فصل آبگیری از طلای ترش جهرم

استان فارس با تنوع اقلیم، علاوه بر تولید محصولات زراعی، در عرصهٔ باغ ‌داری و تولید محصولات باغی خصوصاً مرکبات جایگاهی ویژه در کشور دارد و در این میان شهرستان جهرم یکی از قطب‌های کشاورزی استان و کشور در حوزهٔ باغ ‌داری و تولید مرکبات محسوب می‌شود.
جهرم باغ ‌های بزرگی را در خود جای داده و هر سال بخش عمده‌ای از نیازهای داخلی و بازارهای خارجی منطقه را با این محصولات تأمین می‌کند و لیموترش از محصولات سرآمد است.

** میوه ای تعریفی است
از عمده‌ ترین محصولاتی که در شهرستان جهرم تولید می‌شود، لیموترش است. محصولی که روند درخواست برای آن مسیری رو به رشد را طی کرده و همواره از پرطرفدارترین تولیدات باغی بوده است.
جهرم را می‌توان قطب تولید لیموی کشور نیز دانست و آمارهای سال‌های گذشته بیانگر این است که شهرستان جهرم حدود ۳۵ درصد از مصرف کل کشور را در این بخش تأمین می‌کند.
لیموی جهرم از گذشته معروف بوده است، مثلاً حاج سیاح از سفرنامه‌ نویسان مشهور دورهٔ قاجاریه در سفرنامهٔ خود لیموی جهرم را «میوه‌ای تعریف‌ کردنی» توصیف کرده است.
جهرم ضمن اینکه بخش عمده‌ای از لیموی تازه‌ خوری و آبگیری کشور را تأمین می‌کند، آن را به سایر کشورها به‌ ویژه کشورهای جنوب خلیج فارس نیز صادر می‌کند.
تولید و صادرات لیموی خشک یا عمانی نیز در شهرستان جهرم رواج فراوانی دارد. هر کیلو لیموی مرغوب عمانی در سال‌ گذشته در بازار ۱۵ خرداد تهران تا ۷۰هزارتومان نیز معامله ‌شد.
لیموی پرشین لایم، لیموی لیسبون، لیموی گلابی و لیموی چهارفصل و لیموی آب(لیموی معمولی)، برخی از ارقام لیموترش در جهرم است. در سایر شهرهای کشور به لیموهای جهرم به دلیل آبدار بودنشان، لیموی آب گفته می‌شود.

** طلای ترش
مدیر جهاد کشاورزی جهرم گفت: صادرات طلای ترش یا طلای سبز جهرم فقط در سال ۱۳۹۴، بیش از ۱۶۵ میلیون دلار درآمد ارزی نصیب کشور کرد.
محمدرضا شهابی در مصاحبه با ایرنا افزود: فصل تابستان، زمان به ثمر نشستن باغ‌های مرکبات است و پیش‌بینی می‌شود امسال ۱۴۰۰ تن لیموی پرشین از باغ‌ های جهرم برداشت شود و لیموی پرشین لایم به دلیل زودرس‌ بودن، اولین محصول لیموترشی است که از جهرم به بازار عرضه می‌شود.
زودرسی، درشت و بی‌ هسته بودن از مزایای این رقم لیمو به‌ شمار می‌رود.
شهابی وسعت باغ‌های اختصاص یافته به لیموی پرشین در جهرم را ۷۰ هکتار اعلام و بیان کرد: وجود بیش از ۴۵۰۰ هکتار باغ لیموترش در شهرستان جهرم این شهرستان را به قطب لیموی استان فارس بدل کرده است.
وی با اشاره به اینکه ارقام کاشت شده در این شهرستان شامل لیموترش معمولی جهرم، لیسبون(خارگی) و لیموی پرشین است، افزود: برداشت لیموترش در این شهرستان از تیرماه ماه با برداشت لیموی پرشین لایم آغاز می‌شود و تا فروردین سال بعد با برداشت لیموی خارگی پایان می‌یابد.
شهابی گفت: رقم لیموی پرشین شهرستان جهرم در کشور رقم برتری است که برای تازه‌خوری مورد توجه بسیاری از هموطنان ساکن استان‌های مختلف کشور قرار دارد.
وی افزود: سالانه حدود ۱۲۰ هزار تن، لیموترش از باغ‌های جهرم برداشت و برای مصرف تازه‌خوری، صادرات و آبگیری به نقاط مختلف فارس، کشور و بعضی کشورهای منطقه خلیج فارس صادر می‌شود.
برداشت لیمو از باغ‌های جهرم، بیش از شش ماه ادامه دارد و عملیات برداشت، متناسب با نوع لیمو و مصرف آن، از نیمه تابستان آغاز می شود و تا اواخر اردیبهشت سال بعد ادامه دارد.
آغاز فصل برداشت لیمو زمینهٔ اشتغال فصلی صدها نفر نیروی انسانی را فراهم می‌کند.

