تاسیس شرکت سوخت توسط حزب برادران; حرکتی محرومیت‌زدا در دل حکومتی استبدادی

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری فارس از شیراز، یکی از اساسی‌ترین اقدامات حزب برادران، تأسیس شرکت سوخت است که در سال ۱۳۲۱ و به دنبال بروز مشکلات سوخت شهری در شیراز پیش آمد.

یکی دیگر از اقدامات موثر حزب برادران، تشکیل “هیئت خردسالان” است که با ثبت‌نام از کودکان شیرازی جهت آشنایی با علوم و آموزش دینی و حرفه‌ای شروع به کار نمود.

هدف اصلی از تشکیل این هیئت، سامان دادن به وضعیت نامناسب خردسالان و کودکان بوده است که در سال‌های پس از جنگ در وضعیت نامناسبی قرار داشته‌اند.

فعالیت‌های حزب برادران به تبلیغات دینی محدود نمی‌شد و این حزب برای جذب و جلب جوانان اقدام به تأسیس باشگاه ورزشی برادران نمود که در آن عده‌ای زیادی از جوانان شیرازی ثبت‌نام کرده و با حمایت مالی حزب، فعالیت ورزشی می‌کرده‌اند.

سید نورالدین شیرازی، یکی از علمایی بود که در آن دوران در جهت مقابله با نظریات ضد دینی برخی از معاندان و تجددگرایان، اقدامات گسترده‌ای کرد که شامل، سخنرانی، برگزاری میتینگ و نشر مقالات مختلف بوده است.

مقالات مختلف سید نورالدین شیرازی که جوابیه‌ای او نسبت به اظهارات این افراد بوده است در سال ۱۳۲۴ در کیهان منتشر می‌شد و از پرخواننده‌ترین مقالات بود.

با اوج‌گیری فعالیت حزب برادران به ویژه پس از سال‌های ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴، این حزب فعالیت‌های خود را به تهران و دیگر شهرهای ایران گسترش داد. اوج این فعالیت‌ها در سال ۱۳۲۷ و به دنبال مسافرت سید نورالدین شیرازی به مشهد انجام گرفت.

یکی از برجسته‌ترین رخدادهای مربوط به زندگی آیت‌الله شیرازی، سفر وی در سال ۱۳۲۷ به قصد سفر به مشهد مقدس است. این سفر به همراه ۵۰۰ نفر از یارانش آغاز شد.

وی در شهرهای میان راه (اصفهان، قم، تهران) مورد استقبال گرم علما و بسیاری از مردم قرار گرفت در اصفهان علمای این شهر به ریاست آیت‌الله چهارسوقی به استقبال وی شتافتند.

در قم، برنامه‌ی استقبال و مشایعت از ایشان چشم‌گیر و با جلسات دید و بازدید و پذیرایی مفصل همراه بود و همواره هم ‌محور بحث‌ها بر اساس مسائل سیاسی بود.

چون آیت‌الله صدر از مراجع سیاسی قم بود، آیت‌الله شیرازی بر وی وارد شد و آیت‌الله بروجردی نیز در منزل آیت‌الله صدر از وی دیدن کرد.

در مشهد نیز در مدرسه‌ی نواب و خیرات خان برای طلاب سخنرانی کرد. مدتی که در مشهد بود، از از کانون نشر حقایق و همه مدارس دیدن کرد.

بزرگان مشهد مانند آیت‌الله حاج شیخ‌هاشم قروینی و حاج شیخ علی‌اکبر نوغانی و شیخ‌کاظم دامغانی در مجالس سخنرانی وی شرکت می‌کردند.

آیت‌الله شیرازی هنگام بازگشت از مشهد در شهریور ۱۳۲۷ چند روزی در تهران متوقف شدند و به سخنرانی پرداختند. وی در ۲۰ شهریور در مسجد شاه (مسجد امام فعلی) در حضور جمعیت حدود سه هزار نفری، اظهار کرد: «ترقی و تعالی تعلیمات اسلامی و مبارزه با بی‌دینی و جلوگیری از فساد و مسکرات بر همه واجب است مسلمانان باید دست اتحاد به هم بدهند.»

در همین سفر بود که وی تلاش کرد تا قانون منع فروش مسکرات را در مجلس مطرح کند و در نهایت طرحی با امضای هیجده ‌نفر از نمایندگان، به مجلس پیشنهاد می‌شود.

آیت‌الله شیرازی در مسجد شاه چنین گفت: «من امشب از این مکان به عموم نمایندگان فارس ابلاغ می‌کنم در صورتی که طرح شما مورد موافقت مجلس قرار نگرفت همگی استعفا دهید و از چنین مجلسی بیزاری بجویید. بدیهی است در این مواقع، عموم آقایان حجج اسلام و علمای اسلام و ملت مسلمان ایران از چنین مجلسی تبرّی و بیزاری خواهیم جست.

استعمال مسکرات به موجب قانون در سر تا سر کشور باید منع گردد و تا موقعی که این موضوع عملی نشود دست از اقدام بر نخواهیم داشت.» البته این طرح سال‌ها در مجلس ماند و حتی به زمان دکتر مصدق کشیده شد و به بهانه‌های واهی و عمدتا به دلیل منع درآمدی مالیاتی آن، با تصویب آن مخالفت می‌شد.

حزب برادران یک نشریه‌ی رسمی نیز منتشر می‌کرد، که “آئین برادری” نام داشت و به مدیریت محمدباقر خدام محمدی، منتشر می شد.
سالنامه‌ای نیز به نام “حزب” و چندین نشریه در شیراز به دفاع از آرمان‌های حزب برادران طی دهه‌ی بیست به صورت فعال انتشار می‌یافت که عبارت بودند از: مهر ایزد، شفق شیراز، مهد سعدی، شیپور ادب و مرد بازار.

