فرصت‌ ایران برای توسعه تجارت با اتحادیه اوراسیا/ روسیه سردسته متقاضیان اوراسیایی کالای ایرانی

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، «اتحادیه اوراسیا» کار خود را به طور رسمی از اول ژانویه ۲۰۱۵ آغاز کرد. کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا شامل ارمنستان، بلاروس، روسیه، قرقیزستان و قزاقستان هم اکنون ۲۰ میلیون کیلومترمربع مساحت و بیش از ۱۹۰ میلیون نفر جمعیت دارند که ۵.۲ درصد جمعیت جهان است. تنها روسیه، یعنی بزرگ‌ترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۶ میلیون نفری پیش روی تجار ایرانی قرار می‌دهد.

ایران در سال ۱۳۹۵ به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح کرد، پیشنهادی که از جانب اعضای آن نیز مورد استقبال قرار گرفت و طی دو سال مذاکرات متعدد و ارزیابی کمی و کیفی اقلام و میزان تعرفه ترجیحی آنها، بالاخره این توافق‌نامه در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ در شهر آستانه قزاقستان به امضا رسید.

اجرای این توافق‌نامه از آبان‌ماه ۱۳۹۸ آغاز شد و طی آن ایران به عنوان عضو موقت اتحادیه اوراسیا قرار گرفت تا صلاحیت وی در طول ۳ سال مورد ارزیابی قرار گیرد. به نظر می‌رسد این مهمترین تفاهم‌نامه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه – عضو اصلی این اتحادیه – طی سالیان گذشته بوده است.

*امتیازات متقابل ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا برای توسعه تجارت

درباره اهداف این اتحادیه اقتصادی می‌توان به تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی اشاره کرد.

براساس این موافقت‌نامه، ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا امتیازات گمرکی خاصی دریافت کرده و کشورهای این اتحادیه هم این امکان را خواهند داشت تا حجم صادرات خود به ایران را تا ۷۵ درصد افزایش دهند. ایران نیز می‌تواند با امتیازاتی که دریافت می‌کند، صادرات کالاهای خود به مقصد پنج کشور اوراسیایی را تا چند برابر افزایش دهد.

این امتیازات شامل ۵۰۲ قلم کالاهای مختلف در حوزه‌های مواد غذایی، مواد مصرفی شیمیایی، محصولات ساختمانی، صدور خدمات فنی و مهندسی، محصولات صنعتی و محصولات کشاورزی از سوی اتحادیه اوراسیا و ۳۶۰ قلم کالا در همان موارد مشابه را از سوی ایران شامل است که در مجموع کل اقلام مشمول در موافقتنامه به ۸۶۲ مورد می‌رسد.

*افزایش ۲۱ درصدی صادرات ایران به اتحادیه اوراسیا پس از عضویت موقت

براساس آمارهای گمرک ایران، در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۹، حجم تجارت خارجی کشورمان با مجموع پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا ۲ میلیارد و ۷۹۲ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۲ میلیارد و ۶۳۵ میلیون و دلار) رشد ۶  درصدی داشته است.

همچنین میزان کل صادرات ایران به اتحادیه اوراسیا از آبان ۱۳۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹، ۸۲۴ میلیون دلار بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۶۸۰ میلیون) رشد ۲۱ درصدی نشان می‌دهد. در نمودار ۱ این رشد نشان داده شده است.

امین اعظمی کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به تاثیر عضویت غیردائم ایران در اتحادیه اوراسیا گفت: «صادرات ۳۷ قلم کالای “مشمول تثبیت تعرفه” ایران به اتحادیه اوراسیا در بازه زمانی آبان ۹۷ تا مرداد ۹۹ معادل ۵۹ هزار و ۲۳۰ تن به ارزش ۵۲ میلیون و ۳۰ هزار دلار بوده است. حال آنکه پس از اجرایی شدن این موافقت‌نامه از آبان ۹۸ ارزش کالاهای صادر شده به اتحادیه اوراسیا این بازه زمانی به ۵۳ میلیون و ۶۶۰ هزار دلار و وزن آن به ۶۶ هزار و ۷۷۰ تن رسیده است. این امر بیانگر رشد ۳ درصدی ارزشی و افزایش ۱۵ درصدی وزنی است».

وی افزود: «علاوه بر این، ارزش صادرات ۳۵۴ قلم کالا که “مشمول تخفیف تعرفه‌ای” بودند، از ۲۱۲ میلیون و ۳۶۰ هزار دلار در بازه زمانی آبان ۱۳۹۷ تا مرداد ۱۳۹۸ با رشد ۸۰ درصدی به ۳۸۱ میلیون و ۴۸۰ هزار دلار در بازه زمانی آبان ۱۳۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹رسیده است. وزن این کالاها در بازه‌های مورد بررسی نیز از ۳۳۸ هزار و ۷۵۰ تن، با رشد ۹۸ درصدی به ۵۴۷ هزار و ۶۸۰ تن افزایش یافته است».