** ویژگی‌های لیموترش جهرم
لیموی خوب، پوستی زردرنگ و نازک دارد. منافذ روی پوست لیموی تازه و مرغوب به خوبی مشخص است و عطر بسیار دلنشینی دارد.
در شهرستان جهرم نیز انواع لیموترش،‌ معمولی، لیسبون یا خارگی و پرشین یا فارسی، تولید و برداشت می‌شود.
از بارزترین ویژگی‌های لیموترش جهرم، بالابودن اسید و ویتامین C آن است و غالب لیموترش جهرم از نوع لیموترش MEXICAN LIME یا لیموی آب است که برداشت آن از اواسط مرداد ماه آغاز می شود و تا آبان ماه ادامه دارد.
با توجه به اینکه درختان لیمو، درآمدزایی خوبی و نسبت به سایر رقم‌های مرکبات، مقاومت بهتری نسبت به بیماری‌ها دارد و از طرفی شوری آب و زمین را نیز تحمل می‌کند، از سوی باغ‌داران استقبال بیشتری از آن می‌شود و جغرافیای جهرم نیز این منطقه را برای ایجاد باغ‌های لیمو، مساعد کرده است.
کارشناسان میزان برداشت لیمو از هر هکتار را حدود ۱۳تن ارزیابی می‌کنند.

