بررسی فراز‌ها و فرودهایِ تجاری ایران با ۱۵ کشور همسایه

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، موقعیت استراتژیک و بسیار ویژه و حساس ایران در منطقه، ظرفیت‌های اقتصادی و توان بالای سیاسی و مدیریتی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در کنار شکوفاییِ علمیِ کشورمان، شرایط خاصی را برای این مرز و بوم کهن در قاره آسیا پدید آورده که با توجه و تلاش مضاعف و برنامه ریزی هدفمند می‌توان، به توفیقات اقتصادی بسیاری نائل شد.

همسایگی با ۱۵ کشور همچون عراق، افغانستان، عمان، پاکستان، ترکیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قطر،کویت، امارات، بحرین، عربستان، قزاقستان، روسیه از طریق مرزهای آبی و خاکی، فرصتی ویژه برای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور محسوب می شود و با در نظر گرفتن جمعیت بیش از ۶۰۰ میلیون نفری مجموع کشورهای اشاره شده، بیش از پیش به عمق این فرصت کم نظیر پی خواهیم برد.

با توجه به این واقعیت انکار ناپذیر که بالا بردن بُنیه تولید ملی و حمایت از کالای ایران بدون توجه به توسعه صادرات و تامین کالاها و محصولات مورد نیازِ دیگر کشورها از محل تولید ملی و به واسطه مناسبات و مراودات تجاریِ خارجی محقق نخواهد شد ، این ضرورت هویدا می شود که برای حصول اهداف از پیش تعیین شده و تحقق شعار سال ، برقراری ارتباط اقتصادی با کشورهای خارجی با توجه به قاعده حفظ منافع ملی ، اجتناب ناپذیر خواهد بود.

منطق حکم می‌کند که تجارت خارجی ، ابتدا به ساکن از کشورهای همسایه کلید بخورد و سپس آرام آرام، توسعه آن به کشورها و مناطق دور دست تَسَری پیدا کند و با این اوصاف، ۱۵ کشور همسایه ایران فرصتی ویژه برای عملیاتی ساختن این هدف خطیر محسوب می شود اما واقعیت ها و دستاوردهای موجود نشان می دهد، نتایج حاصل شده از این مراودات در تراز ظرفیت های موجود نیست و می طلبد تلاش هر چه بیشتری در این زمینه لحاظ شود.

آنچنان که آمارهای گمرک نشان می دهد، مجموع صادرات غیر نفتی ایران به کشورهای مذکور، بیش از ۱۳ میلیارد دلار بوده که با توجه به واردات قریب به ۳۰۰ میلیارد دلاری کشورهای اشاره شده در مناسبات تجاری خود با کشورهای دیگر دنیا ، این رقم، بسیار ناچیز و اندک به نظر می رسد.

تاملی آماری بر میزان صادرات ایران به کشورهای همسایه

در بین همسایگان ایران،کشور ترکیه از حیث تولیدی و رفاهی در شرایط متفاوت تری به نسبت دیگر کشورها قرار دارد و با توجه به جمعیت انبوه این کشور( ۸۰ میلیون نفر ) ، تا حدودی ضریب واردات ترک ها برای تامین نیازهای مردم خود از دیگر کشورها بالا است.

آنچنان که گزارش پایگاه خبری اتاق ایران نشان می دهد، ارزش صادرات غیر نفتی ایران به کشور مذکور در سال ۱۳۹۵، اندکی بیش از ۲ میلیارد دلار بوده که این میزان تنها ۲ درصد از کل واردات کشور ترکیه را به خود اختصاص داده و باوجود همسایگی ایران با این کشور، چین، آلمان و آمریکا بیشترین سهم را در صادرات به این کشور از آنِ خود کرده اند.

کشور پاکستان نیز در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۷ میلیارد دلار واردات داشته است که با توجه به جمعیت ۲۰۰ میلیون نفری این کشور و سرانه پایین تولید ناخالص ملی آن، بیش از پیش به دلیل این میزان از واردات پی خواهیم برد، اما با این اوصاف، ایران از ۴۷ میلیارد دلار واردات این کشور، تنها ۸۰۰ میلیون دلار را به خود اختصاص داده است.

عراق نیز به عنوان سومین وارد کننده بزرگ از ایران در میان ۱۵ کشور همسایه، یکی از کشورهایی به شمار می رود که می تواند بستر و زمینه ای مناسب برای صاردات محسوب شود ، آمارهای منعکس شده موید این واقعیت است که از کل واردات این کشور در سال ۱۳۹۵ ،حدود ۶ میلیارد دلار به ایران اختصاص داشته است.

کشور آذربایجان نیز در سال ۱۳۹۵ حدود ۷ میلیارد دلار واردات داشته که از این میزان، ۳۵۹ میلیون دلار به ایران اختصاص یافته و در خصوص کشور افغانستان نیز، میزان صادرات ایران به این کشور حدود دو و نیم میلیارد دلار برآورد می شود که با توجه به اشتراکات بالای مذهبی و فرهنگی این دو کشور انتظار می رود ضریب صادرات کالاهای ایرانی به این کشور بیش از پیش افزایش یابد.

