مشهد|بی‌فایدگی حذف خرده‌فروشان برای ساماندهی بازار میوه و تره‌بار

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، افزایش قیمت میوه و تره‌بار یکی از موضوعاتی است که همه جامعه را در تابستان امسال آزرده خاطر کرده و اعتراضات مردمی زیادی را به همراه داشته است.

عده زیادی از مردم شبکه توزیع را مقصر این اتفاقات می‌دانند؛ خبرنگار خبرگزاری تسنیم در خراسان رضوی گفت‌‎وگویی با حیدر ساکن رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد مقدس در مورد علل گرانی میوه و تره‌بار در این شهر داشته که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.

تسنیم: لطفا در ابتدا قدری در مورد ساز و کار بازار میوه و تره‌بار در مشهد برایمان توضیح دهید.

ساکن: ساختار میادین در تمام کشور و به ویژه در مشهد این است که از قدیم این افراد به روستائیان در زمستان و فصولی که فرد محصول نداشته مساعده پرداخت می‌کردند و در فصل برداشت محصول یک دهم یا ۱۰ درصد آن را به عنوان کمیسیون دریافت می‌کردند و مابقی را به صورت امانی به فروش می‌رساندند، زندگی بسیاری از خانواده‌های روستایی در قدیم وابسته به همین افراد یعنی بارفروشان و یا فروشندگان عمده میوه و تره‌بار بوده است پس باید گفت پایه کار بارفروشان در واقع به صورت امانت فروشی بوده و هم اکنون نیز تا حدود ۹۰ درصد این فعالیت در واقع امانت فروشی یا حق‌العمل کاری است.

هم اکنون شگردهای جدیدتری برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرد سابق بر این کشاورزان محصول خود را به بارفروشان می‌فروختند و بارفروشان هم به فروشندگان خرده سطح شهر ارائه می‌دادند اما به تدریج شهرداری‌ها در این حوزه‌ها دخالت کردند و وقتی نوسان شدید قیمت در بازار میوه و تره‌بار رخ می‌داد شهرداری‌ها نرخگذاری را انجام می‌دادند.

تسنیم: همیشه در مورد محصولات کشاورزی گفته می‌شود که فاصله قیمت از مزرعه تا سفره بسیار بالا است علت آن چیست؟

ساکن: سابق بر این اکثر تولیدات ما پایه سنتی داشته و امکانات سردخانه‌ای نیز نبوده و به همین علت عمده محصول به شکل مستقیم به مصرف می‌‎رسیده است اما حالا با تولیدات بیشتر و امکان نگهداری فعالیت‌های اقتصادی متنوعی روی محصولات کشاورزی انجام می‌شود.

ما در مورد واسطه‌ها می‌توانیم ۲ نگاه داشته باشیم اگر به شبکه توزیع به چشم منفی نگاه کنیم باید گفت بله اینها همان واسطه‌هایی هستند که سبب بالا بردن قیمت کالاها می‌شوند اما اگر با این دید به آن نگاه کرد که هر کسب و کاری می‌تواند پویایی در اقتصاد ایجاد کنید شما تصور کنید یک نفر عمده فروش در یک روز ممکن است چندین کامیون میوه و تره‌بار به بازار وارد کند و یک غرفه هم در اختیار دارد که مساحت آن با تمام بخش‌های جانبی حدود ۲۰۰ متر مربع است و طبیعی است که امکان نگهداری این حجم از میوه در غرفه وجود ندارد؛ به همین علت وقتی تریلی وارد یک غرفه می‌شود آن دسته از افرادی که آن محصول را ندارند از غرفه دیگر خریداری می‌کنند در این میان فروشنده اول و فروشنده دوم ۱۰ درصد سود خود را با هم تقسیم می‌کنند که نمی‌توان به این فرآیند به چشم واسطه‌گری نگاه کرد.

تسنیم: در شهر مشهد ۲ صنف در حوزه میوه و تره‌بار فعالیت دارند یکی بارفروشان و دیگری فروشندگان میوه و تره‌بار فکر نمی‌کنید اینها باید با هم ادغام شوند با توجه به اینکه ساختارهای اتحادیه ما هم اکنون در حال گسترده شدن بوده و شاید نیازی به آن نباشد.

ساکن: ما ۲ صنف نداریم متأسفانه باید دخالت بخش دولتی و عمومی را هم در نظر بگیریم حالا در جنبه خوب و یا بد آن و هم اکنون سازمان میادین شهرداری مشهد ساختار سومی را تعریف کرده که قرار بوده خدمتی را در این حوزه انجام دهد و البته ایده آن هم کاملا درست بود اما اجرای آن کاملا متفاوت با برنامه‌ای در نظر گرفته شده انجام شد.

