افزایش لابی‌ها برای تصویب لایحه افزایش مناطق آزاد در مجمع تشخیص مصلحت/رشد قارچ‌گونه مناطق آزاد به نفع کیست؟

– اخبار اقتصادی –

سید محمدهادی سبحانیان در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با انتقاد از عملکرد کنونی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشور، گفت: در طی چند دهه گذشته سیاست‌های گوناگونی در راستای حمایت از تولید و افزایش سرمایه‌گذاری در کشور اتخاذ شده است، اما متأسفانه به دلیل اینکه عمده این تصمیم‌ها برخلاف توصیه‌های علمی و تجارب موفق بین‌المللی بوده ، عملاً حمایت‌های انجام شده نتیجه مناسبی را در پی نداشته است.

وی افزود: یکی از این حمایت‌های ناکارآمد از فضای تولید و سرمایه‌گذاری در کشور، توسعه قارچ‌گونه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بوده است. البته در واقع هدف اصلی از ایجاد این مناطق، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش صادرات کالا بوده، که متأسفانه به دلیل عدم اجرای درست الزامات ایجاد مناطق آزاد در کشور نتایج مورد انتظار، محقق نشده است.

مناطق آزاد محلی برای واردات کالاهای مصرفی و لوکس

سبحانیان با اشاره به اینکه مناطق آزاد ایران، محلی برای واردات کالاهای مصرفی‌ شده‌اند، افزود: این مسئله برخلاف اهداف اولیه ایجاد مناطق آزاد و همچنین سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی است، چرا که واردات کالا از طریق این مناطق و قاچاق آن‌ها به سرزمین اصلی، آسیب جدی به تولیدکنندگان داخلی وارد می‌کند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در طول سال‌های گذشته برخی رانت‌ها به مناطق آزاد اعطا شده است، گفت: بخشی از این رانت‌ها مربوط به معافیت‌های مالیاتی می‌شود، این معافیت‌ها با هدف افزایش انگیزه افراد برای فعالیت اقتصادی و گسترش صادرات کالا در مناطق آزاد افزایش پیدا کرده است؛ اما در عمل به منشأ مفاسد اقتصادی و دریچه‌ای برای گسترش فرار‌های مالیاتی تبدیل شده است.

وقوع گسترده تخلفات مالیاتی و قاچاق کالا در مناطق آزاد

سبحانیان ادامه داد: بنابراین با توجه به عملکرد مناطق آزاد و همچنین به گواه گزارش‌ نهاد‌های نظارتی در مورد چگونگی فعالیت این مناطق می‌توان گفت که مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در ایران نتوانسته‌اند در گسترش صادرات و افزایش تولید در کشور نقش مهمی ایفا کنند و متأسفانه به محلی برای انجام تخلفات مالیاتی و قاچاق کالا تبدیل شده‌اند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به اهداف برخی از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس برای افزایش تعداد مناطق آزاد، اظهار داشت: دلیل این اصرار‌ها روشن است، چرا که با ایجاد یک منطقه آزاد و ویژه اقتصادی فرآیند واردات کالا بسیار تسهیل شده و اقلام مصرفی بدون پرداخت مالیات به راحتی وارد یک منطقه می‌شود؛ در نتیجه این رونق واردات کالا‌های مصرفی و لوکس، مسافران زیادی برای خرید کالا‌های خارجی و ارزان به این ناحیه سرازیر می‌شوند.

رونق کاذب مناطق آزاد به بهای از دست رفتن توان تولیدی کشور

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: همچنین قیمت‌ زمین‌ در مناطق آزاد به صورت کاذب رشد کرده و می‌توان گفت به نوعی رونق کاذب در مناطق آزاد ایجاد شده است؛ البته باید به این مسئله اشاره کرد که این رونق اندک به بهای از دست رفتن توان تولیدی کشور و آسیب به منافع ملی امکان‌پذیر می‌شود.

