مساله حجاب از زمان کودکی نهادینه شود

در پی توطئه استعمار در مبارزه با فرهنگ غنی اسلام، عاملان استعمار در کشورهای اسلامی، همزمان اقدام به اعمال مشابهی نمودند. «امان‏اللَّه خان» در افغانستان، «مصطفی کمال آتاتورک» در ترکیه و «رضاخان پهلوی» در ایران مأموریت یافتند با مظاهر اسلام مخالفت و مبارزه کنند. استعمارگران دریافته بودند که مستقیماً نمی توانند مسأله کشف حجاب را مطرح کنند لذا بهتر دیدند ابتدا از تغییر لباس مردان شروع کنند زیرا این کار دو نتیجه داشت. اول این که ذهن و روح جامعه را نسبت به تغییرات عمده که جزء آداب و رسوم اجتماعی به شمار می رفت، آماده سازد و دوم این که، نحوه عکس‏ العمل اقشار مختلف مردم را بسنجد.
در این راستا رضاشاه با مطرح کردن تغییر لباس و کلاه اروپایی (شاپو) و متحدالشکل کردن لباس مردان، اقدام به تغییر لباس اسلامی و کشف حجاب بانوان نمود. وی این عمل شنیع را از خانواده خویش آغاز کرد و سپس به کل جامعه سرایت داد.
نخستین گروهی که به این کاروان ضداسلامی پیوست، خانواده وزیران و دست‏ اندرکاران نظام استبدادی بودند. در نهایت علی رغم مخالفت‏ های فراوان مردم مسلمان و علما و نیز وقوع حادثه خونین مسجد گوهرشاد مشهد در اعتراض به کشف حجاب، رضاخان در هفدهم دی ماه ۱۳۱۴ش، در جشن فارغ التحصیلی دانشسرای مقدماتی دختران در تهران، قانون کشف حجاب زنان را به طور آشکار آغاز نمود و خود به اتفاق همسر و دخترانش که بدون حجاب بودند در این جشن شرکت کرد. مأموران رضاخان در راستای اجرای این قانون، شب و روز در کوچه‏ ها و خیابان‏ ها گشت می زدند و هر جا زنِ باحجابی را می یافتند، با خشونت با او برخورد نموده، چادرش را برمی داشتند و مردان را مجبور می کردند تا زن‏ هایشان را سر برهنه به خیابان‏ ها و مجالس ببرند. با این همه، عده زیادی از زنان مسلمان، با به جان خریدن همه خطرات و تحقیرها، تا پایان حکومت رضاخان و پس از آن حاضر به ترک حجاب خود نشدند و با مقاومت، افتخار نسل‏ های آینده شدند.
تلقی‌های سنتی از حجاب کنار گذاشته شود
زهرا حاجی پور، کارشناس حوزه عفاف و حجاب در گفت‌وگو با ایکنا یزد اظهار کرد: آنچه مهم است اینکه تلقی های سنتی از حجاب که بعضا در جامعه وجود دارد، کنار گذاشته شود، در اسلام آیا حجاب فقط در چادر تعریف شده و یا حجاب چیز دیگری است که به عنوان مکمل حجاب مساله ای به عنوان چادر در کنار آن قرار می گیرد.
وی ادامه داد: آنچه در آموزه های دینی داریم پوشش زن و برجستگی های بدن اوست و پوشش چادر در سطح بالایی قرار دارد.
حاجی پور با اشاره به اینکه محجبه بودن مساوی چادری بودن نیست گفت: بعضی از مادران برای فرزند خود چادر می دوزند که دست و پای کودک را فرا گفته و باعث آزار و اذیت او می شود که این نوعی دلزدگی رابرای کودک رقم می زند و با این کار خود به خود به کودک نشان می دهیم که حجاب چقدر سخت است و باید بواسطه آن اذیت شود.

این کارشناس حوزه عفاف و حجاب افزود: وقتی می خواهیم به کودک خود حجاب را آموزش دهیم در ابتدا باید یک تلقی درست از حجاب برای او ایجاد کنیم و می توانیم در ابتدای آموزش از حجاب رنگی استفاده کنیم.