از همان ابتدا باید نظارت بر توزیع میوه و تره‌بار به دست یک اتحادیه می‌بود و اساس این مسئله هم همین است که با توجه به یکسان بودن رسته‌های کاری با یک اتحادیه بهتر می‎توان برنامه‌ریزی کرد که در برخی از شهرها این اتفاق افتاده و روند هم مثبت بوده؛ البته در برخی از شهرها هم تأثیر منفی داشته از این جهت که ممکن بوده فرد انتخاب شده به عنوان رئیس از بدنه عده فروشان باشد و به بخش خرده‌فروشی اجحاف شود و یا برعکس این مورد اتفاق بیافتد.

قرار بود شهرداری با ورود به حوزه توزیع میوه و تره‌بار تعداد محدودی بازارهایی الگویی را ایجاد کرده و با ۱۰ درصد سود میوه را به فروش برساند اما متأسفانه در مشهد مقدس تعداد کثیری از این بازارها را در مناطق مختلف شهری ایجاد کردند و با امکانات ویژه‌ای میوه و تره‌بار را به فروش رساندند که بعدا این اقلام به سایر گروه‌های کالایی نیز افزایش پیدا کرد حالا در نظر بگیرید که این فروشگاه‌ها عوارض نداشتند، مالیات به شکلی که اصناف باید بپردازند پرداخت نمی‌کنند و  از پرداخت سایر حقوقی که کسبه به نهادهای عمومی و یا دولتی می‌پردازند معاف هستند و به همین علت می‌توانستند کالاها را با قیمتی کمتر به فروش رسانده و در واقع به شهروندان خدمات رسانی شود.

اما در اجرا وقتی شهرداری خواست ورود پیدا کند برای این اقدامات پیمانکار و یا کارگذار در نظر گرفت و طبیعی است که پیمانکاران به فکر منافع اقتصادی بودند و شاید ۱۰ درصد سود فعالیت آنها را از توجیه خارج می‌کرد و اگر هم داشت زیاده‌خواهی کردند و در واقع اتفاقی که باید می‌افتاد نیافتاد؛ اگر شما همین حالا به میادین و بازارهای شهرداری بروید مشاهده می‌کنید که قیمت‌ها بالاتر از میدان بار است.

تسنیم: در اصل قرار بود که این بازارها برای تأمین نیاز مردم از خود کشاورزان میوه و تره‌بار را خریداری کرده و آنها در بازارهای شهرداری به فروش برسانند یعنی شما می‌گویید این اتفاق رخ نداده است؟

ساکن: دقت کنید در قدیم اتفاقات دیگری هم در میادین بار رخ می‌داد که زنجیره تأمین نیاز مردم را تکمیل می‌کرد به عنوان مثال محصولی که در ابتدای صبح با کیفیت بسیار بالایی به فروش می‌رفت که مشتری‌های ویژه خودش را هم داشت و ته بار را هم وانت بارهایی بودند که ته بار که کیفیت نازل‌تری نسبت به ابتدای صبح داشت را خریداری کرده و با وانت خود در چهارسوق‌ها و گذرها به فروش می‌رساند و قیمت آنها هم بسیار پایین بود و با این تعامل همه به هدف خود دست پیدا می‌کردند و علاوه بر میوه خوب میوه‌های متوسط با قیمت‌های کمتر هم در اختیار مردم قرار می‌گرفت اما حالا شهرداری در این چرخه اختلال ایجاد کرده است.

در همه کشورهای دنیا شهرداری فضایی را در بازه‌های زمانی مشخص در اختیار کشاورزان قرار می‌‎دهد تا آنها محصولات خود را در این بازارها به فروش برسانند نه اینکه خود شهرداری بازار را احداث و آن را اداره کند.

در غیر این صورت اگر قرار باشد بازاری دائمی وجود داشته باشد ما باید محصولات را از مناطق دیگر کشور وارد مشهد کنیم به عبارت دیگر باید از کشاورز خریداری کنیم که همین کار در میادین بار در حال رخ دادن بوده و البته این اقدام در میادین بار به صورت حق‌العملکاری صورت می‌گیرد؛ با وضعیت کنونی بازارهای میوه و تره‌بار شهرداری چه اتفاق جدید در حال رقم خوردن است که ادعا می‌شود این بازارها برای خدمت به مردم راه‌اندازی شده‌اند.

