مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.

یکی از جدی‌ترین منتقدان این فروشگاه‌ها، صنوفی هستند که به واسطه فعالیت و راه‌اندازی این فروشگاه‌ها، مجبور به تعطیلی شده‌اند یا کسب و کار آنها از حیث رونق با کاهش قابل توجهی همراه شده است.

در کنار این بُعد منفی، مزایا و محاسن بسیاری را می‌توان برای فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظر گرفت.

در ذیل این گزارش تلاش می‌شود به برخی از زوایای مثبت کارکرد فروشگاه‌های زنجیره‌ای پرداخته شود.

ایجاد فرصت‌های شغلی برای جویندگان کار

فروشگاه‌های زنجیره‌ای به واسطه وسعت و تنوع فعالیت آنها، نیازمند نیروی انسانی بسیاری هستند، نیرو‌های انسانی که با فعالیت در پشت صندوق، انبارداری و حضور در کنار قفسه‌ها به معرفی کالا‌ها و محصولات موجود در این مراکز مبادرت می‌ورزند.

در برخی از این فروشگاه‌ها که به‌صورت حرفه ای‌تر فعالیت می‌کنند (و بنابر ملاحظاتی از قید نام آنها، پرهیز می‌کنیم) حتی نیرو‌هایی برای قرار دادن اقلام خریداری شده توسط مشتریان در کیسه‌های در نظر گرفته شده، جذب و مشغول به فعالیت شده‌اند تا مشتری یا خریدار با صرف کمترین زحمت و انرژی، نیاز روزمره، هفتگی و یا ماهانه خود را تهیه کند.

محسن سلیمانی، مسئول یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در غرب استان تهران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به ضرورت واکاوی نقاط و نکات مثبت فعالیت چنین مراکزی اظهار کرد: می‌باید در تحلیل‌ها جانب انصاف را رعایت کرد و در کنار برخی از نکات منفی به مزایا و فرصت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای اشاره کرد.

وی افزود: اینکه افزایش و گستردگی فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث کاهش فروش صنوفی همچون سوپر مارکت‌ها و غیره شده، امری غیر قابل انکار است، اما به موازات آن، ظرفیت‌ها و فرصت‌های شغلی بسیاری برای جویندگان شغل ایجاد شده و در واقع به واسطه فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای شاهد هستیم تعداد بسیاری از جوانان جویای کار در شهر‌های ایران در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشغول به فعالیت شده اند.

سلیمانی گفت: عامل اصلی کاهش ضریب فروش برخی از صنوف همچون سوپرمارکت‌ها به اختلاف قیمتی محصولات عرضه شده در سوپر مارکت‌ها با فروشگاه‌های زنجیره‌ای باز می‌گردد.

وی افزود: پیش از این در ارتباط با قیمت پایین‌تر محصولات عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نقد‌هایی در رسانه‌ها مطرح و منعکس شده و حتی برخی این اختلاف قیمتی را نوعی فریبکاری از سوی این فروشگاه‌ها مطرح کرده‌اند.

این مسئول فعال در یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای غرب استان تهران گفت: به هر ترتیب نفوذ و بروز انحراف، تخلف یا فریبکاری در هر حوزه‌ای امکان پذیر است که به تبع فروشگاه‌های زنجیره‌ای از این امر، مصون نیستند و ممکن است برخی از این مراکز با قیمت‌گذا‌ری‌های کاذب و یا تخفیفات کاذب، در صدد جذب مشتری به هر نحوی از آنجا باشند، اما این به معنای تعمیم این تخلفات به تمامی فروشگاه‌های مذبور نیست.

وی افزود: رمز و قاعده اصلی، عرضه محصولات و اقلام در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به زیر قیمت و پایین‌تر از واحد‌های صنفی خُرد به این امر معطوف می‌شود که فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل خرید‌هایی با اوزان سنگین و حجم‌های بالا از کارخانجات تولیدی، تخفیف‌های قابل توجهی دریافت می‌کنند و همین موضوع باعث اختلاف قیمتی ملموس میان قیمت‌گذاری اقلام و اجناس عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای در مقایسه با واحد‌های تجاری خُرد می‌شود.