صادرات ایران به کشور ترکمنستان در سال ۱۳۹۵، حدود ۵۴۷ میلیون دلار برآورد می شود که به نسبت دیگر کشورها، ایران در جایگاه سوم قرار دارد، در ارتباط با کشور ارمنستان نیز،کل واردات این کشور در سال مذکور(۱۳۹۵) بیش از سه میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این میزان، حدود ۱۷۹ میلیون دلار برآورد می شود، در ارتباط با کشور کویت نیز میران صادرات و واردات این دو کشور در بین سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ از ۴۴۴ میلیون دلار فراتر نرفته است.

صادرات ایران به کشور روسیه ۳۰۰ میلیون دلار  و به کشور امارات نیز ۵ میلیارد دلار احصاء شده است. در ارتباط با بحرین و عربستان نیز به دلیل روابط تیره سیاسی عمده صادرات از طریق کشورهای واسطه انجام می پذیرد.

توسعه تجارت با کشورهای همسایه از شکوفایی بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط تا خروج از بحران رکود

علیرضا کیمیایی، یکی از تولید کنندگان اسبقِ مواد غذایی در استان البرز در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی، با اشاره به نقش بسیار تعیین کننده صادارت غیر نفتی در تقویت بنیه تولیدی کشور و حمایت از کالای ایرانی اظهار کرد: توجه عموم مردم به کالاهای تولید داخلی، امری بسیار حائز اهمیت محسوب می شود اما این نافی فروش محصولات ایرانی در بازارهای خارجی نیست.

وی افزود: در سیاست های اقتصاد مقاومتی نیز، ضمن تاکید بر ظرفیت های بومی و داخلی و درون زا بودن اقتصاد به نگاه به بیرون نیز تاکید بسیاری شده و موضوع توسعه صادرات را می توان از مصادیق بارز این امر برشمرد.

کیمیایی در تشریح محاسن و مزایای توسعه صادرات به کشورهای خارجی گفت: در شرایطی که مدام از رکود در بازار، شِکوه و گلایه می شود، ارتقای ضریب صادرات ایران به آنسوی مرزها، اعم از کشورهای همسایه و حوزه های دور دست، راهکاری سازنده در برون رفت از مخمصه و غلبه بر فشار رکود بر تولیدکنندگان داخلی به شمار می رود.

وی افزود: در چنین شرایطی، انسجام و بنیه واحدهای تولیدی نیز حفظ و حتی تقویت خواهد شد که البته لازمه حصول این امر به ارتقای کیفی محصولات و کاهش هزینه تولید به عنوان مولفه‌ای تاثیرگذار در پیشی گرفتن از رقبا برای فروش محصولات داخلی و صادرات آن به بازارهای خارجی، معطوف می شود.

این تولید کننده اسبقِ فعال در استان البرز گفت: صادرات به کشورهای خارجی باید به موازات یکدیگر، در هر دو حوزه کشورهای نزدیک به ایران و دور دست پیگیری و عملیاتی شود اما مزیت کشورهای همسایه در این خصوص به نزدیک تر بودن آنها از حیث بُعد مسافت باز می‌گردد و در چنین شرایطی ، نقش آفرینی بنگاه هایِ تولیدیِ کوچک و متوسط که توان اقتصادی آنها ( به نسبت بنگاه هایِ تولیدیِ بزرگ ، محدودتر و ضعیف تر است ) مطلوب خواهد بود و فاصله نزدیک با کشورهای مذکور باعث می‌شود بنگاه های کوچک تر در بخش صادرات منفعل و خنثی عمل نکنند ، زیرا تامین هزینه حمل و نقل برای آنها به مراتب آسان تر خواهد بود.

با وجود برخی نقدهایی که به مقوله صادرات ایران با کشورهای همسایه مطرح می شود، اما محمد رضا مودودی، معاون سازمان توسعه تجارت ایران معتقد است؛ روند تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه به استثنای سال ۱۳۹۲ ، در بازه زمانی ده ساله از ۱۳۸۴ از ۵/۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۴ به ۱۸ میلیارد دلار در اسل ۱۳۹۴ افزایش یافته است.

وی در گفت و گویی با رسانه ها می گوید: در حالیکه تا سال ۱۳۹۰ تراز تجارت غیر نفتی کشورمان با همسایگان منفی بوده ، اما از این سال به بعد ، تداوم رشد صادرات، همزمان با کاهش مداوم واردات از این کشورها ، منجر به مثبت تر شدن تراز تجاری شده است  .

به هر ترتیب انتظار می رود با توجه به استعدادهای بالقوه موجود در ایران و تلاش فزآینده تر در راستای توسعه صادراتِ غیر نفتی ، شاهد رشد هر چه بیشتر ضریب صادرات به کشورهای همسایه باشیم که قطعا هر آنچه در این زمینه به توفیقات بیشتری نائل شویم ، حمایت از کالای ایرانی به نحو شایسته و مطلوب تری محقق و عملیاتی خواهد شد.

گزارش : ناصر رمضانی