اگر الگو همین اقداماتی بود که در میادین بار در حال رخ دادن است بهتر بود شهرداری با هماهنگی با اتحادیه بارفروشان مناطقی به غیر از میادین بار را در اختیار فعالان این صنف می‌گذاشت تا در سطح خرده‌فروشی هم میوه با قیمت پایین وجود داشته باشد آن هم نه با تعداد بالا به عقیده بنده در شهری مانند مشهد کمتر از تعداد انگشتان یک دست از این بازارها آن هم در مناطقی که شرایط کافی است که بتواند قیمت را در سطح خرده‌فروشی تنظیم کند آن اینکه این بازارها به دست عده ثانویه‌ای داده شود که آنها هم برای خود منافع کلانی را در نظر بگیرند و بعد هدف اصلی کار از بین برود.

اگر همین تسهیلات و معافیت‌هایی که برای فروشگاه‌های شهرداری وجود دارد برای اتحادیه بارفروشان در نظر گرفته شوند به تعداد کمتر از انگستان یک دست بازار را طراحی می‌کنیم و قیمت میوه و تره‌‎بار هم در سطح خرده فروشی کاملا تنظیم می‌شود ما نمی‌توانیم به صورت فرمایشی بخشی که سالیان سال طول کشیده تا شکل بگیرد و در سطح یک جامعه تبدیل به عادت و فرهنگ شده را از بین ببریم؛ ما نمی‌توانیم کسانی که در عرصه خرده فروشی میوه و تره‌بار فعالیت دارند را نادیده بگیریم؛ سیاست حذفی به هیچ عنوان نمی‌تواند در وضعیت فعلی پاسخدهی داشته باشد بلکه اصلاح، رشد و توسعه و به روز رسانی ساختارها را باید انجام دهیم که در این چند ساله تنها شعار آن را شنیده‌ایم.

تسنیم: شما فکر می‌کنید علت بالا بودن قیمت میوه و تره‌بار را در چه می‌بینید؟

ساکن: من این داستان را برای شما می‌گویم و پاسخ می‌دهم و بعد شما می‌توانید همین مثال را به سایر بخش‌ها تسری دهید در یکی از بازدیدهای میدانی آقای استاندار خراسان رضوی مشاهده می‌کنند گیلاس کیلویی ۲۶ هزار تومان بوده و قیمت همین میوه در باغات طرقبه و شاندیز ۶۰۰ هزار تومان به ایشان اعلام می‌شود و ایشان هم پیگیر می‌شوند که چرا دلالان کمر مردم را شکسته‌اند؟

اولا باید گفت در روستاها همیشه تنها بارفروشان نیستند که محصولات را خریداری می‌کنند در مورد همین گیلاس طرقبه و شاندیز باید گفت که کسانی که گیلاس کشاورزان آنجا را خریداری می‌کنند از میادین بار نیامده‌اند یک سری افرادی هستند که بومی همان جا هستند که با ساز و کارهایی از باغات محصول را خریداری کرده و بازارها را رصد می‌کنند و هر روزه همین محصول را به شیراز، اصفهان و سایر مناطق از جمله میدان بار مشهد مقدس ارسال می‌کنند و آن ۶۰۰۰ تومان یک واسطه و یک حمل و نقل و بسته‌بندی دارد و هزینه‌های دیگر هم به آن اضافه می‌شود و وقتی این ساختار را  تعقیب کرده و به میدان بار مشهد می‌رسد می‌بینیم ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و در مرحله بعدی ۱۱ هزار تومان در بین غرفه‌های میادین توزیع می‌شود و بعد از آن خرده فروش و فروشگاه‌های شهرداری طبق قانون می‌توانند به قیمت پایه خرید خود ۳۵ درصد اضافه کنند و نهایتا باید به قیمت ۱۵ هزار تومان به فروش برسد باید علت این بالا بودن را ارزیابی کرد.

در واقع باید گفت که گران شدن میوه چندین علل دارد که یکی از همین علل هم واسطه‌های غیرضرور است؛ ما در این زمینه مکاتبات زیادی انجام داده‌ایم که با این دسته از افراد برخورد شود و به ما هم همین دستور داده می‌شود ما هم چاره‌ای به جز پلمب آن واحدها نداریم اما باید این را در نظر داشت که پلمب تنها یک برچسب کاغذی است که می‌توان آن را به راحتی جدا کرد و قوانین هم به اندازه کافی بازدارنده نیست.

ما تا به حال مکاتبات زیادی کرده‌ایم که بتوانیم با هزینه خود متخلف در جلوی واحد صنفی بلوکه‌گذاری کنیم ما منکر اینکه در میادین بار در برخی از مورد به مردم اجحاف می‌کنند نیستیم اما این را باید دانست که کسانی که پروانه کسب دارند و سال‌های سال در این حوزه اعتبار کسب کرده‌اند هرگکز چنین اقداماتی نمی‌کنند وقتی نهاد دیگری برای میادین بار ما تعیین تکلیف می‌کند طبیعی است که برخی از مشکلات به وجود بیاید.