وی افزود: برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای طی قراردادی با مراکز و کارخانه‌های تولیدی، محصولات آنها را پیش خرید می‌کنند و به تبع وقتی کارخانه یا مرکز تولیدی در شرایطی قرار می‌گیرد که برای محصولی که هنوز تولید نشده مشتری دست به نقدی پیدا می‌شود، به تبع فروش محصول با حداقل سود و حتی زیر قیمت نیز برای کارخانه‌های تولید و عرضه مواد غذایی، مواد شوینده و غیره مطلوب، مقرون به صرفه و در شرایط کنونی اقتصادی کشور یک فرصت ویژه به شمار می‌رود.

سلیمانی گفت: از دیگر سو، در شرایطی شاهد انتقاد برخی از صنوف مربوطه به عرضه محصولات با قیمت‌های پایین‌تر به متقاضیان هستیم و بعضا حتی به فریب کاری متهم می‌شویم که در این زنجیره، منافع گروه‌های مصرف کننده از سوی منتقدان نادیده انگاشته می‌شود.

وی افزود: در شرایطی که قدرت خرید مردم کاهش یافته، عرضه محصولات مورد نیاز آنها با قیمت‌های پایین‌تر و نازل تر، امری قابل تقدیر به شمار می‌رود و اگر به خودشیفتگی متهم نشویم باید از این رویکرد فروشگاه‌های زنجیره‌ای تقدیر شود، زیرا در نهایت سر جمع هزینه خانوار‌های ایرانی و مشتریان چنین فروشگاه‌هایی را با کاهش همراه می‌کند و این موضوع مصداق بارز حمایت از حقوق مصرف کننده به شمار می‌رود.

سلیمانی تصریح کرد: افزایش خرید محصولات از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، در تداوم فعالیت کارخانه‌ها موثر است، زیرا در صورت عدم توان خرید مردم که امروزه در ارتباط با بسیاری از کالا‌های موجود در بازار شاهد آن هستیم، در فعالیت و کارکرد طبیعی و عادی مراکز تولیدی و کارخانه‌ها خلل و نارسایی ایجاد می‌کند.

افزایش کّمی فروش، سود حداقلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای را جبران می‌کند

مرتضی میرزمانی، یکی از فعالان عرصه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در استان البرز، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص چگونگی تامین هزینه‌های سنگین حفظ و برپایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در شرایطی که محصولات عرضه شده در این مراکز به قیمت‌های حداقلی به فروش می‌رسند اظهار کرد: بدون تردید، هزینه فروشگاه‌های زنجیره‌ای سنگین است و با در نظر گرفتن و محاسبه میزان حقوق پرداختی به نیرو‌های انسانی فعال در این فروشگاه‌ها و هزینه‌های سنگینی همچون برق مصرفی در این مراکز (که بصورت تجاری محاسبه می‌شود) و تعمیرات و نگهداری تجهیزات سرمایشی موجود در این فروشگاه‌ها، به ضریب و میزان هزینه‌های موجود در این مراکز پِی خواهیم برد.

وی افزود: با این اوصاف، شاهد افزایش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در طول سالیان اخیر بوده‌ایم که ریشه و رمز اصلی این امر را باید در تلاش فروشگاه‌های مذکور برای جذب مشتری و افزایش کمی فروش جستجو کرد.

میرزمانی گفت: بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افزایش کمی فروش و ارتقای تعدد و تکثر میزان عرضه کالا را به بالا بردن سود ترجیح می‌دهند و به تعبیر دیگر حاشیه سود کمِ محصولات عرضه شده در این فروشگاه‌ها به واسطه ارتقای تعدد و تکثر فروش، پوشش داده و جبران می‌شود.

