قامت خمیده زنان استوار

روزنامه بهار: زنان سرپرست خانوار از همان زمان که همسر خود را به هر دلیلی از جمله مرگ، زندان، از کارافتادگی یا معلولیت، از دست می‌دهند، مجبور به ایفای نقش‌های چندگانه‌ای می‌شوند که در تعارض با یکدیگر قرار دارند. گروه عمده‌ای از این زنان با فقر و ناتوانی به ویژه در اداره امور اقتصادی خانوار رو به رو هستند به طوری که عزت نفس و سلامت روانی آن‌ها دچار اختلال می‌شود و زمینه ابتلا به افسردگی و سایر آسیب‌ها فراهم می‌آید.
***
روند رو به رشد زنان سرپرست خانوار در آمارهای رسمی
در دهه‌های اخیر، تعداد زنان سرپرست خانوار کشور رو به افزایش گذاشته است؛ زنانی که نه الزاما به دلیل مرگ همسر یا طلاق سرپرست خانوار شده‌اند که بعضا دخترانی را نیز شامل می‌شود که به‌تنهایی زندگی کرده و حتی سرپرستی خواهران و برادران خود را برعهده دارند. براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۹۵؛ از کل جمعیت ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار نفری ایران بالغ بر ۳۹ میلیون و ۴۲۷ هزار نفر را زنان تشکیل می‌دهند که سهمی ۴۹ درصدی از کل جمعیت کشور را شامل می‌شوند. این برآورد حاکی از آن است که از جمعیت زنان ایران ۶۴. ۳ درصد دارای همسر هستند. سرشماری‌ای که اواخر سال گذشته تهیه شد، نشان می‌دهد که حدود ۹. ۵ درصد از زنان به دلیل فوت همسر یا طلاق، بدون همسر زندگی می‌کنند. از این میزان
۷. ۳ درصد همسر خود را به علت فوت از دست داده‌اند و ۲. ۲ درصد نیز از همسر خود طلاق گرفته‌اند. براین اساس این دو گروه از زنان عمدتا به سرپرستان خانوار تبدیل شدند که البته طبق تعاریف زنان سرپرست خانوار، باید جمعیت آن‌ها را به‌مراتب بیش از ۹. ۵ درصد کل جمعیت زنان دانست. طبق همین گزارش ۲۶. ۲ درصد از دختران نیز وجود دارند که تاکنون ازدواج نکرده‌اند که بخشی از آن‌ها نیز بنا به سبک زندگی در گروه زنان سرپرست خانوار قرار می‌گیرند. اما آن‌چه در این میان حائز اهمیت است، روند رو به رشد تعداد زنان سرپرست خانوار است. در سال‌های اخیر بارها از رشد جمعیت این گروه صحبت شده است، به‌ویژه افزایش آمار طلاق سهم قابل ملاحظه‌ای در رشد جمعیت زنان سرپرست خانوار داشته است. طبق آمار برآورد شده، در سال ۸۵ زنانی که همسر خود را به دلیل فوت از دست داده بودند، برابر با ۶. ۵ درصد بوده که این میزان یک دهه بعد یعنی در سال گذشته به ۷. ۳ درصد رسیده است. در عین حال جمعیت زنانی که به واسطه طلاق به سرپرست خانوار تبدیل شدند نیز از ۰. ۹ درصد در سال ۸۵ به ۲. ۲ درصد در سال گذشته افزایش یافته است.
زنان سر پرست خانوار استان کهگیلویه و بویراحمد
تعداد زنان سرپرست خانوار منطقه بویراحمد استان کهگیلویه و بویراحمد، ۲۷۱۰ نفر است. جمعیتی که بیشتر در روستاهای مختلف منطقه پراکنده هستند. این زنان طبق فرهنگ و سنت‌های حاکم بر زادگاه خود، اغلب دارای ۴ فرزند و یا بیشتر هستند و فقط زنان جوانتر دارای ۲ فرزند و یا کمتر هستند و همسرشان را به دلایل مختلفی مانند سکته‌های قلبی، سوانح جاده‌ای در مناطق صعب العبور و یا دعواها ونزاع‌های قومی و یا خودکشی به دلیل فقر ویا زندانی بودن از دست داده اند. آن‌ها بعد از مرگ همسر باید با خانواده همسر خود به زندگی ادامه دهند و اگر قصد جدایی داشته باشند، ممکن است فرزندان خود را از دست بدهند. این زنان بسیار صبور و پرتلاش و قانع و عفیف هستند. اغلب آن‌ها عکس‌هایی از همسرانشان بر روی دیوار خانه‌های محقر خود آویخته‌اند و بایاد آن‌ها زندگی را بافرزندانشان سپری می‌کنند.

