مهم‌ترین مشکل صادرات کالای ایرانی قیمت تمام شده است/ دولت هزینه اضافه بر تولید تحمیل می‌کند/ برخی سازمان‌ها سر‌به‌سر بخش خصوصی می‌گذارند

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری فارس از مشهد، صادرات، بخش مهمی از اقتصاد هر کشور را تشکیل می‌دهد و شرایط اقتصادی و منابع انسانی ایران نیز به گونه‌ای است که صادرات در گروی تولید بوده و ابزاری کارآمد در راه توسعه اقتصادی است، اما با توجه به اهمیت تولید و صادرات در کشور همچنان موانعی بر سر راه تولیدکنندگان و صادرکنندگان وجود دارد که همچنان مسؤولان به آن بی توجه‌ هستند و تنها با تأخیر انداختن صورت مسئله از پاسخ‌دهی و حل آن شانه خالی می‌کنند.

محمد حسین روشنک یکی از فعالان اقتصادی در شرق کشور است که سال‌هاست نه تنها خود بلکه قصه دست و پنجه نرم‌کردن تولیدکنندگان و کارآفرینان بسیاری را دیده و امروز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

وی علاوه بر اینکه رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی است، کانون کار‌آفرینان این استان را مدیریت کرده است. آنچه که ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با او درباره نسخه درمانی شرایط تولید و صادرات است.

فارس: چرا محمدحسین روشنک را با عناوین مختلفی مورد خطاب قرار می‌دهند؟ دکتر روشنک، مهندس یا سردار روشنک؟!

روشنک: علت اینکه بنده را مهندس خطاب می‌کنند این است که کارهای عمرانی بسیاری از جمله نوسازی و ساخت فروشگاه‌های اتکا، راه‌آهن مشهد ـ سرخس و خط دوم راه‌آهن مشهد ـ تهران و سپس ساخت صحن جامع رضوی و زیرگذرها را انجام داده‌ام.

به این دلیل برخی مرا دکتر خطاب می کنند، چون ۶ سال صادرکننده و تولیدکننده نمونه کشور بوده‌ام و در رابطه با ایده‌پردازی برند و تولید بدون کارخانه مقالات مختلفی را نوشته‌ام.

برخی نیز به خاطر فعالیت‌هایی که در حوزه مهندسی سپاه و عناوینی که در آن بخش به لطف همراهی با سرداران شهید داشته‌ام  من را به نام سردار می‌شناسند، در حالی که عنوان نظامی ندارم. شما بگویید حاج محمدحسین روشنک!

سیاست بر مدیریت اقتصادی تسلط دارد

فارس: دغدغه امروز حاج محمدحسین روشنک پس از سال‌ها فعالیت اقتصادی، عمرانی و انقلابی چیست؟

روشنک: دغدغه امروز کمبود صداقت، راستی و شفافیت در جامعه و زیادی تظاهر و وانمود کردن کارها چه در اعمال شخصی، چه در رفتار شخصی و چه اجتماعی است.

دغدغه من امروز این است که همه امروز منتقد شدیم. چه کسی گفته ما اینقدر بد هستیم؟ و چه کسی گفته کشور ما اینقدر بد است و حاکمیت و نظام ما به این مقدار که در شبکه‌های اجتماعی می‌نویسند ایراد دارد؟ چرا از نظامی که برایش جان کندیم دفاع نمی‌کنیم و همه منتقد شدیم؟ رئیس‌جمهور قبل و قبل‌تر  منتقد شدند. یعنی هیچکدام ما در این خرابی‌ها نقش نداشتیم؟  بنابراین دفاع از دستاوردهای شهدا یکی از دغدغه‌های اصلی ما است.

چیزی که من را به عنوان یک فعال اقتصادی رنج می‌دهد مسائل اقتصادی نیست و ممکن است بنگاه‌های اقتصادی مشکلاتی داشته باشند که این مشکلات ناشی از مدیریت غلط در دولت قبل و دولت کنونی است، اما ذات این کشور غنی و دارای امکانات وسیع است و کشوری است که دارای نیروهای فراوان تحصیلکرده، توانمند و مرزهای امن و شاخص در دنیاست.

دغدغه اصلی من تسلط سیاست بر مدیریت اقتصادی است و سیاست، اقتصاد کشور را به گروگان گرفته است. نگرانی فقط در رفتارهای سیاسی کشور است که سایه انداخته بر اقتصاد، معیشت مردم، رفاه مردم، ارتباطات بین‌المللی و بر هر آنچه که مفید است. این سیاست‌زدگی باید از کشور دور شود. خرابی‌هایی که به دلیل ندانم‌کاری‌های سیاسی ایجاد شده، به این زودی قابل درست شدن نیست.