همچنین مشکلات دیگری در حوزه‌های صنفی وجود دارد وقتی تعداد بالایی غرفه در میادین بار ایجاد می‌شود و همه آنها هم اجاره‌های بالایی دارند توقعی به غیر از برخی تخلفات نمی‌رود؛ شما در نظر بگیرید در ابتدا که میدان بار سپاد قرار بود ساخته شود ما به این نتیجه رسیده بودیم که اگر هر ۳ میدان بار دیگر هم تعطیل شوند باز هم غرفه‌های این بازار مازاد بر نیاز است اما حالا هم این بازار در شهر مشهد فعالیت دارد و هم سایر میادین بار به فعالیت خود ادامه داده‌اند.

حدود ۷۰۰ نفر در حوزه بارفروشی در شهر مشهد مجوز دارند و از نظر بنده این تعداد در سطح عمده فروشی بسیار بالاتر از نیاز ما است و البته باید این را در نظر داشت که تعداد زیادی هم بدون مجوز فعالیت دارند.

تسنیم: آیا وضعیت اقتصادی کنونی سبب ریزش در اعضای شما هم شده؟

ساکن: متأسفانه هم اکنون ما ریزش را از بدنه اصلی اعضای خودمان مشاهده می‌کنیم یعنی صاحبان پروانه اصلی که باید مالیات، دارایی و عوارض شهرداری سنگین را پرداخت کنند و درست هم معامله می‌کنند ریزش داشته‌اند و از طرف دیگر فردی پروانه کسب را می‌گیرد و پروانه را در اختیار مباشر قرار می‌دهد به عبارت دیگر کاسب اصلی که در این کار زبده شده و شهرت و اعتباری در حوزه‌های مختلف از جمله ارزان فروشی دارد ادعا می‌کند که دیگر توانایی ادامه فعالیت با وجود فشارهای زیاد را ندارد.

تسنیم: علل کلی افزایش قیمت میوه و تره‌بار در استان خراسان رضوی چیست؟

ساکن: حمل و نقل یکی از مباحثی است که در این زمینه اهمیت زیادی دارد به هر حال ما استانی واردکننده هستیم و این واردات به ۲ علت انجام می‌شود نخست اینکه تعداد زیادی از محصولات به ویژه در حوزه باغی هم اکنون کاهش تولید داشته چراکه این باغات در اثر کم آبی خشک و یا به ویلاهای تفریحی تبدیل شده‌اند و دوم اینکه کیفیت محصولات ما بسیار پایینی است و یا باغ‌های داخل شهری داشتیم که هم اکنون همه آنها از بین رفته‌اند.

ما امسال شاهد کمبود هندوانه در شهر مشهد بودیم شما تصور کنید که یک کامیون هندوانه وقتی از چابهار به سمت مشهد حرکت می‌کند بین ۳.۵ تا ۴ میلیون تومان کرایه حمل دارد و این کرایه حمل را در نظر بگیرید در ۲۲ تن هندوانه که حمل کرده چه قدر باید قیمت هر کیلو هندوانه در میدان باشد و بعد از آن در سطح خرده‌فروشی چه قدر شود؟ بعضا در همین تابستان فردی هندوانه را وارد میدان بار می‌کرد و آن را هم به فروش می‌رساند اما این فروش حتی کرایه حمل بار کامیون را هم نقد نمی‌کرد.

در کشورهای پیشرفته اگر بخواهند هر کشاورز کمک کنند در حوزه حمل و نقل هم وارد می‌شوند ما امسال چند روز فشرده را داشتیم که سبب شد محصول چند برابر شود و مستقیم روی قیمت تأثیر داشت؛ در واقع کمبود تولید و حمل و نقل از علل اصلی بالا رفتن قیمت میوه و ترهبار است.

اساسا فروشنده به دنبال فروش حداکثری است نه اینکه قیمت را بالا ببرد چراکه قیمت بالا به معنای فروش نرفتن محصول است.

تسنیم: چرا امسال برخی از میوه‌ها مانند انبه در بازار مشهد بسیار کم بود؟

ساکن: به علت بالا رفتن قیمت ارز قیمت میوه‌های وارداتی بسیار بالا رفته و مشتری برای آنها وجود نداشت، علاوه بر انبه سایر میوه‌های وارداتی مانند موز نیز دچار همین مشکل شده‌اند البته این مسئله سبب کاهش قاچاق میوه به داخل کشور شده است.