ضرورت روحیه پندپذیری

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، سرسختی در برابر پندهای خیرخواهانه، خودبه خود، همراه با ندامت و سرزنش فراوان خواهد بود و این سرزنش‌ها گاه از روند طبیعی روزگار و مجازات‌ها و تنبیه‌های زمانه است و گاه از زبان دیگران و هرچه که باشد سرزنش‎هایی است که روح و روان جوان پندناپذیر را در هم می‎کوبد.
تیغ زهرآلودی که برانسان زده می شود همانند شلاقی که بر پیکر حیوانات وارد می‎شود، کارگر خواهد افتاد کمااینکه امام علی(ع) و توصیه به فرزندش امام حسن‌مجتبی(ع) فرموده است: «از کسانی مباش که پند و اندرز، آن‌ها را فایده نبخشد، مگر با سرزنش فراوان، زیرا عاقل با آداب، پند گیرد و حیوانات، جز با زدن، پند نگیرند».
جوان در دوره‌ای قرار دارد که بیشتر از دیگران به پند و موعظه نیاز دارد، و این پندها معمولاً از طرف پدر، مادر، معلم، دوست و رفیق، به جوان داده می‎شود.او نباید در برابر مواعظ نیکو، سرسختی و لجاجت کند و آن‌ها را نادیده بگیرد، زیرا نصایح سودمند، مسیرهای سنجیده و صحیح را نشان می‎دهد و آدمی را از پرتگاه‌ها نجات می‌بخشد. رحمت خدا بر جوان عاقلی است که این پندهای خیرخواهانه را چونان هدیه‌ای گرانبها می‎پذیرد، کمااینکه امام علی(ع) فرمود: «رحمت خدا بر کسی که کلام حکمتی را شنیده پس آن‌را بپذیرد و ضبط کند و به‌سوی رشد و صلاح و راه صحیح خوانده شود، پس نزدیک گردد و به دامان یک راهنما چنگ زده و نجات پیدا کند.
چگونه نصیحت کنیم
هنگام نصیحت دیگران با ید به موقعیت و شرایط فرد مورد نظر توجه داشت و همچنین آگاه باشیم که گفته‌های ما خلاف برنامه و مغایر با عقاید و خواسته‌های وی نباشد، یا این‌که اطلاعت و تجربه ما کم‌تر از خود او نباشد. زیرا در این وضعیت نه تنها او به نصایح ما توجه نمی‌کند، بلکه از اعتبار و احترام ما هم در نزد خود می‌کاهد. اگر در مورد فردی احساس دلسوزی می‌کنیم و وظیفه خود می‌دانیم تا او را از اشتباهش باز داریم باید با زبانی او را راهنمایی کنیم که احساس نکند ما او را ضعیف و جاهل می‌شماریم.
نصایح ما باید جنبه انتقادی یا تمسخر نداشته باشد و درصدد تخریب دیگران به کار گرفته نشود، ضمن این‌که با عنوان آن اعصاب و روان فرد تحریک نگردد.
آداب پند دادن و نصحیت کردن
پیامبر اکرم(ص) آداب نصیحت را این‌گونه به ما می‌آموزند: «دین؛ یعنی، اخلاص و دلسوزی» گفتند: برای چه کسی؟ ای رسول خدا(ص)، گفت: برای خدا، قرآن، رسول خدا (ص)، پیشوایان مسلمانان و عموم مردم».
نصیحت کردن، دارای آدابی است که باید آن‌ها را مراعات کرد. ما این آداب را از مربی بزرگ حضرت محمدمصطفی(ص)، می‌آموزیم: هنگام نصیحت کردن باید اخلاص داشت به‌گونه‌ای، هنگامی‌که برادر دینی خود را نصیحت می‌کنی، باید فقط برای رضای خدا باشد و نباید به‌خاطر ریا و شهرت باشد، و یا برای تنقیص شخصیت دیگران، و آزار دادن آن‌ها.
نصیحت باید با اسلوبی زیبا و پسندیده باشد تا طرفی که مورد نصیحت واقع می‌شود، به آن متأثر گردد و آن‌را بپذیرد کمااینکه در آیه ۱۲۵ سوره نحل در این رابطه می‎خوانیم: «ادْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ ۖ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ؛ با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آن‌ها به روشى که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن».
باید فردی را که نصیحت می‌کنی تنها باشد، و این برای قبول نصیحت بهتر است، زیرا هر کس برادر دینی خود را به‌طور علنی نصیحت کند، او را رسوا می‌کند، و هرکس برادر دینی خود را سری نصیحت کند او را سربلند و درست‌کار می‌کند.
باید شخصی که نصیحت می‌کند آگاه و عالم باشد به آن‌چه که می‌گوید، و باید بتواند آن‌چه را که می‌گوید اثبات کند تا بتواند امر ونهی را با استدلال قوی انجام دهد، و این برای قبول نصیحت بهتر و پذیرفتنی‌تر است.
باید وضعیت و حال فرد موردنظر را رعایت کند، نباید او را در حالی‌که مشغول به کاری است نصیحت کند، و یا وقتی‌که او با دوستانش و یا فامیل و نزدیکانش صحبت می‌کند نباید او را نصیحت کرد، و باید مقام و منزلت و رفتار و مشکلات او را به‌خوبی دریابد.
باید مربی خود به آن‌چه که می‌خواهد نصیحت کند، عمل نماید، تا از کسانی نباشد که مردم را به معروف امر می‌کنند، ولی خود را فراموش می‌کنند. خداوند متعال در آیه ۸۸ سوره هود از زبان حضرت شعیب چنین نقل می‌کند: «وَمَا أُرِیدُ أَنْ أُخَالِفَکُمْ إِلَىٰ مَا أَنْهَاکُمْ عَنْهُ؛ من هرگز نمى‏‌خواهم چیزى که شما را از آن باز مى ‌دارم، خودم مرتکب شوم».
باید مربی در برابر اذیت و آزارهای احتمالی مقاوم، صبور و بردبار باشد، در این زمینه لقمان به فرزندش چنین توصیه می‌کند« یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاهَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَکَ ۖ إِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛ پسرم! نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهى از منکر کن، و در برابر مصایبى که به تو مى‏‌رسد شکیبا باش که این از کارهاى مهم است».در این‌جا متوجه می‌شویم که لقمان فرزندش را به صبر در برابر مصیبت دستور می‌دهد، و آن‌را جزو امر به معروف و نهی از منکر به حساب می‌آورد.