فارس: با این شرایط اوضاع اقتصادی برای مردم و تولیدکنندگان چطور است؟

باید از دو منظر به این موضوع نگاه کنیم. طبق آمارها نرخ ارز امروز به تورم نزدیک شده و یا خیلی نمانده که به عدد تورمی که در حوزه اقتصاد به آن نگاه می‌کنیم برسد. در ۴۵ سال گذشته نرخ ارز ما به ۷۰۰ برابر رسیده و دستمزد کارگر ۱۸۵۰ برابر شده است که این معنی را می‌رساند که رفاه بیشتر شده است، اما آیا این رفاه با چیزی که در جامعه شاهد هستیم یکی است؟ خیر، مردم انتظارشان بیشتر شده است. شرایط دنیا تغییر کرده و خواسته‌ها بیشتر شده است.

تردیدی نیست که معیشت و اقتصاد نمودشان را براساس توفیقات نشان نمی‌دهند. این هم چند دلیل دارد که یکی توقعی است که ایجاد شده و دیگری شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها هستند که به تصور بد از شرایط موجود دامن می‌زنند.

موضوعی که شرایط را بدتر می‌کند دخالت در فضای کسب و کار است. دولت و نهادهای حاکمیتی با دخالت‌های نسنجیده در فضای کسب و کار آن را خراب کرده‌اند. در نرخ ارز هم همین‌طور و یکی از مشکلات ناشی از دخالت دولت همین ماجرای ارز است. نرخ باید همراه با تورم گران می‌شد، اما چون در آن دخالت شد و دلار بیشتری داشتیم حجم درآمدی‌مان بیشتر بود، پس از هفت سال مقاومت سرانجام ارز به تورم رسید، دولت کنونی چون آن مقدار درآمد ارزی نداشت، بیش از پنج سال نتوانست مقاومت کند.

فارس: به افزایش رفاه مردم اشاره کردید، وقتی با مردم صحبت می‌کنید هم همین افزایش رفاه نسبت به گذشته را احساس می‌کنند؟

روشنک: قطعاً خیر؛ بعضی‌ها برای اینکه بگویند کفایت نمی‌کند دوران شاه را مثال می‌زنند که این غلط است، شاخص‌ها نشان‌دهنده افزایش میزان رفاه است که با آمار به آن اشاره کردم، اما نکته‌ای که وجود دارد سطح توقع مردم از رفاه در زندگی چند برابر رشد کرده است.

رویکرد نظام آموزشی به ویژه در دانشگاه‌ها باید تغییر کند

فارس: مسئله اشتغال یکی از شاخص‌های تعیین‌کننده وضعیت اقتصادی و حتی رفاه در جامعه است، با توجه به این مسئله وضعیت اشتغال و رفاه در خراسان رضوی چگونه است؟

روشنک: ما باید برگردیم به سال‌های خیلی دور، سال‌هایی که بیکاران امروز به دنیا می‌آمدند. زمینه فراهم کردن اشتغال چیزی نیست که شما بتوانید آن را همین امروز ایجاد کنید، اشکال ما این است روزی که بچه‌ها متولد می‌شدند باید برای اشتغال امروزشان برنامه‌ریزی می‌کردیم، همین طور که برای اشتغال بچه‌هایی که امروز به دنیا می‌آیند باید فکر کنیم، نه اینکه امروز برای اشتغال کسانی که ۲۲ سال قبل به دنیا آمده‌اند برنامه‌ریزی کنیم.

ما ۱۵ تا ۲۰ سال عقب افتادیم، یعنی ۲۰ سال در فکر کردن و برنامه‌ریزی برای اشتغال تأخیر داریم. چگونه ۲۰ سال عقب افتادیم؟ یعنی امروز داریم فکر می‌کنیم بیکارهای امروز را چگونه شغل دهیم.

بیایید موضوع اشتغال را چند دسته کنیم. اول روستاها، در روستاها به تعداد زاد و ولد نمی‌توانیم شغل ایجاد کنیم، بلکه برای ماندگاری کسانی که از گذشته در روستا بودند نیز نمی‌توانیم شغل ایجاد کنیم، چون آب که یک موضوع اساسی است، وجود ندارد و مردم به شهرها می‌آیند. چون نتوانستیم در روستا برای جایگزین کمبود آب برنامه‌ای داشته باشیم دچار این مسأله شده‌ایم،  در حالی که بیش از این‌ها می‌توانستیم برای آن کاری بکنیم، پس ریشه بیکاری روستاها اینجاست.