** فصل آبگیری و آبلیموهای دست افشار و تقلبی
قیمت ۱۰هزار تومانی یک‌ کیلو لیمو و ۱۸هزار تومانی یک لیتر آب ‌لیمو، برای خیلی‌ها گران است و این گرانی مشتریان زیادی را از گردونهٔ فروش خارج می‌کند.
تولید لیمو در استان فارس موجب شده که یکی از مهمترین سوغات‌های فارس، آبلیموی دست‌ افشار باشد.تهیهٔ این نوع آبلیمو یا «آ‌بلیموی دست‌ گیر» به تعبیر جهرمی‌ها به شیوهٔ سنتی هنوز رایج است و قیمت آن از قیمت آبلیموی حاصل از دستگاه‌هایی که در مغازه‌های آب‌ گیری لیمو وجود دارد و در جهرم «آبلیموی چرخی» نامیده می‌شود بیشتر است.
آب‌ لیموی دست‌افشار واقعی به ‌لحاظ شکل و شیوه کار، متاعی بسیار ارزشمند است که امروزه کمتر جایی برای عرضهٔ عمومی دارد.
برخی تولیدکنندگان غیرمتعهد درصدی آبلیموی طبیعی را با جوهرلیمو یا اسیدسیتریک، رنگ‌های خوراکی و آب مخلوط می‌کنند و به‌ عنوان آبلیموی خالص دست مشتری می‌دهند.
استفاد‌‌‌‌ه از صمغ، کاه، پوست لیمو، جوهرلیمو و مواد‌‌‌‌ نگهد‌‌‌‌ارند‌‌‌‌ه نیز از انواع تقلب د‌‌‌‌ر تهیه آبلیمو است.
گاهی هم سیترات سد‌‌‌‌یم، گلیسیرین و اسانس‌های متعد‌‌‌‌د‌‌‌‌ به آبلیمو اضافه می‌شود‌‌‌‌.
داشتن پالپ یا دُرد(خرده های لیمو) داخل آبلیمو الزاماً نشانه طبیعی بودن آن نیست. لیمو حاوی آنزیم‌های زیادی است که یکی از آنها باعث ته‌ ‌نشین شدن دُرد لیمو در آبلیمو می‌شود.
این آنزیم ‌در آبلیموهای صنعتی و در فرایندهای حرارتی غیرفعال می‌شود، اغلب آبلیموهای صنعتی ته ‌‌نشین شدن ندارند و اگر هم درصدی ته‌ نشین شود برای جلب نظر مشتری به آن پالپ لیمو اضافه می‌کنند.
آبلیموهای خانگی بعد از ته‌ نشین شدن پالپ لیمو، به دو قسمت کاملا مجزا تقسیم می‌شوند در حالی‌که آبلیموهای صنعتی همیشه یک‌ رنگ و یک ‌دست هستند.
اکثر شهروندان ترجیح می‌دهند در زمان ورود لیموی مخصوص آب‌گیری، خود برای تهیهٔ لیموی مورد نیاز اقدام و در محل‌های شناخته ‌شده، اقدام به آب ‌گیری کنند.
معمولاً جهرمی‌ها خرید آب‌ لیمو را به شکل خرده و در بطری یا شیشه‌های آماده نمی‌پسندند و از ابتدای پاییز با تهیه قرابه(ظرف های شیشه ای بزرگ همانند بادیه) آب ‌لیموی مورد نیاز یک‌ سال خانواده را تهیه و بسته‌ بندی می‌کنند.
آب‌ لیمو اگر در شیشه‌ روشن نگهداری شود،‌ رنگش به مرور زمان تغییر می‌کند، بنابراین ثابت ماندن رنگ معمولاً دلیل مواد نگهدارنده است یا اینکه از اصل کار، تقلبی در آن اعمال شده است.
اگرچه آب‌ لیموی دست‌افشاری که در قرابه هم نگهداری می‌شود همواره بعد از مدتی تغییر رنگ می‌دهد، اما این تغییر رنگ به‌ دلیل فعل و انفعالات شیمیایی ترکیب آب‌ لیمو بدون هیچ افزودنی است و مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کند و اگر کمی ظرف را هنگام مصرف حرکت بدهیم، رنگ تا حدودی به حالت اولیه باز می‌گردد.

** لیمو از آن جهرم است
سوغات‌های خوردنی همیشه جذابیت و جایگاه مهمی در میان گردشگران و مسافران داخلی و خارجی داشته است.
در این میان غفلت از شناخت محصولات اصیل شهرهای مختلف فارس باعث رخ‌دادن سلسله خطاهایی شده است که از آن جمله نام بردن لیموی جهرم و مسقطی لار به نام شیراز بوده است.
در حالی که در شیراز لیمو پرورش نمی‌ یابد یا این شهر تولید کنندۀ لیمو نیست در برخی رسانه ها و حتی رسانه ای که لقب ملی گرفته در عید نوروز امسال، برخی سوغاتی‌ های شهرهای استان فارس چون حلوای مسقطی لار و لیموی جهرم با نام شیراز معرفی شد.
همین امر به شکل‌های دیگر نیز در رسانه‌ٔ ملی و سایر سایت‌های گردشگری کشور به گونه‌های مختلف تکرار می‌شود.

