صادرات نامرئى کالاى ایرانى با رونق گردشگرى/ سهم ایران از صنعت جهانى گردشگرى چقدر است؟

برخی کارشناسان و صاحبنظران معتقدند؛ یکی از موثرترین راهکارها برای حمایت از کالای ایرانی به توسعه گردشگری و بهره‌گیری از این ظرفیت ویژه و کم نظیر معطوف می‌شود.

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، بسیاری از کشورهای جهان با اتکا به صنعت توریسم و گردشگری به توفیقات بسیاری در حوزه اقتصادی نائل شده‌اند، نمونه بارز این ادعا را می‌توان با اشاره به دو کشور همسایه ایران همچون ترکیه و امارات به اثبات رساند.

علیرغم تأکید بسیاری از کارشناسان مبنی بر لزوم توسعه و تقویت صنعت گردشگری، متأسفانه وضعیت موجود در تَرازِ ظرفیت‌های بالقوه ایران زمین در این عرصه نیست.

شرایط خاص اقلیمی ایران، پهنه وسیع جغرافیایی این مرز و بوم و برخورداری از بافت طبیعی خاص اعم از کویر، کوه، دشت، دریا، جنگل و فراتر از آن عقبه تاریخی و فرهنگ و تمدن کهن کشورمان، فرصت‌هایی است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت و زمانی افسوس از شرایط فعلی در جذب توریسم ایران عمیق‌تر می‌شود که بسیاری از کشورها بدون برخورداری از چنین استعدادهایی به موفقیت‌های خیره کننده‌ای در این عرصه نائل شده‌اند.

البته نباید این واقعیت نادیده گرفته شود که توسعه گردشگری در کشور، صرفا با تصمیم یا اظهارات فلان مسئول و تصویب فلان قانون بر روی کاغذ محقق نخواهد شد و حصول چنین امر خطیری مستلزم تامین پیش نیازها، امکانات و الزامات خاص خود است.

در صورت مُهَیا شدن اقتضائاتِ توسعه گردشگری، قطعا شاهد موفقیت‌ها و دستاوردهای متعدد و زنجیره واری از پولسازی، اشتغالزایی و نشاط و طراوت اقتصادی در کشور خواهیم بود.

درآمد ۲۵ میلیارد دلاری تُرک‌ها از گردشگری/ صنعت توریسم ایران ، دقیقا کجایی؟

آنچنان که اخبار و گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهد، درآمد کشور ترکیه از محل گردشگری، سالیانه حدود ۲۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود و این در شرایطی است که بخش قابل توجهی از این درآمد، به‌واسطه حضور گردشگران ایرانی در این کشور تأمین می‌شود، که مصداقی از ضرب المثل آب در کوزه و ما گرد جهان می‌گردیم، است.

در این میان، عواملی همچون بُعد مسافت نسبتا اندک در مقایسه با دیگر مقاصد گردشگری در جهان و عدم ضرورت اخذ ویزا از موارد حائز اهمیت در سفر ایرانیان به این کشور به شمار می‌رود تا جایی که بنابر اخبار و گزارش‌های منعکس شده، تنها در مقطع بین (یکم فروردین تا ۱۳ فروردین سال ۱۳۹۶/ ۲۱ مارچ تا ۲ آوریل سال ۲۰۱۷) ۷۰ درصد از گردشگران کشور ترکیه‌، ایرانی بودند.

در همین ارتباط، رئیس انجمن هتل‌های ترکیه در سال گذشته در قالب بیانیه‌ای اعلام کرد، ۲۵۰ هزار نفر گردشگر ایرانی به این کشور عزیمت کرده‌اند.

آنچنان که تیمور باییندر مطرح کرده؛ استانبول و وان دو شهر مورد توجه ایرانیان در سالیان اخیر محسوب می‌شوند.

در مجموع، دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر ایرانی در سال ۲۰۱۷ به کشور ترکیه مسافرت داشته‌اند که برخی از آنها با هدف تفریح و سیاحت و بخشی دیگر در قالب مسافرتِ کاری و تجارت انجام پذیرفته است. در هر صورت و با هر هدف و منظوری، هتل‌ها و صنوف ترکیه از حضور ایرانیان منتفع شده‌اند.