دوم دانشگاه‌ها، از دانشگاه‌ها برای تأخیر انداختن تقاضای شغل استفاده کرده‌ایم. برای به تأخیر انداختن تقاضای بازار کار برای ۴-۵ سال و یا حتی ۷-۸ سال از دانشگاه استفاده کردیم. دانشگاه نه برای اینکه برای جوانان شغل ایجاد کند یا آموزش، هنر و تخصصی ارائه دهد، بلکه برای تأخیر در افزایش تقاضا برای بازار کار مورد توجه قرار گرفت.

اکنون هم به جایی رسیده که از مقطع دکتری و فوق لیسانس و لیسانس خارج شدند و باز هم  برایشان برنامه‌ریزی نکردیم و چیزهایی به آن‌ها آموزش دادیم که در آن زمینه، کاری وجود ندارد. این‌ها بحث‌هایی نیست که امروز به وجود آمده باشد، بلکه در طول دوران به وجود آمده و دلایلی هم داشته است.

در دوران جنگ و تا چند سال پس از آن، اشتغال اصلاً به عنوان مشکل مطرح نبود. مشکل اشتغال از دورانی بود که دانشگاه را گسترش دادیم. در کارگاه‌های عمرانی برای هر ۲۰ نفر یک مهندس نیاز داریم، برای آن ۲۰ نفر شغل وجود دارد، اما برای مهندس شغل نیست. در بعضی موارد آن ۲۰ نفر اصلاً پیدا نمی‌شوند، پس ما نیاز به این همه مهندس نداشتیم و تکنسین می‌خواستیم.

راه‌حل این است که اولاً؛ رویکرد نظام آموزشی به ویژه در دانشگاه‌ها تغییر کند، اگرچه باید از دوران ابتدایی شروع شود، اما حداقل در دوران دانشگاه تغییر ایجاد شود. باید دانشگاه‌ها را از همین امروز اصلاح کنیم. افتخار به اینکه دانشگاه آزاد این قدر فارغ‌التحصیل دارد افتخار به جایی نیست، بلکه دانشگاه باید در قبال اشتغال دانشجو مسؤولیت بپذیرد. هر دانشگاه هر دانشجویی که می‌پذیرد چه دولتی، آزاد، پیام نور و … نباید بگوید اشتغال شما به ما ربطی ندارد. باید زمینه‌ای را فراهم کند که جوان بعد از بیرون آمدن اشتغالش فراهم شود.

بعد از این باید برای بحث اشتغال به عنوان معضل اصلی در شاخه‌های مختلف هزینه کنیم. یعنی چون آن عقب‌ماندگی را داریم، مجلس باید از درآمدهای نفتی برای ایجاد شغل بودجه بگذارد و بگوید اگر کسی در این زمینه‌ها برای هر شغلی که ایجاد کرد، می‌تواند از اعتبار تخصیص داده شده، استفاده کند.

تولید خراسان رضوی از مصرف این استان بیشتر است

فارس: در خراسان رضوی چه زمینه‌هایی وجود دارد که می‌توان با تخصیص اعتبار به آن‌ها مسأله اشتغال را برطرف کرد؟

روشنک: در زمینه‌های گردشگری، زیارتی، صنایع دستی و صنایع مرتبط با کالاهای مورد نیاز کشورهای اطراف. در استان خراسان در برخی از صنعت‌ها مانند کنسرو و کمپوت بیش از مصرف ایران ظرفیت تولید وجود دارد. در زمینه‌های دیگری نیز همینطور است. دیگر نمی‌توان برای مصرف داخل در صنعت شغل ایجاد کرد و اصلاً غیرممکن است، باید روی تولیداتی کار کنیم که بتوانیم به افغانستان، کشورهای آسیای میانه، خلیج فارس، شرق و غرب و روسیه صادر کنیم.

زمینه چهارم برای ایجاد اشتغال در خراسان، عمران و آبادانی است. اینکه بعضی اوقات فکر می‌کنند حوزه عمران و مسکن تولید محسوب نمی‌شود، اشتباه است، اتفاقاً بهترین تولید است. با هر ساختمانی که در شهر مشهد می‌سازید علاوه بر تعداد قابل توجهی که در پروژه مشغول کار می‌شوند تعداد قابل توجهی هم در کارخانجات مختلف مصالح تولید می‌کنند. در صنعت ساختمان به جایی رسیدیم که وابستگی وارداتی نداریم و همه نیاز یک ساختمان و بنای خوب در داخل کشور تولید می‌شود.

در زمینه صنایع دستی هم در روستاها می‌توان اشتغال ایجاد کرد. دولت باید قالیبافی و صنایع مختلف را دوباره رونق دهد.