 فوت سرپرست خانوار عمده علت مراجعه زنان به کمیته ‌امداد
محسن ولیئی، مدیرکل کمیته امداد استان تهران می‌گوید: حدود ۴۵ درصد زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد استان تهران به علت فوت سرپرست خانوار وارد چرخه حمایتی این نهاد شده‌اند. هم اکنون ۴۵ هزار و ۴۸۰ زن سرپرست خانوار تحت حمایت این نهاد قرار دارند که حدود ۴۵ درصد به علت فوت سرپرست از خدمات این نهاد در کنار دریافت مستمری بهره مند هستند. ۵۷ هزار و ۳۲۸ خانوار با جمعیت ۹۵ هزار و ۴۷۹ نفر تحت حمایت کمیته امداد استان تهران قرار دارند، این تعداد کمتر از یک درصد جمعیت استان تهران را شامل می‌شود. در شش ماهه نخست سال جاری ۲۰ میلیارد و ۵۶۴ میلیون تومان کمک معیشت مددجویان تحت حمایت کمیته امداد استان به حساب زنان و مردان سرپرست خانوار واریز شده است.

۸۰ درصد زنان مطلقه سرپرست خانوار شغل مناسبی ندارند
چندی پیش انوشیروان محسنی‌پندپی رئیس سازمان بهزیستی کشورنیز با بیان این که ۴۷ درصد طلاق‌ها در ۵ سال اول زندگی رخ می‌دهند، گفت: ۷۰ تا ۸۰ درصد زنان مطلقه که سرپرست خانوار هستند شغل مناسبی ندارند. براساس سرشماری سال ٩۵ در مجموع ۲۱میلیون خانوار در کشور وجود دارد که ٨٨ درصد آن‌ها مرد سرپرست و ١٢ درصد زن سرپرست هستند. ۷. ۳ درصد از این زنان همسرانشان فوت کرده، ۲. ۲ درصد به دلیل طلاق و سایر زنان به دلیل از کار افتادگی سرپرست خانوار، سرپرستی خانوار را به عهده دارند. آمار طلاق و فوت همسر در سال‌های گذشته بسیار کمتر از این بود اما اکنون در ارزیابی‌های انجام شده از کل آمار طلاق، ۴۷ درصد در ۵ سال اول زندگی رخ می‌دهد و بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد این زنان که مطلقه و سرپرست خانوار هستند، شغل مناسبی ندارند. وی افزود: بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوار حق قانونی و مطالبه به حق آن‌هاست که بهزیستی آن را آغاز کرده و دغدغه تامین هزینه این افراد را دارد و در حال حاضر ۶۰ هزار نفر در شهر و ۵۰ هزار نفر در روستا تحت پوشش بیمه قرار دارند. توانمندسازی زنان سرپرست خانوار حلقه‌ای مفقود شده است اما متاسفانه فارغ‌التحصیلان ما دنبال کار دولتی هستند و این نشان می‌دهد نتوانسته‌ایم در نظام آموزشی مهارت‌ها را توسعه دهیم. در حال حاضر بانک اطلاعاتی زنان سرپرست خانوار را تهیه کرده‌ایم و با این بانک می‌توانیم اطلاعات افراد را به روز کنیم و دریابیم این ۱۲ درصد زن سرپرست خانوار در چه وضعیت سنی، اقتصادی و جغرافیایی هستند.

اشتغال‌زایی زنان، نیازمند توجه به ویژگی‌های جمعیتی
اهمیت این موضوعات زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم در آخرین گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵ برآورد دقیقی از جمعیت زنان سرپرست خانوار ارائه نشده، اما پیش‌بینی‌های قبلی بر آن بود که سهم زنان سرپرست خانوار از ۱۲. ۵ درصد در سال ۹۱ به ۱۵ درصد در سال ۱۳۹۵ برسد. افزایش این گستره در گزارش‌های مربوط به سرشماری سال ۹۰، نشان می‌دهد که حدود پنج سال پیش جمعیت زنان سرپرست خانوار به بیش از یک میلیون و ۳۸ هزار نفر رسیده بوده و باید انتظار افزایش تعداد آن‌ها را در فاصله سال ۹۰ تا کنون داشت.