طرح این موضوع به معنای نَفی مسافرتِ سیاحتیِ ایرانی‌ها به خارج از کشور نیست، اما موضوع و بحث اصلی به این امر معطوف می‌شود که خروج هر مسافر از ایران به معنای خارج شدن ارز از کشور خواهد بود و در شرایطی که حفظ ارز کشور نقش بسیاری در حصول برخی از اهداف اقتصادی ایفا می‌کند، هر آنچه از این خروج ارزی پیشگیری شود، ضریب تحقق اهداف مورد نظر اقتصادی ( حداقل در برخی بخش ها ) تسهیل خواهد شد و از سوی دیگر این امر زمانی تامل برانگیزتر می‌شود که مراکز گردشگری و سیاحتی ایران زمین به مراتب فراتر از کشوری همچون ترکیه است، اما نباید خود فریبی کرد و این واقعیت را نیز انکار کرد که تفاوت اصلی موجود میان ما و کشور ترکیه به این امر باز می‌گردد که تُرک‌ها برنامه‌های هوشمندانه بسیاری را برای جذب گردشگر تعیین، تعریف و عملیاتی کرده‌اند، اما ما همچنان در پیچ و خم برخی از نارسایی‌ها و گرفتاری‌ها سِیر می‌کنیم.

البته آنچنان که مسئولان ذی‌ربط مطرح می‌کنند ضریب حضور گردشگران به نسبت ادوار گذشته در ایران با افزایش همراه بوده، اما با نیم نگاهی به پهنه وسیع جغرافیایی ایران و تنوع، تعدد و تکثر نقاط دیدنی این مرز و بومِ تاریخی، این واقعیت مُسَجَل می‌شود که همچنان با عقب ماندگی‌های بسیاری در عرصه جذب توریسم مواجه هستیم.

تراز منفی ۴۵ درصدی گردشگری در ایران

چندی پیش، اردشیر اروجی، مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی در گفتگویی با رسانه‌ها، تصریح کرد: به کرات این موضوع مطرح شده که درآمد و صنعت گردشگری یکی از جایگزین‌های مناسب برای صنعت نفت محسوب می‌شود و از آن به عنوان صادرات نامرئی یاد می‌شود، اما نکته اصلی به این امر معطوف می‌شود که برای حصول اهداف مورد نظر در عرصه گردشگری نیازمند مدیریت علمی و تخصصی هستیم که ایران در حال حاضر از آن محروم است.

وی می‌افزاید: شاهِدِ مثال برای فقدان مدیریت تخصصی را می‌توان در این واقعیت دریافت که در حال حاضر در سال، ۹ میلیون نفر گردشگر از ایران خارج می شود و تنها ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار ورودی گردشگر به ثبت می‌رسد، یعنی یک تراز منفی ۴۵ درصدی که نگران کننده به نظر می‌رسد.

مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی در ادامه، گفت: متأسفانه در این میان، بعضا شاهد برخی تصمیمات غلط نیز بوده‌ایم که توفیقات چندانی برای گردشگریِ ایران به همراه نداشته که از نمونه‌های آن می‌توان به تفاهمنامه میان کشورهایی همچون ترکیه، روسیه و چین اشاره کرد که با هدف توسعه گردشگری اتخاذ و عملیاتی شده، اما در برآوردهای آماری شاهدیم همچنان ضریب خروج گردشگر ایرانی به نسبت ورود توریسم خارجی بسیار پایین‌تر است.

وقتی جایگاه پنجم ایران در دنیا از حیث ظرفیت گردشگری بلا استفاده می‌ماند

اروجی در ادامه می‌گوید: جایگاه ایران در جهان از حیث جاذبه گردشگری، پنجم برآوُرد شده اما در مقام عمل، شاهدیم از این موقعیت بهره لازم حاصل نشده است.

وی در خصوص میزان رقابت پذیری گردشگری ایران، بیان کرد: مجمع جهانی اقتصاد، سال ۲۰۱۵ میلادی گزارشی در این زمینه منتشر کرد که باید توجه ویژه ای به اطلاعات مندرج در آن داشته باشیم، چون آمارهای موجود این گزارش، بیانگر نیازها و امتیازات گردشگری ایران برای دستیابی به درآمدهای مستمر و مناسب در این حوزه است.

بنابر اظهارات مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی در  این گزارش، جایگاه کلی ایران از میان ۱۴۰ کشور مورد بررسی، رتبه ۱۰۰ بوده که نسبت به امتیازات گردشگری ایران ناامیدکننده به نظر می‌رسد.