** لزوم حمایت از محصولات باغی
حجت ‌الاسلام محمد حسین مدبر، امام جمعهٔ جهرم با بیان اینکه در اقتصاد هر چیزی که نیاز انسان را برآورده می‌کند، کالا گفته می‌شود خواستار حمایت از محصولات باغی شهرستان جهرم شد و گفت: جهرم محصولات باغی از جمله لیمو و خرما دارد که آوازهٔ آن از قدیم جهانی بوده ‌است، ولی اکنون به نام دیگر شهرها شناخته می‌شود.
وی با بیان اینکه امسال به عنوان حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده است افزود: باید مسئولان در تثبیت محصولات جهرم به نام این شهرستان و حمایت از پژوهشگران جهرم اقدامات جدی انجام دهند.
وی اظهار کرد: یک نشانه از کالای اصیل ایرانی معرفی آن با نام محل اصلی ‌اش است و باید شعار حمایت از کالای ایرانی به باور و فرهنگ عمومی توسط ابزارهای رسانه‌ای و دستگاه‌های اجرایی تبدیل شود.

** مشکلات پرورش لیمو در جهرم
در سال‌های اخیر آسیب‌های فراوانی به صنعت پرورش لیمو در شهرستان جهرم وارد شده که باعث افزایش قیمت این محصول و افت میزان تولید آن شده است؛ از خشکسالی، طوفان و سرمازدگی تا عارضهٔ زوال مرکبات و آفت‌ جاروک.
خشکسالی به عنوان یکی از عوامل مهم در کاهش سطح زیرکشت درختان لیمو همیشه مطرح بوده و هست. لیمو از جمله درختان نیازمند به آب فراوان است و طبیعی است که در همه‌ٔ بخش‌های شهرستان دسترسی به آب فراوان به سادگی میسر نیست. برخی محققان می‌گویند یک عدد لیموی ۱۰ گرمی برای پرورش به ۱۰ لیتر آب نیاز دارد.
روش‌های محدودیت‌های منابع آبی تنها مربوط به بخش زراعی نبوده و باغ‌ها را نیز دچار چالش‌ کرده است، اما در سال‌های اخیر، علاوه بر خشکسالی، بیماری‌های گیاهی نیز به‌عنوان یک چالش جدید مد نظر کارشناسان و فعالان بوده است.
پیش از این، یک پژوهشگر، نسبت به فراگیر شدن بیماری‌هایی که منجر به نابودی باغ‌های مرکبات در استان فارس می‌شود به شکل جدی هشدار داده بود.
محمد صالحی‌ ابرقویی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان فارس در جلسهٔ شورای کشاورزی فارس در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ با ارائهٔ داده‌هایی گفته بود که اگر مقابله علمی و تاثیرگذار با بیماری‌های مرکبات را جدی نگیریم، طی ۵ سال آینده شاهد از بین رفتن بخش عمده‌ای از درختان مرکبات خواهیم بود.
وی بیماری‌های جاروک لیموترش و میوه سبز را از مهمترین عوامل بیماری ‌زا در درختان مرکبات اعلام کرده و افزوده بود که این بیماری‌ها، بخش اعظمی از مرکبات هرمزگان را نابود کرده و از سال ۱۳۸۶ هم در شهرستان‌های داراب، لارستان، قیر و کارزین و جهرم، گزارش شده است.
سرانجام پیش‌ بینی‌های این استاد دانشگاه به حقیقت پیوست و در سال جاری با آلودگی بسیاری از باغ‌های جهرم، عارضهٔ زوال زودرس مرکبات، خسارات جبران‌ ناپذیری را به بار آورد.
به‌ ویژه که بیشترین خسارت عارضهٔ زردی و زوال زودرس مرکبات، روی لیمو لیسبون(خاگی) و لیموترش مشاهده می‌شد.
به غیر از خشکسالی و آفاتی چون جاروک و زوال، عوامل طبیعی دیگری چون سرمازدگی و طوفان نیز همواره مرکبات و به‌ ویژه لیموی جهرم را تحت تأثیر قرار داده است.
به عنوان مثال سرما‌زدگی سال گذشتهٔ درختان لیمو در منطقهٔ لرمونی، روستای اسفنجان در بخش سیمکان بر اثر سرمای کم‌ سابقهٔ اخیر باعث از بین‌رفتن یا کاهش تولید محصول لیموی این منطقه شد.
همچنین بر اثر طوفان و بارندگی‌‌های روزهای آخر شهریور ۹۷ (۲۷شهریور) بسیاری از درختان لیمو در زمان برداشت محصول شکسته شدند یا محصول لیموی آن به زمین افتاد و خسارات فراوانی به باغ‌های لیموی این منطقه وارد شد.
از آنجا که لیمو را به میزان انبوه جز در سردخانه نمی‌توان نگه داشت، بسیاری محصولات لیموی فوق نیز خراب شدند.
طی ۱۰ الی ۱۵ سال اخیر نیز آفت جاروک موجب شد که برخی باغ های لیموترش جهرم از دور تولید خارج شوند، گرچه به دنبال آن اصلاح و جایگزینی صورت گرفت.
در سال‌های اخیر سرقت لیمو از باغ و سرقت کامیون و خودروهای حامل لیمو نیز متأسفانه از مشکلات پرورش و انتقال لیمو در جهرم بوده است.