سبحانیان افزود: متأسفانه برخی مسئولان کشور و نمایندگان مجلس نگاه کلان به منافع کشور نداشته و به دلیل جلب حمایت رأی دهندگان و برخی از مردم منطقه سعی می‌کنند که بر خلاف مصالح ملی به دنبال تصویب مناطق آزاد جدید باشند، هرچند این اقدام بر خلاف منافع مردم و اقتصاد کشور باشد.

معاون اسبق مرکز پژوهش های مجلس در ادامه گفت: خوشبختانه مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام در اظهار نظرات کارشناسی خود با تأکید بر «توسعه حوزه عمل» در مناطق آزاد نشان داده است که سیاست‌گذار با آگاهی و دانش کافی به دنبال «توسعه جغرافیایی» یا «توسعه کمی»، این مناطق نبوده است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به بند ۱۱ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی افزود: بنابر نظر کارشناسی می‌‎بایست توسعه عمل این مناطق بر اساس رویه‌های کیفی صورت پذیرد که متأسفانه تاکنون عملکرد مسئولان بر خلاف این نظر کارشناسی و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بوده است.

«توسعه کیفی» مناطق آزاد در دستور کار مسئولان قرار گیرد

وی با اشاره به برخی از زیرساخت‌های لازم برای توسعه و ایجاد مناطق آزاد، گفت: بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی این مناطق می‌بایست در محیط‌های جغرافیایی ایجاد شوند که بتوان آن‌ها را محصور کرد، به طوری که مبادله و انتقال کالا از مناطق آزاد به سرزمین اصلی و بلعکس به صورت قاچاق امکان پذیر نباشد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی اظهار داشت: متأسفانه در برخی از مناطق آزاد کشور با این مسئله مواجه هستیم که مرز مشخصی بین این مناطق و سرزمین اصلی وجود نداشته و همین مسئله باعث افزایش قاچاق کالا و فرار مالیاتی شده است.

سبحانیان در پایان با بیان اینکه به طور کلی وجود بنادر، فرودگاه‌ها و یا مراکز گمرکی از بدیهی‌ترین زیرساخت‌های لازم برای ایجاد مناطق آزاد شناخته می‌شود، گفت: متأسفانه عامل اصلی برای ایجاد مناطق آزاد در کشور ما لابی‌های سیاسی بوده و به زیرساخت‌ها و استاندارد‌های لازم برای ایجاد یک منطقه آزاد و یا ویژه اقتصادی توجه نمی‌شود.

چرا مصوبه مناطق آزاد از دستور کار مجمع تشخیص خارج نمی‌شود؟

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از تسنیم، عملکرد مناطق آزاد در طول سالیان گذشته به گواه گزارش‌ مرکز پژوهش‌های مجلس رضایت بخش نبوده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده، این مناطق نه تنها در «توسعه صادرات» و «جذب سرمایه‌های خارجی» توفیق چندانی نیافته‌اند، بلکه در توسعه فساد و گسترش قاچاق که مانعی مهم برای رونق تولید است، سهم قابل توجهی دارند.

با این وجود، متأسفانه اخبار حاکی از آن است لایحه ایجاد ۸ منطقه آزاد تجاری و ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی در مجلس دهم با وجود آنکه پیش از این بدلیل مغایرت با سیاست‌های کلی نظام با مخالفت اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام روبرو شده بود اما با برخی لابی‌ها، مجدداً در دستور کار مجمع قرار گرفته و قرار است در مورد آن رأی گیری شود.

گفتنی است که وضعیت مناطق آزاد، بارها در سال‌های گذشته مورد انتقاد مقام معظم رهبری قرار گرفته است. ایشان در تاریخ ۱۳۹۵/۴/۱۲ فرموده‌اند که «شما مناطق آزاد را می‌بینید غصّه‌دار می‌شوید» و نیز در تاریخ ۱۳۹۹/۱/۱ تذکرات عتاب‌آمیزی در زمینه‌ی مسائل اقتصادی و بطور خاص موضوع «قاچاق» از مناطق آزاد مطرح فرمودند. بنابراین، بدیهی است که در چنین شرایطی، سیاستگذار به دنبال توسعه کیفی مناطق و بهبود وضعیت موجود آنها باشد.