در زمینه اشتغال کشاورزی باید بهبود مصرف آب ایجاد کنیم. یعنی در زمینه آبیاری‌های مدرنی که در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند ایجاد اشتغال کنیم تا به دو نتیجه برسیم، هم صرفه‌جویی در آب و هم ایجاد اشتغال.

زمینه‌های قابل توجهی در خراسان برای ایجاد اشتغال وجود دارد. همت مقامات استانی به خصوص مسؤولان استانداری و سازمان استانی را خوب می‌بینم و تلاش خیلی خوبی دارند، اما اختیارات آن‌ها کم است که باید مرکزیت به آن‌ها اختیارات و اعتبار بدهد تا بتوانند زمینه‌ها را فراهم کنند. معتقدم اگر انباشتگی جدیدی در خصوص تقاضای کار به وجود نیاید می‌توانیم برای انباشتگی تقاضای گذشته نسخه بپیچیم.

درآمد کشور هزینه مدیریت اداره کشور می‌شود!

فارس: چرا صنعت استان خراسان رضوی با ظرفیت کامل تولید و اشتغالزایی نمی‌کند؟

روشنک: همان طور که اشاره کردم کارخانه‌های کنسروسازی در استان خراسان رضوی داریم که اکثراً با ظرفیت کم کار می‌کنند، چون مصرف کم است. ظرفیت صنعت ما در بسیاری از زمینه‌ها از مصرف داخلی بسیار بیشتر شده است و باید برای تسخیر بازارهای همسایگان برنامه‌ریزی کنیم.

در این میان اشکال کار آنجاست که قیمت تمام‌ شده بالاست. کیفیت در بسیاری از کالاها از نمونه‌های خارجی هم بهتر است و در محصولات کشاورزی و محصولاتی که از کشاورزی به دست می‌آید از بسیاری از کشورهای دنیا تولید مرغوب‌تری داریم، اما قیمت تمام‌شده بالاست. این پدیده چند مشکل ایجاد می‌کند. این مشکلات زمینه بهره‌وری کم از صنعت و معدن و کشاورزی را فراهم کرده و ایجاد بیکاری می‌کند.

 وقتی قیمت تمام‌ شده بالا رفت، زمینه را برای واردات، چه واردات رسمی با پرداخت عوارض گمرگی و چه قاچاق فراهم می‌کند. از طرفی هم نمی‌توانیم صادرات انجام دهیم چون کالایی که تولید خارجی است، به بازاری که شما می‌خواهید صادر کنید، صادر می‌شود. در نتیجه اشکالی که در سیستم تولید کالای ایرانی به وجود آمده مشکل قیمت تمام‌شده بالاست. اصلی‌ترین مشکل این است. کیفیت مرغوب را دست یافتنی است و در برخی تولیدات به آن دست یافته‌ایم اما قیمت تمام شده بالاست.

 ریشه مشکلات تولید کالای ایرانی نه فقط در صنعت، بلکه در کشاورزی، ساختمان و خدمات قیمت تمام‌شده است.

فارس: چرا قیمت تمام شده تولید در ایران بالاست؟

چون هزینه‌های سربار، زیاد است. دولت به معنای حاکمیت وقتی در هزینه‌های مدیریت خود کم می‌آورد عوارض تازه‌ای وضع می‌کند که به نحوی این عوارض روی تولید فشار وارد می‌کند. هزینه مدیریت در دنیا تعریف دارد و تولید ناخالص، هزینه مدیریت می‌شود. درآمد کشور هزینه مدیریت اداره کشور توسط حاکمیت می‌شود که این غلط است.

بهره‌وری در مدیریت نیز پایین آمده که خود در افزایش قیمت تمام شده اثر می‌گذارد. توقع در بنگاه‌های اقتصادی هم بالاست. توقع درآمد بالاست، درآمد سال‌های پیش به قدری بالا بود که بنگاه‌های ما را پرتوقع کرد و به سود کم قانع نمی‌شوند، در نتیجه این عوامل باعث بالارفتن قیمت کالا شده است. بالا رفتن قیمت کالا، واردات و قاچاق را به وجود آورده و از صادرات جلوگیری کرده است.