توجه به مهارت‌آموزی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
اوایل ماه گذشته بود که زهرا ساعی، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر بر ضرورت مهارت آموزی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار تاکید کرد و گفت: برای زنان سرپرست خانوار متولی و قانون حمایتی خاصی تا قبل از تدوین سند برنامه ششم توسعه وجود نداشت. ولی از سال ۹۳ با مطرح شدن طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ملی شدن آن، این طرح در شهرستان ری به صورت پایلوت اجرا شد. با توجه به بالا رفتن آمار جمعیتی زنان سرپرست خانوار به دلایل متعددی هم‌چون اعتیاد، طلاق و افزایش تصادفات جاده‎ای نیاز به توجه بیشتری برای حمایت از آن‌ها وجود دارد و دو نهاد بهزیستی و کمیته امداد عمده‎ترین حمایت را از زنان سرپرست خانوار انجام می‌دهند، ولی حتی با افزایش دو برابری میزان پرداختی به افراد تحت پوشش، این میزان پاسخگوی نیازهای زنان سرپرست خانوار نیست. خیریه‌های خصوصی نیز در این میان می‎توانند کمک زیادی به زنان سرپرست خانوار کنند. ولی بخش عمده‎ای از این حمایت‎ها مالی بوده و اقدام خاصی به منظور توانمندسازی آن‌ها انجام نمی‎شود.
 وی افزود: زنان سرپرست خانوار به سه گروه بد سرپرست، بی سرپرست و خود سرپرست تقسیم می‌شود که سومی به دخترانی که سن ازدواج آن‌ها رد شده است، اشاره دارد و تلاش‎ها باید در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به عنوان نیروهای تازه نفس و جوان و سوق دادن آن‌ها به سمت تولیدکنندگی و کارآفرینی باشد. در برنامه ششم توسعه به امور زنان سرپرست خانوار اشاره مستقیم و جدی‎تری از سایر برنامه‎ها شده است و در این برنامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و معاونت زنان به عنوان متولی اصلی امور زنان تعیین شده اند، اما نکته‎ قابل توجه این است که در وهله‎ی اول شناسایی این افراد و ثبت اطلاعات باید به درستی انجام شود. ۲۰ میلیارد تومان بودجه در سال جاری و برای شروع طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اختصاص داده شده است و پیگیر اجرایی شدن این طرح به ویژه در استان آذربایجان شرقی هستیم. اما در این میان همراهی استانداری و مدیران کل ذیربط نیز ضروری است. سامانه‎ای به منظور ثبت نام زنان سرپرست خانوار و ثبت اطلاعات آن‌ها طراحی خواهد شد و افراد می‎توانند با مراجعه به سایت جهت ثبت اطلاعات خود اقدام کنند. پس از شناسایی دقیق زنان سرپرست خانوار، گروه‌بندی زنان روستایی و شهری شروع شده و هر یک از نیروهای جوان بر اساس رشته‎های مختلف در کارگاه‎های آموزشی مختلف تحت آموزش قرار خواهند گرفت.
ساعی با اشاره به این که فروش محصولات تولیدی زنان سرپرست خانوار از اهمیت زیادی برخوردار است، گفت: بسیاری از زنان کارآفرین موفق به فروش محصولات خود نمی‎شوند و از این رو راهنمایی درست آن‌ها و ایجاد بازار فروش برای به فروش رفتن محصولات آن‌ها از مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد. برنامه‎ریزی‌ها در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار باید به صورت مدون باشد و به کارگیری آن‌ها نیز باید بر اساس ظرفیت‎های هر منطقه انجام شود تا تمامی این اقدامات نتیجه بدهد و همچنین فروش محصولات تولیدی زنان سرپرست خانوار می‎تواند در بهبود وضع معیشتی خود آن‌ها و وضعیت اقتصادی استان نقش موثری داشته باشد. مشکلات زنان سرپرست خانوار بسیار زیاد است و چون این افراد بیشترین تعامل را با کودکان دارند؛ بنابراین مشکلات معیشتی و اقتصادی آن‌ها منجر به مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز می‎شود و کل یک خانواده را درگیر می‌‏کند. از این رو باید برنامه‎ریزی دقیق و پیشروی پیوسته در این میان باشد تا بخشی از مشکلات زنان سرپرست خانوار حل شود.