*روسیه سرلیست خریداران اوراسیایی کالاهای ایرانی

براساس آمارهای اعلام شده گمرک، بیشترین میزان صادرات در اقلام ترجیحی به روسیه و کمترین میزان صادرات به بلاروس بوده است. همچنین میزان صادرات ایران در اقلام ترجیحی به تفکیک کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نشان می‌دهد ارزش صدور این گروه از کالاها به ارمنستان با رشد ۱۱ درصدی نسبت به بازه مشابه (آبان ۱۳۹۷ تا مرداد ۹۸) به ۲۵ میلیون و ۸۵۰ هزار دلار در بازه زمانی آبان ۱۳۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹ رسیده است.

میزان و سهم هر یک از کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا از صادرات ایران در نمودار ۲ آمده است.

ارزش صادرات به روسیه در بازه زمانی آبان ۱۳۹۷ تا مرداد ۱۳۹۸ معادل ۱۴۹ میلیون و ۲۵۰ هزار دلار بوده که در بازه آبان ۱۳۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹ به ۲۶۳ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار رسیده و نشان از رشد ۷۷ درصدی در ارزش صادرات به روسیه دارد.

مقایسه کل صادرات ایران به اوراسیا با میزان صادرات ایران به اوراسیا در اقلام ترجیحی نشان می‌دهد، صادرات ایران در اقلام ترجیحی طی بازه زمانی پنجم آبان ۱۳۹۸ تا ۳۱ مرداد ۱۳۹۹ حدود ۵۳ درصد کل صادرات به این اتحادیه را به خود اختصاص داده است.

*وضعیت واردات ایران از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا

بیشترین واردات ایران از پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا مربوط به واردات از روسیه با ارزش یک میلیارد و ۱۷ میلیون و ۱۶۰ هزار دلار بوده که ۷۷ درصد واردات از این اتحادیه را در بر می‌گیرد. کمترین میزان واردات نیز مربوط به قرقیزستان به میزان یک میلیون و ۳۲۰  هزار دلار انجام شده است. میزان و سهم هر یک از کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در واردات ایران در نمودار ۳ آمده است.

*جهش ۳۶ درصدی صادرات ایران به اتحادیه اوراسیا در سال ۱۴۰۰

به گفته کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، مراحل الحاق ایران به توافقنامه اقتصادی اوراسیا در حال انجام است و انتظار می‌رود براساس این موافقتنامه، ایران به مجموعه اقتصادی کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس بپیوندد تا بتوان از بازار بزرگ توسعه روابط اقتصادی عرضه کالا و محصولات به ویژه در شرایطی که ایران و روسیه تحت تحریم‌های غیرقانونی قرار دارند، بهره ببرد.

سید روح اله لطیفی سخنگوی گمرک با اشاره به بازار بزرگ اتحادیه اوراسیا درباره وضعیت تجارت ایران با  این اتحادیه در سال جاری گفت: «در نیمه نخست ۱۴۰۰ بیش از پنج میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۴۸۳ میلیون دلار بین ایران با اعضای اتحادیه اقتصادی گمرکی اوراسیا تبادل شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۲ درصد در وزن و ۴۰ درصد در ارزش افزایش داشته است».

وی همچنین اظهار داشت: «صادرات ایران در این مدت به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، از نظر وزنی حدود پنج درصد و از لحاظ ارزش ۳۶ درصد افزایش داشته است».

*پیوستن به اتحادیه و سازمان‌های بین‌المللی ذیل یک نقشه کلان اقتصادی

با روی کارآمدن دولت سیزدهم، راهبرد جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجه از اتکای صرف به غربی‌ها به تعامل با کشورهای همسایه، آسیایی و سایر کشورهای بلوک مقابل آمریکا تغییر کرده است.

حضور فعال ایران در سازمان همکاری شانگهای و موافقت با عضویت دائم ایران در این سازمان، حضور در نشست سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و انعقاد قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان و آذربایجان و گسترش تعاملات اقتصادی با چین ذیل توافق ۲۵ ساله از جمله اقدامات مهمی است که در طول ۱۰۰ روز نخست از آغاز به کار دولت سیزدهم انجام شده است.

در این بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اتحادیه بریکس نیز از جمله گروه‌هایی هستند که عضویت ایران در آنها می‌تواند تجارت کشور را تسهیل کرده و با توسعه تجارت دوجانبه با کشورهای مختلف تحریم‌های آمریکا را بی‌اثر کند. البته قطعا پیوستن به این سازمان‌ها زمانی موثر واقع می‌شود که ایران در چارچوب یک برنامه کلان برای استفاده از ظرفیت‌های کشورهای مختلف برنامه‌ریزی کند.

به طور مثال درباره همکاری با اتحادیه اوراسیا یکی از گام‌های اساسی دولت سیزدهم رفع موانع زیرساختی در مسیر تجارت دوجانبه با روسیه است که بخشی از این موانع در حوزه ضعیف بودن زیرساخت‌های ترانزیتی دو کشور در گزارش‌های قبلی پرونده «میدان سرخ» توضیح داده شد.