مشکل اساسی اقتصاد بالا بودن قیمت تمام‌شده است

فارس: قاچاق و واردات در خراسان رضوی به کدام دسته از تولیدات این استان ضربه زده است؟

روشنک: تقریباً در بسیاری از کالاها قاچاق و واردات به تولید ضربه می‌زند، چراکه همه کالاها را می‌توانیم در استان خراسان رضوی تولید کنیم. معادن، کشاورزی و صنعت استان قوی است و در صنعت بهترین لوازم خانگی در استان خراسان رضوی تولید می‌شود، اما قیمت تمام‌شده بالاست. واقعاً در صنعت پیشرفت کردیم، حتی تکنولوژی‌هایی را که نداریم، می‌توانیم به دست بیاوریم. هیچ کالایی نیست که بگوییم در خراسان رضوی نمی‌توانیم تولید کنیم یا می‌توانیم یا ظرفیت تولید آن را می‌توانیم ایجاد کنیم اما قیمت تمام‌شده نمی‌گذارد.

مشکل اساسی اقتصاد ما بالا بودن قیمت تمام‌ شده است و چون قیمت تمام‌شده تولیدمان از دنیا بالاتر است نمی‌توانیم در بازارهای صادراتی و داخلی رقابت کنیم، بازار داخلی را خارجی‌ها از ما می‌گیرند، در بازار خارجی هم خارجی‌ها هستند. البته عوامل دیگری هم وجود دارد که همه منجر به افزایش قیمت شده است.

فضای کسب و کار در خراسان رضوی دچار مشکل است

فارس: وضعیت صنعت خراسان رضوی چگونه است؟ هرماه خبر تعطیلی یک خط تولید یا یک کارخانه را می شنویم… چرا این شرایط پیش آمده است؟

روشنک: مرگ و میر در بنگاه‌های اقتصادی طبیعی است و این اصلاً ضعف نیست. مثلاً یک کارخانه برای تولید کالایی به وجود آمده که مصرف آن کالا ترقی کرده و کالایی پیشرفته‌تر به جای آن پیدا شده، بنابراین دیگر مصرف ندارد و تعطیل شده و به صنعت دیگری تبدیل می‌شود. ورشکستگی در دنیا طبیعی است، ریسک یعنی همین و ایرادی ندارد.

شهرک‌های صنعتی ما ظرفیتش از مصرف کشورمان بالاتر است و ظرفیت تولید در خراسان از مصرف کشورمان بالاتر است، چه برسد به مصرف استان. این‌ها در دورانی ایجاد شدند که صادرات در کنار مصرف وجود داشته است.

مثلاً چند سال قبل اصلاً سیمان نداشتیم و با کمک دولت قبل خیلی‌ها رفتند به سمت تولید و ظرفیت آن بسیار بیشتر از مصرفمان است. یا فلزات و آهن‌آلات و خوشبختانه در خراسان رضوی در شهرک‌های صنعتی وضعیت خوبی داریم، اما فضای کسب و کار واقعاً دارای مشکل است. انتظار داریم دولت از سازمان‌ها بخواهد سربه‌سر بخش خصوصی و بنگاه‌ها نگذارند و اجازه دهند آن‌ها کار خود را انجام دهند. تأمین اجتماعی را روی گرده تولید سوار نکند و هزینه حوزه مالیات را کم کند.

دولت به معنای حاکمیت باید با تشکیل جلسه در حضور مقام معظم رهبری بگوید از امروز تصمیم گرفتیم به جز بودجه‌های امنیتی و دفاعی که بسیار ضروری هستند، باقی هزینه‌های مدیریت کشور را حداقل ۴۰ درصد کم کنیم. کشور به این حرکت نیاز دارد. اگر توانستیم به این برسیم راهکار پیدا می‌کنیم.

کشور در حال حاضر گران مدیریت می‌شود. هزینه مدیریت ایران دو برابر میانگین دنیاست. بابت چیزهایی هزینه می‌کنیم که نباید هزینه کنیم. نباید از بودجه عمومی برای همه کارهای کشور هزینه شود، بلکه باید هر حوزه‌ای که پتانسیل دارد درآمد کسب کند و سپس هزینه کنند. تا اینها را برطرف نکنیم در حوزه اقتصاد راه به جایی نخواهیم برد.

فارس: پیشنهاد شما برای بهتر شدن اوضاع اقتصادی به عنوان رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی چیست؟

روشنک: نخست هزینه مدیریت کشور را پایین و بهره‌وری را بالا ببریم.  دوم، قیمت تمام شده تولید را پایین بیاوریم. این دو با کم کردن توقع و بستن کمربندها و همت و انقلاب اقتصادی در کشور محقق می‌شود.

می‌گویند چرا بسیاری از بنگاه‌های اقتصاد ما مشکل دارند؟ دولت ما هزینه‌هایی را به بنگاه‌های اقتصادی تحمیل کرده است. ما نتوانستیم برای اقتصادمان برنامه‌ریزی کنیم.

=============================

گفت‌وگو از سیده فاطمه مشهدی و سمیه عطایی

============================

انتهای پیام/ذ