مساله حجاب با در نظر گرفتن زیبایی‌های آن
وی ادامه داد: باید ببینیم باور درست در مورد حجاب در اسلام چیست، می توان در ابتدا با توجه به شرایط هوایی منطقه و متناسب با اقلیم بهترین نوع حجاب که کمترین آزار را به کودک می رساند، در عین حال قشنگ ترین و زیباترین حجاب را به فرزند خود هدیه دهیم.
حاجی پور بیان کرد: اگر تاثیر زیبایی حجاب را به کودکان مدنظر نداشته باشیم، فرزندان ما در آینده با مشکل مواجه می شوند و می توان در زیباترین نوع پوشش، حجاب را برای فرزندان به ارمغان آورد و حس زیبا دوستی دختران را در کنار حجاب در نظر بگیریم و قطعا در این موقع با موفقیت در این زمینه همراه خواهیم بود.
وی ادامه داد: چرا گاها وقتی حجاب عنوان می شود با موضع گیری دختران با این عنوان که چادر به سر نمی کنم، مواجه می شویم، اسلام حجاب را برای امنیت اجتماعی زن تعریف کرده پس می توان محجبه بود در عینی که زیبایی پوشش حفظ شود.
این کارشناس گفت: تلقی های داعشی گونه که گفته می شود زن در اجتماع نباشد باید کنار گذاشته شود این در حالی است که اسلام با حضور زنان در اجتماع مخالفتی نکرده و می توان زیبایی زن که نعمت است را به بهترین شکل ممکن مدنظر داشت، در واقع حجاب نباید موجب آزار و اذیت شود چرا که حجاب نعمت است و باید بواسطه آن انس و الفت در بین اعضای خانواده ایجاد شود که اگر بانوان این زیبایی را به اجتماع آورند این نعمت به نقمت تبدیل می شود و کانون خانواده متزلزل خواهد شد.
تعبیرهای نو از مفاهیم دینی ارائه شود
حاجی پور افزود: شکل درست تلقی حجاب باید در افکار عمومی اصلاح شود که در این زمینه ما احتیاج به تعبیرهای نو و بدیع از مفاهیم دینی داریم و می توان تلقی درست از حجاب برای جوانان را داشته باشیم و در عین حال رنگ و زیبایی حجاب او را تحسین کنیم.
وی ادامه داد: وقتی حجاب تحسین شود این حس تحسین کودک که به آن علاقه خاصی نشان می دهد، مد نظر قرار گرفته است چرا که فضای مجازی دست به استحاله فرهنگی گسترده زده و همه می دانیم که دشمن نفوذ فرهنگی را توطئه چینی می کند که اگر زنان جامعه را به سمت و سویی که خود می خواهند، سوق دهند مردان جامعه نیز به دنبال آنها می آیند.
حاجی پور افزود: نظریه پرداز یهودی می گوید: زنان را به دست بگیرید همه چیز به دنبال آن خواهد آمد که این نشان دهنده اثر عمیق زنان در فضای اجتماع است.
وی ادامه داد: استحاله فرهنگی به واسطه فضای مجازی جوانان را تحت تاثیر قرار داده و رواج پیدا می کند و در حال تغییر ذائقه جوانان ما است و این در حالی است که آن طرف با این همه جاذبه بی حیایی را تبلیغ می کند پس ما نباید این طرف با آن مقدار جاذبه بالا حیا و عفت را تعریف کنیم؟
مفاهیم دینی با بیانی شیوا به جوانان منتقل شود
این کارشناس بیان کرد: می توان با منطق و اصول درست در مدارس و دانشگاه ها با نسل جوان صحبت کنیم و مفاهیم دینی را با بیان زیبا آموزش دهیم چرا که نوجوانان و جوانان ما دل های پاک دارند و حرف حق را به خوبی می پذیرند و اینکه با دیدن پوشش نامتعارف یک جوان گفته می شود بی قید و لامذهب شده، درست نیست زیرا جوانان با بیان زیبا از حرف حق به خوبی استقبال می کنند، اینکه کسی درست مفاهیم دینی را برای آنها بازگو کند نداریم و ضعف از چند جا است، رسانه ها به خوبی عمل می کنند و با جاذبه و از آن طرف متصدیان فرهنگی جامعه ما خوب عمل نمی کنند که قطعا سمت و سوی جوانان ما به سمت کسی است که قوی عمل می کند.