** مشکلات حمل و نقل لیموی جهرم
لیموترش باغ‌ های جهرم برای مصرف تازه‌ خوری، صادرات و آبگیری به نقاط مختلف فارس، کشور و بعضی کشورهای منطقه خلیج فارس، صادر می‌شود.
افزایش تقاضا، کاهش نسبی اراضی زیر کشت و سودجویی برخی اگر چه بر قیمت این محصول تاثیرگذار بوده، اما از همه بیشتر چرخهٔ حمل و نقل لیمو بر قیمت آن تأثیر گذاشته است، زیرا لیمو برعکس سایر مرکبات ماندگاری کمتری دارد و باید سریع آن را منتقل کرد.
با توجه به ترانزیت گستردهٔ لیمو در جهرم، اغلب باغداران شهرهای اطراف نیز لیموی تولیدی خود را از طریق این شهرستان به نقاط دیگر صادر می‌کنند.
گفته شده بیش از ۳۰ مرکز خرید لیمو در جهرم فعال است و ۸۵ درصد لیموترش جهرم به نقاط مختلف ایران و کشورهای حاشیهٔ خلیج فارس صادر می‌شود.
از این رو انتقال و حمل و نقل این محصول نیز در جهرم از عوامل مهم رونق اقتصادی بوده است.
در آغاز مهرماه، اقدام برخی رانندگان کامیون مبنی بر حمل نکردن کالا تأثیری منفی در چرخهٔ فروش لیمو داشت و به ‌ویژه در چند روز اخیر همچنین مشکلاتی در حمل ونقل لیمو در شهرستان جهرم روی داد.
حمل نشدن بار لیموی جهرم باعث افزایش قیمت ناگهانی لیمو در سایر شهرها شد، ‌طوری که حبیب صادقی‌ پور، رئیس صنف میوه‌ فروشان استان قزوین سوم مهرماه گفت: قیمت هر کیلوگرم لیموترش که دیروز در بازار قزوین ۸ هزار تومان بود، امروز به دلیل نبود ماشین حمل بار از جهرم یا شیراز به قزوین به ۱۲هزار تومان رسید.
محمدرضا رضایی، نماینده‌ٔ جهرم و رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در این باره در گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا گفت: جلسه مشترک کمیسیون عمران با حضور نمایندگان مجلس، نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، وزارت صنعت و وزارت کار برای رسیدگی به وضعیت کامیون‌ داران برگزار شد.
وی افزود: در روزهای گذشته پس از رایزنی با رئیس سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور و مدیرکل پایانه‌های استان فارس، مقرر شد مسئله‌ٔ حمل بارهای لیموی جهرم به سراسر کشور به زودی حل شود و باغداران جهرمی به زودی می‌توانند بارهای خود را به مقاصد مدنظر خود حمل کنند.
جهرم در ۱۹۳ کیلومتری جنوب شرقی شیراز است.
۹۹۱۰ /۱۸۷۶
انتهای پیام