تنوع بالای کالا‌ها و محصولات در فروشگاه‌های زنجیره‌ای امری مهم در جلب رضایتمندی مشتری

چندی پیش، امیر خسرو فخریان، رئیس تحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در گفت‌وگو با رسانه‌ها، با اشاره به فعالیت بیش از ۲ هزار و ۴۵۰ شعبه از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در اقصی نقاط کشور و فعالیت بیش از ۲۵ هزار نفر در این فروشگاه‌ها بیان کرد: در کنار قیمت ارزان محصولات و کالا‌های موجود در این فروشگاه‌ها (در مقایسه با واحد‌های تجاری خُرد و کوچک فعال در شهرها) تنوع محصولات از ویژگی‌های برجسته این فروشگاه‌ها به شمار می‌رود و همین مولفه نقش بسزایی در جلب رضایتمندی مشتری ایفا کرده است.

(به واقع مشتری با حضور در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تنوعی عظیم از محصولات مورد نیاز خویش مواجه می‌شود و به تبع افزایش حق انتخاب مشتری برای انتخاب کالای مورد نیاز خود از حیث قیمت و کیفیت، باعث شده تا اقبال قابل توجهی به این فروشگاه‌ها نشان داده شود)

یکی دیگر از مولفه‌های حائز اهمیت در فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای به فراهم شدن بستر و زمینه مناسب برای حمایت از کالای ایرانی معطوف می‌شود، امری که البته مستلزم اتخاذ تدابیر هوشمندانه و برنامه ریزی اصولی و منطقی هدفمندتر است.

رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در این خصوص می‌گوید: فروشگاه‌های زنجیره‌ای تاکنون نقش بسزایی در حمایت از تولید داخلی ایفا کرده اند و به تبع در شرایطی که بیش از ۹۰ درصد از محصولات عرضه شده در این مراکز ایرانی هستند طبیعتا حصول شعار حمایت از کالای ایرانی و تولید داخلی به نحو شایسته تری محقق خواهد شد.

نقش سازنده فروشگاه‌های زنجیره‌ای در تنظیم، کنترل و ثبات بازار

بدون تردید، عرضه و فروش کالا‌ها و محصولات مورد نیاز مردم با حاشیه سود حداقلی نقش مثبت و سازنده‌ای را در تنظیم، کنترل و ثبات بازار ایفا خواهد کرد.

در شرایطی که نوسانات قیمتی، باعث تنش‌های قیمتی و سلب آرامش بخش قابل توجهی از افراد و گروه‌های اجتماعی شده است، عرضه محصولات مورد نیاز مردم با پایین‌ترین قیمت (تا آنجا که امکان دارد) در حصول ثبات و آرامش در بازار کشور مثمر ثمر خواهد بود.

اساسا به واسطه فعالیت فروشگاه‌های زنجیره ای، نظم و انتظام مطلوب تری در سطح بازار حاکم می‌شود و مردم در چنین شرایطی از مزایای این ثبات، منتفع خواهند شد.

با همه این اوصاف، تلاش برای عرضه هر چه بیشتر محصولات ایرانی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تشدید نظارت‌ها و عزم متولیان فروشگاه‌های مذکور برای عرضه حداقلی محصولات خارجی از ضروریاتی است که می‌باید استمرار یابد که یقینا ذره‌ای خلل و سستی در این زمینه، اقتصاد کشور را دچار ضرر و خسران خواهد کرد.

لحاظ کردن استاندارد‌های لازم از حیث بعد مسافت در صدور مجوز برای راه اندازی فروشگاه‌ای زنجیره‌ای و رعایت قواعد استاندارد در برپایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای از حیث کمی نقش بسزایی در کاهش آسیب پذیری صنوف خرد ایفا خواهد کرد.

امیدواریم با برنامه‌ریزی هدفمند، علاوه بر بهره گیری حداکثری از ظرفیت‌های بالقوه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حفظ بنیان اصناف و صنوف خُرد و فعال در اقصی نقاط کشور نیز به توفیقات افزون تری نائل شویم که یقنیا با در نظر گرفتن این واقعیت که اصناف، نقش و سهم قابل توجهی در اشتغالزایی کشور ایفا می‌کنند بیش از پیش به اهمیت این امر پی خواهیم برد.

گزارش از ناصر رمضانی