وی ادامه داد: اگر درست عمل کنیم نسل امروز با بیان منطق قطعا همراهی خواهند کرد و آن را می پذیرند و او را به فکر می دارد چراکه ما باید به دنبال تغییر اندیشه باشیم نه تغییر رفتار.
حاجی پور افزود: ۲۷ تا ۲۸ ارگان مسئول عفاف و حجاب در کشور هستند و فقط نیروی انتظامی کار می کند در حالی که نیروی انتظامی باید به عنوان آخرین ارگان و مبارزه با مانکن های خیابانی وارد عمل شود، کار به شدت فرهنگی دینی است و ما به نسل امروزی الگو ندادیم.
ادبیات جدید از حجاب تعریف شود
این کارشناس حوزه عفاف و حجاب در پاسخ به اینکه اقدامات انجام شده در حوزه عفاف و حجاب را کافی می دانید گفت: اقدامات کافی نیست و به شدت هم ناقص است واگر به این وضعیت ادامه پیدا کند مساله پوشش با بحران مواجه می شود و در حال حاضر بارقه های آن را در فضای اجتماعی می بینیم، باید ادبیات جدید در مورد حجاب تعریف کنیم و من فکر می کنم این اقدام باید توسط روحانیون و کسانی که در حوره دینی فعالیت دارند و همچنین دست اندرکاران اجرایی در حوزه فرهنگی، باید آن تئوری ها را در فضای عمومی عملی کنند.
وی گفت: مثلا ساماندهی مد و لباس در کشور باید مورد توجه باشد، ما چقدر لباس های زیبای سنتی براساس اقلیم ها و بافت فرهنگی می توانیم طراحی کنیم چرا حمایت نمی شود، حتی گلایه تعدادی از اعضای کمیته مد و لباس کشور نیز این است که از لحاظ تامین پارچه، برپایی نمایشگاه حمایت نمی شویم و قیمت تمام شده مانتوها زیاد است و مردم نمی توانند بخرند و مدیریت و حمایت را دراین زمینه می طلبد.
حاجی پور بیان کرد: اشتباهی که در حوزه فرهنگی انجام می شود این است که کار مقطعی انجام می شود مثلا مبلغ تربیت می شود و به صورت مقطعی وارد مدارس می شوند.
فعالیت در زمینه فرهنگی مقطعی نباشد/نیاز به تیم منسجم
وی با اشاره به اینکه دانشمند ژاپنی معتقد است که کار فرهنگی یعنی تو امروز کار کن پنجاه سال دیگر نتیجه آن را ببین گفت: کار فرهنگی باید استمرار داشته باشد و اینکه دانه ای کاشته می شود قطعا رها نمی شود و باید مراقبت شود تا به رشد خود برسد.
حاجی پور افزود: متاسفانه متصدیان فرهنگی کار مقطعی انجام می دهند و نیروهای آموزش دیده داریم ولی در این همه مدارس نهایتا دوبار در طول سال می توانند حضور یابند ولی نوجوان از نظر رسانه ای هر شب و دقیقه در فضای مجازی تغذیه می شود و این در حالی است که مبلغان ما سالی دوبار و یا درمناسبت های مختلف در جمع نوجوانان و جوانان حضور می یابند.
وی گفت: برای کار فرهنگی تیم منسجم نیاز است که به طور مستمر فعالیت داشته باشند، اینکه حوزه علمیه، ستاد مردمی عفاف و حجاب یک مدت خاصی و یا به مناسبت های مختلف در جمع دانش آموزان حضور داشته باشد و مستمر نباشد، از آن طرف دشمن هر دقیقه هر لحظه کار می کند و فعالیت آنها استمرار دارد، به طور یقین نتیجه ای نخواهد داشت.
لزوم نهادینه کردن اعتقادات در سنین کودکی
این کارشناس تصریح کرد: پیشنهاد من این است که در فعالیت آموزشی مخصوصا دوره ابتدایی و مهد کودک ها باید توجه شود و مبلغان باید در این دوره ها فعالیت داشته و زیرساخت فرهنگی را در کودکی بسته شود و مادران را آموزش دهیم و کودکان را با مفهوم درست حجاب آشنا کنیم، در این صورت است که نتیجه می گیریم.
