التزام عملی به آموزه‌های دینی، رکن اساسی تربیت دینی است

حسنعلی بختیار نصرآبادی عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان اظهار کرد: برای درک تربیت دینی ابتدا باید تعریف صحیحی از تربیت داشته باشیم. در واقع تربیت به معنای رفتارهایی است که بر اساس معیارهای شناختی و دانشی و نیز بر اساس یک التزام درونی در انسان شکل می‌گیرد.وی افزود: وقتی می‌گوییم فردی تربیت شده است، به این معناست که نسبت به رفتاری شناخت دارد و عاشق آن رفتار است، به عبارت دیگر عواطف و احساساتش در جهت آن رفتار شکل گرفته و نیز التزام عملی نسبت به آن دارد، یعنی موارد مربوط به رفتار را انجام می‌دهد و نسبت به انجام آنها مقید است.بختیار نصرآبادی ادامه داد: در تربیت دینی نیز باید از معیارها و معرفت دینی آگاهی داشته باشیم، یعنی بدانیم که دین چیست و معیارها، اصول و آموزه‌های آن کدام‌اند؛ نسبت به دین شناخت معرفتی و دانشی و التزام درونی داشته باشیم، به اصول و فروع آن عشق بورزیم و بدانیم که غایت انسان، لقای پروردگار است.وی التزام عملی نسبت به دین را از دیگر اصول تربیت دینی دانست و گفت: اگر شخصی به نماز خواندن اعتقاد داشته باشد، ولی بگوید نمی‌خواهم نماز صبح را بخوانم، حاکی از این است که التزام عملی نسبت به دین ندارد، چرا که التزام عملی باعث می‌شود شخص به انجام آموزه‌های دینی تن بدهد.این استاد دانشگاه در خصوص اصول و روش‌های تربیت دینی بیان کرد: با توجه به تعریف تربیت دینی، اصول این نوع تربیت در شناخت خداوند به عنوان پرودگار هستی، اطاعت از او و بریدن از غیر او نهفته است که در رفتار، عواطف و احساسات ما تجلی پیدا می‌کند؛ بنابراین منظور از اصول یکسری قانونمندی‌هایی است که به مثابه یک تابلوی راهنما به ما کمک می‌کنند، نظیر اینکه یک انسان تربیت شده دینی هم ظاهر و هم باطن مذهبی داشته و نیز به تعقل‌ورزی و تلاش کردن اعتقاد دارد.وی اضافه کرد: در تربیت دینی، به کارگیری عقل بسیار مهم است، یعنی اگر انسان اندیشه‌ورزی نکرده و از عقل نظری و عملی خود استفاده نکند، نمی‌تواند از تربیت بهره‌ای ببرد.بختیار نصرآبادی یکی دیگر از اصول مهم در تربیت دینی را اعتقاد به یگانگی خداوند و توحید دانست و افزود: اگر ما به یگانگی خداوند متعال اعتقاد نداشته باشیم، برای فهم یگانگی خدا و شناخت دینی که یکی از اصول آن را یکتاپرستی تشکیل می‌دهد، تلاش نمی‌کنیم.وی ادامه داد: در تربیت دینی، هر موضوعی شیوه‌های خاص خود را می‌طلبد، به طور مثال برای اینکه فرد ظاهر مذهبی پیدا کند، می‌توان از شیوه‌هایی چون آراستگی ظاهر و کلام به دستورات اسلامی استفاده کرد، یا در خصوص باطن افراد شیوه‌هایی نظیر تلقین و تحمیل به نفس مطمح نظر بوده و برای تقویت ایمان، ریاضت کشیدن و تحمل سختی‌ها تأثیرگذار است. مواردی چون نگاه عمیق به چگونگی هستی و مطالعه متون اسلامی نیز می‌تواند باعث رشد اندیشه اسلامی در افراد شود.عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان مشکلات و چالش‌های پیش‌روی تربیت دینی گفت: اگر در امر تربیت دینی، به شناخت صحیحی دست پیدا کرده باشیم، هیچ‌گاه دینداران  را معیار دین در نظر نمی‌گیریم، چرا که اگر معیار ما افراد دیندار باشند، به محض اینکه از شخص دینداری رفتار اشتباهی سر زد، این اشتباه را به حساب دین می‌گذاریم؛ در صورتی که دین آفت‌پذیر نیست و این دینداران هستند که به آموزه‌های دینی به درستی عمل نکرده‌اند؛ بنابراین بخشی از چالش‌ها و مشکلات جنبه شناختی دارد و حقیقت دین برای نسل جوان ناشناخته مانده است.وی افزود: اگر علقه‌های حسینی و عشق دینی در جوانان تجلی پیدا کند، حماسه‌های بزرگ دینی می‌آفرینند، مثل شهید حججی که عشق ریشه‌دار دینی در او تجلی پیدا کرد.بختیار نصرآبادی تصریح کرد: این تفکر که صرف آشنایی با دین کافی است، غلط بوده و در واقع التزام عملی به دین بسیار مهم است. باید میدانگاه‌هایی وجود داشته باشد تا جوانان آموزه‌های دینی را در عمل و رفتار نشان دهند. شبهه وارد کردن در التزامات عملی نیز از دیگر مشکلات پیش‌روی تربیت دینی است، مثلا گفته می‌شود می‌توان خدا را دوست داشت، ولی مقید به انجام مناسک دینی مثل نماز خواندن نبود.وی اضافه کرد: امروز در فضای مجازی نسبت به آموزه‌های دینی شبهه وارد شده و در راه شناخت صحیح دین سنگ‌اندازی می‌شود و در رابطه با عواطف و احساسات نیز به جای زیباشناسی ارزشی و عمیق، زیباشناسی سطحی و جزئی اهمیت پیدا می‌کند. این استاد دانشگاه در خصوص امکان همزیستی و پیوند میان شیوه‌های تربیت دینی و شیوه‌های رایج در علم روانشناسی امروز گفت:ما به علم روانشناسی به عنوان اینکه رسالتش معرفی دین باشد، نگاه نمی‌کنیم، بلکه علم روانشناسی ابزاری است که از روابط علت و معلولی میان پدیده‌های روانشناختی پرده‌برداری می‌کند.وی افزود: ممکن است راهنمایی و کمک‌هایی را از علم روانشناسی دریافت کنیم، ولی این علم نمی‌تواند مقصد و غایت راه را به ما نشان دهد. مقصد و غایت را باید از فلسفه و دین طلب کنیم. از علم روانشناسی می‌توان برای برطرف کردن خلأ ها و مشکلات مربوط به غایتمندی و تکامل انسان استفاده کرد.بختیار نصرآبادی در پاسخ به این سؤال که نظام آموزشی ما در مدارس و دانشگاه‌ها چقدر با اصول و روش‌های تربیت دینی همسو است، گفت: اگرچه مربیان تلاش خود را در امر تربیت دینی انجام می‌دهند، ولی تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز فاصله زیادی داریم. ما چنانکه باید معیارهای صحیح دینی را به فرزندان خود منتقل نکرده و زیباشناسی و زیبا دیدن را به آنها نیاموخته‌ایم.