یکی از نشریات اصلی حزب برادران “مهر ایزد” بود که در مسایل دینی و سیاسی مانند نشریات آئین اسلام و دنیای اسلام عمل می‌کرد. آیت‌الله شیرازی سلسله مقالاتی با عنوان “به شش چیز اسلام دارد قوام”، درباره‌ی چگونگی تحقق جامعه‌ی اسلامی نوشت، به‌ علاوه وی طی ۳۲ قسمت در همین نشریه، مقالاتی با عنوان حکومت ملی و حکومت استبداد نوشت.

در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، آیت‌الله شیرازی و حزب برادران ابتدا مانند همه‌ نیروهای دیگر به حمایت از دکتر مصدق پرداختند و در حضور یک جمعیت دو هزار نفری در شیراز، در مسجد وکیل به منبر رفت و برای پیروزی دکتر مصدق در جریان سفر وی به نیویورک و دیدار با اعضای شورای امنیت دعا کرد.

اما در ادامه به دلیل اختلافاتی که بین مصدق و آیت‌الله کاشانی پیش آمد، تغییر رویه داد.

حزب برادارن تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ فعالیت رسمی داشت ولی پس از آن به صورت محدود ادامه یافت. در این زمان تقریبا عناصر مذهبی، به دلیل شرایط پیش آمده، نوعا در کار سیاسی متوقف شدند.

پس از کودتای ۲۸ مرداد نیز کمابیش فعالیت حزب برادران و آیت‌الله شیرازی ادامه داشت از آن جمله در جریان اعدام مرحوم نواب صفوی بود که تعداد اندکی از علما نسبت بدان اعتراض کردند و از آن جمله باید به دو نفر از علمای شیراز یکی سید نورالدین شیرازی و دیگری شیخ بهاءالدین محلاتی اشاره کرد.

از فعالیت‌های حزب برادران بین سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۵ اطلاع دقیقی در دست نیست. شواهد نشان می‌دهد که شرایط سیاسی بعد از کودتا استقرار قدرت دولت در فارس، مجالی برای فعالیت‌های سیاسی به وجود نمی‌آورد و از این رو حزب برادران به فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی خود بسنده کرده است.

اگرچه در بعضی از تحرکات سیاسی- اجتماعی و از آن جمله تخریب منزل رئیس فرقه بهایی در شیراز که در سال ۱۳۳۵ به وقوع پیوست، شواهدی از دخالت اعضای حزب برادران، در این ماجرا به دست آمده است که همین امر باعث مخالفت فراوان علما و در رأس آن آیت‌الله بروجردی، شد و دولت در سال ۱۳۳۴ به استانداران خود دستور داد تا از فعالیت مراکز بهائیان، جلوگیری کند.

اما استاندار بهایی فارس، در این زمینه هیچ اقدامی نکرد و در مقابل به تقویت بهائیان پرداخت. این مسأله سبب شد تا در چهاردهم خرداد آن سال، همزمان با ورود شاه به شیراز، آیت‌الله سید نورالدین، دستور تخریب مرکز بهائیان را داد.
پس از بازگشت شاه استاندار فارس به شهرداری دستور داد تا آن ساختمان را بازسازی کنند.

در نهایت آیت‌الله شیرازی با رفتن به تهران و اصرار فراوان، خواستار تعویض استاندار شد و به دنبال آن بود که خبر عزل استاندار در ۲۵ فروردین ۳۴ در کیهان منتشر شد و آیت‌الله شیرازی در میان استقبال پر شور مردم وارد شیراز گردید،

اما این اقدام آخرین فعالیت سیاسی اجتماعی سید نورالدین محسوب می‌شود و بعد از آن به طرز عجیبی، مسموم و به شهادت رسید.

سید نورالدین دو پسر و یک دختر داشت. سید منیرالدین حسینى شیرازى، سید معزالدین حسینى شیرازى و دختر ایشان که همسر مرحوم آیت الله حائرى شیرازى امام جمعه اسبق شیراز، بود.

با مرگ سید نورالدین، فعالیت حزب برادران روز به روز کم رنگ‌تر شد و به دلیل بروز اختلافاتی در اعضا، چراغ حزب برادران به خاموشی گرائید.

آیت الله شیرازى شاگردان زیادى را پرورش داد که به چهار نفر از آنان اشاره مى شود. دکتر احمد بهشتى، آیت الله عبدالرحیم ربانى شیرازى، سید عبدالعلى آیت اللهى و آیت الله سید محمد هادى میلانى.

آیت‌الله سید نورالدین، افزون بر رهبری سیاسی و فکری تألیفاتی هم از خود برجای گذاشته که عبارتند از: تحفه الاحیاء فی لیله الغراء در اعمال شب و روز جمعه، اس الاصول در فقه، بنیاد الاصول در اصول فقه، دو جلد اصول فقه، احکام الانام فی شرح شرایع الاسلام در فقه، دقایق الحقایق در الهیات، ترکیب الاصیام در طبیعت، بمعنی الاعم، شکست کسروی، کتاب الحساب.

آیت الله سید نورالدین حسینی الهاشمی شیرازی، طبع لطیف شعر هم داشت و شعر معروف زیر از سروده های اوست:
مشنو از نى! نى نواى بینواست…
بشنو از دل! دل حریم کبریااست..
نى بسوزد خاک و خاکستر شود…
دل بسوزد، خانه ى داور شود…..