وی گفت: در مقاطع سنی بالاتر به دنبال چرایی هستند و باید چرایی درست از حجاب به آنها ارائه شود و این چرایی با منطق همراه بوده و بدون هیچ غرض ورزی و توهین و افترا صورت گیرد و نهادینه کردن اعتقادات در سنین کودکی باشد.
تبیین علل گرایش به بدحجابی یا گریز از حجاب از زوایای مختلف
بهروز اسلامی، مدیر مرکز مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی استان یزد نیز به ایکنا گفت: هیچ مساله اجتماعی را نمی توان به صورت تک علتی مورد بحث و ارزیابی قرار داد، ذات پدیده های اجتماعی چند بعدی و چند علتی بودن آن است که پدیده گرایش یا گریز از حجاب هم از این قاعده مستثنی نیست.

وی ادامه داد: طبق تحقیقات انجام شده علل گرایش به بدحجابی یا گریز از حجاب را می توان از زوایای مختلف فردی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تبیین کرد که احساس گرایی خام، اختلال شخصیتی، غریزه خودآرایی را می توان از جمله عوامل فردی نام برد.
اسلامی جامعه پذیری ناهمگون یا ضعیف، تهاجم فرهنگی، از خود بیگانگی و حزب گرایی، ضعف اعتقادی، بحران های هویتی، تغییرات اجتماعی جامعه، شکاف نسلی، نبود الگوی پوششی متنوع، عدم توجه به مشترک بودن فضای اجتماعی، مدگرایی و تنوع طلبی را از عوامل فرهنگی برشمرد و گفت: اثر پذیری از شبکه های ارتباطی و اجتماعی، ضعف کنترل اجتماعی، بی تفاوتی والدین و سخت گیری های آنان، نپذیرفتن وضع موجود از عوامل اجتماعی هستند.
مدیر مرکز مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی استان یزد ضعف نگاه، استراتژیک به مسائل فرهنگی، تنوع و تعدد سازمان های مسئول و نداشتن تلاش جدی و برنامه ریزی نشده برای اقناع فرهنگی، بی توجهی به جنبه های اخلاقی و ترببتی حجاب و پیامدهای منفی و رعایت نکردن آن، تلقی نکردن بدحجابی و بی حجابی به عنوان یک معضل اجتماعی، کم توجهی به الگو سازی، کم توجهی یا بی توجهی به نقش ساختارهای نظارتی غیررسمی، ضعف برنامه ریزی در تامین نیاز جنبی و ایجاد و امکان ازدواج به هنگام جوانان از عوامل سیاسی هستند.
وی در پاسخ به اینکه اقدامات انجام شده در حوزه حجاب مثمر ثمر بوده و کفایت می کند بیان کرد: اقدامات مسئولان در حوزه ترویج فرهنگ عفاف و حجاب حداقل به دو صورت کمی و کیفی می توان مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.
فعالیت دستگاه‌های متولی مورد ارزیابی قرار گیرد
اسلامی افزود: اول اینکه اقدامات کافی بوده است یا خیر و دوم اینکه آیا اقدامات در زمان و مکانی و جامعه هدفی که باید و شاید اتفاق افتاده است یا خیر؟
وی ادامه داد: به نظر می رسد با توجه به تعداد دستگاه های متولی این امر که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در حوزه ترویج فرهنگ عفاف و حجاب فعال هستند و وظیفه مستقیم و غیرمستقیم دارند و از طرفی نوع پوشش و حجاب در بین نسل جوان، این اقدامات یا کافی نبوده یا اثر بخشی کافی نداشته است.
مدیر مرکز مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی استان یزد بیان کرد: به نظر می رسد تا زمانی که فعالیت های هر دستگاه به صورت مشخص مورد ارزیابی چه به لحاظ اثربخشی چه به لحاظ تعداد اقدامات قرار نگیرد و اقدامات صورت گرفته مورد تحلیل و آسیب شناسی دقیق قرار نگیرد ما کماکان در مسائل فرهنگی به خصوص ترویج حجاب و عفاف دارای مشکلات عدیده ای خواهیم بود که همین مشکلات می تواند زمینه ساز  و تسریع کننده آسیب های اجتماعی بیشتری باشد.

انتهای پیام

گزارش: اعظم السادات میرجلیلی