وی در تشریح این موضوع می‌گوید: به عنوان نمونه در تعاملات بین المللی، جایگاه ایران ۱۱۶، خدمات سفر۱۲۰  ، منابع فرهنگی ۳۷ ، بهداشت و سلامت ۹۳ و در ارتباط با صنایع وابسته و نیروی آموزش دیده، رتبه ایران حدود۱۲۰ احصاء شده که به واقع می‌توان از این امتیازات استفاده بهینه‌تری را کسب کرد.

گردش مالی حوزه گردشگری در واحدهای صنفی

با این اوصاف، هر آنچه در بخش گردشگری به موفقیت‌های بیشتری دست یابیم به همان میزان بستر و زمینه شایسته‌تری برای حمایت از کالای ایرانی و ارتقای سطح تولید ملی فراهم خواهد شد.

به واقع، حضور هر گردشگر صرفا به سیاحت در مناطق دیدنی ایران خلاصه نخواهد شد و با عرضه اقلام و محصولات تولید شده در ایران می‌توان از محل تجارت چمدانی و سوغات گردشگران به سود قابل توجهی نائل شد که البته تحقق این امر مستلزم تامین پیش نیازها و زیرساخت‌های لازم خواهد بود.

به تبع در چنین شرایطی،گردش مالی از محل پرداختی که گردشگران در ایران خواهند داشت با رشد هر چه بیشتری همراه خواهد شد و در سایه این امر، دستاوردهای اقتصادی بسیاری کسب خواهد شد و قطعا روند تحقق شعار سال نیز تسهیل و تسریع می‌شود.

عکس این موضوع نیز صادق است، به نحوی که در سایه تولیدات ملی،گردشگری ایران را نیز می‌توان تقویت کرد.

محمد محب خدایی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص نقش تولیدات ملی در معرفی جاذبه‌های گردشگری، گفت: ما طرحی را در کیش اجرا کردیم که در قالب آن به مصرف کنندگان کارخانه‌هایی که در قالب یک کار مشترک، کیش را تبلیغ می‌کردند، جایزه سفر می‌دادیم و به واقع این روش، مُشارکتِ برندها محسوب می‌شود.

وی افزود: ما به عنوان مرکز گردشگری می‌توانیم با تولیدات ملی و داخلی این مشارکت را داشته باشیم و باعث توزیع برند و توسعه آن شویم و در مقابل مشوق‌های مشترک ایجاد کنیم.

محب خدایی بیان کرد: یکی از بحث هایی که در دنیا برای ایجاد برند یا صادرات برند مطرح است ، به گردشگری معطوف می‌شود. بدین نحو که برخی از برندها ، مجموعه‌های فروشگاهی خودشان را در مراکز گردشگری ایجاد می‌کنند ، جایی که توریست می‌تواند، صادرات چمدانی انجام دهد که البته امکان این صادرات به صورت، استان به استان نیز وجود دارد.

معاون گردشگری سازمان میراث فراهنگی گفت: مقرر است در مقابل مصرف کالای ایرانی به صاحبان برند، فرصت مشوق‌های گردشگری بدهیم و آنها نیز در مقابل، جاذبه‌های گردشگری کشور را معرفی کنند و امروزه در راستای اجرای این طرح با مسئولان کارخانه ها مباحث لازم در دستور کار قرار گرفته است.

امید آن می‌رود با توسعه هتل‌ها و مراکز اسکانِ گردشگران، ارتقای کیفی حمل و نقل و تأمین زیر ساخت‌های این‌چنینی، شاهد رشد روز افزون گردشگری در ایران باشیم که قطعا تحقق چنین امری افزون بر انتقال فرهنگ اصیل ایرانی به آن سوی مرزها، توفیقات دیگری همچون توسعه فرصت‌های شغلی، افزایش صادرات غیر نفتی، ارتقای عرضه محصولات و تولیدات مرتبط با صنایع دستی و فروش هر چه بیشتر کالاهای ایرانی را در پی‌خواهد داشت و البته نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که بخش دیگری از توسعه گردشگری به جذب هر چه بیشتر گردشگران داخلی باز می‌گردد، امری خطیر که با اطلاع رسانی هر چه دقیق‌تر در خصوص معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران زمین و در نظر گرفتن مُشَوِق‌هایی در این خصوص ، مُحَقَق خواهد شد.

گزارش از ناصر رمضانی