مراحل فهم واژه «صلاه» چیست؟

علی‌رضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی در خصوص مراحل فهم واژه «صلاه»، اظهار کرد: برای فهمیدن معنای واژه «صلاه» در قرآن، قاعدتاً باید مراحلی که شامل بررسی معنای «صلاه» در ادیان پیش از اسلام، دنبال کردن معنای این واژه در عرب جاهلی پیش از بعثت، همچنین مطالعه این واژه در زبان‌های نزدیک به زبان عربی و شناخت استعمالات قرآنی نماز می‌شود، را طی کنیم و سپس به سراغ روایات رفته و استعمال «صلاه» در علوم اسلامی و در افواه مسلمین در طول تاریخ را دنبال کنیم.

وی با اشاره به موارد استعمال «صلاه» در ادیان پیش از اسلام، بیان کرد: «مجاهد» که یکی از تابعین و مفسران بزرگ قرآن است می‌گوید «الصلوات -جمع صلاه- و المساجد لاهل ‌الکتاب و اهل‌الاسلام»، به این معنی که مسلمانان و اهل کتاب هر دو نماز و مسجد داشته‌اند. «زمخشری» نیز می‌گوید «به کنیسه یهودیان صلاه گفته می‌شد، زیرا آن‌ها در این مکان نماز می‌خواندند» و در واقع واژه «صلاه» را برگرفته از عبری می‌داند.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: همچنین علامه طباطبایی نیز می‌گوید: «یهودیان نیز این‌چنین نماز می‌خوانده‌اند و این واژه از آن گرفته شده است». آیات قرآن نیز بیان می‌کند که پیامبران پیشین نیز نماز داشته‌اند، اما آیا آن «صلاه» که در مورد پیامبران پیشین بیان می‌شود همانند این نمازی است که امروزه بیان می‌شود؟

آزاد عنوان کرد: در هیچ‌کجا چنین سخنی نقل نشده است و به هیچ عنوان قابل دفاع و اثبات نیست. بنابراین واژه «صلاه» به معنای نیایش توأم با ستایش و دعا و دعوت همراه با جلب توجه معبود است و نه حرکات و الفاظی در قالب فقهی. در آیه ۸۷ سوره یونس آمده است، «وَ أَوْحَیْنَا إِلَیٰ مُوسَیٰ وَأَخِیهِ أَنْ تَبَوَّآ لِقَوْمِکُمَا بِمِصْرَ بُیُوتًا وَاجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَهً وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ» به این معنی که به موسی و برادرش گفتیم که چنین باشید و به قوم خود بگویید که خانه‌های خود را روبه‌روی یکدیگر بسازند و نماز را به پا دارند.

وی ادامه داد: در آیه ۴۰ سوره ابراهیم داریم: «رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَ تَقَبَّلْ دُعَاءِ» یعنی حضرت ابراهیم نیز نماز را به پا می‌دارد. همچنین در سوره لقمان زمانی که جناب لقمان به پسرش توصیه می‌کند، می‌فرماید: «یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلَیٰ مَا أَصَابَکَ ۖ إِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» که در واقع ایشان نیز صبر و صلاه را توصیه کرده و به تعبیری عبارت «استعینوا بالصبر و الصلاه» را بیان می‌کند.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: بنابراین مشاهده می‌شود که لقمان قرن‌ها پیش از اسلام، پسرش را به نماز دعوت می‌کند. در آیه ۷۳ سوره انبیاء نیز خداوند بیان می‌کند «وَ جَعَلْنَا هُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَ أَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَ إِقَامَ الصَّلَاهِ وَ إِیتَاءَ الزَّکَاهِ وَ کَانُوا لَنَا عَابِدِینَ» به این معنا که همه انبیاء این‌چنین بوده‌اند و در این آیات منظور از واژه «صلاه»، معنای فقهی اعمالی همچون نماز، زکات و… نیست.

آزاد اضافه کرد: نکته بسیار جالبی که در این خصوص وجود دارد این است که محتوای آیه ۷۳ سوره انبیاء و آیه ۳ و ۴ سوره لقمان بسیار به یکدیگر شباهت دارند، به طوری که در سوره لقمان گفته شده است که «هُدًی وَ رَحْمَهً لِلْمُحْسِنِینَ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاهَ». همچنین در سوره انبیاء نیز بیان شده است «فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاهِ وَإِیتَاءَ الزَّکَاهِ» یعنی ما به پیامبران وحی کردیم که چه کارهایی انجام دهند، به این ترتیب گویی محتوای سوره لقمان را به عنوان شعار جاودانه پیامبران بیان می‌کند.

انتهای پیام