پروژه روشنگری فکری چگونه در انسان ایجاد می‌شود؟

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار مهر، به نقل از رایزنی فرهنگی ایران در اندونزی، کتاب «چرا نماز می‌خوانیم؟» از آثار دکتر حیدر باقر، استاد فلسفه اسلامی در کالج صدرا و پارامدینه و نویسنده کتاب‌های پرفروش «کتاب جیبی تصوف» و «کتاب جیبی فلسفه اسلامی» است.

همه می‌دانند که نماز یکی از ارکان اسلام است که برای انسان بسیار مهم است. با این‌وجود، هم‌زمان با توسعه پیشرفت فکری انسان، برخی نماز را ترک و از آن اجتناب کرده‌اند، زیرا احساس می‌کنند دیگر نیازی به آن نیست. حتی یک جریان لیبرالی جدید وجود دارد که علناً منکر اهمیت نماز شده است. آن‌ها تنها اعتقاد دارند، یعنی اعتقاد نظری، نه عملی مانند نماز. آن‌ها سعی می‌کنند استدلال کنند تا از انجام نماز اجتناب کنند. دکتر حیدر باقر سعی کرده در این کتاب به اصلاح این اشتباه درباره اهمیت نماز بپردازد.

نویسنده در این کتاب اشاره کرده که نماز در لغت به معنای دعاست که به شیوه، شرایط و ارکان خاص در قالب قرائت‌ها و حرکات خاصی انجام می‌شود. نخستین عملکرد نماز عبارت است از عامل بازدارندگی از اعمال فحشاء و منکر است. دوم، نماز منبع هدایت است. سوم، نماز به‌عنوان وسیله‌ای است برای اینکه ما از خدا کمک بخواهیم. چهارم، نماز تسلی روح است، زیرا با نماز قلب آرام می‌شود. پنجم، نماز جریانی (ذهن منظم و هماهنگ) ایجاد می‌کند که منبع خوشبختی و خلاقیت انسان است. ششم، نماز آرام‌بخش روح است.

ما می‌دانیم که احساس آرامش در روح، توانایی از بین بردن بیماری‌های بدن را دارد. بنابراین، نماز نیز در سلامت بدن نقش دارد. در این کتاب توضیح داده‌شده است که نمازی که می‌تواند از فحشاء و منکر جلوگیری کند، با خشوع و خضوع همراه است.

در این کتاب دکتر حیدر باقر توضیح داد که نماز با خشوع و خضوع حضور خدا در قلب مصلی را می‌آورد. این وضعیت به‌تنهایی می‌تواند باعث شود منابع و انگیزه‌های مختلف برای انجام فحشاء و منکر از روح ما رانده شوند. این بدان معناست که اگر قلب یک انسان با حضور خدا پر شود، دیگر هیچ تمایلی به امور دنیایی وجود ندارد که بتواند وی را ترغیب به انجام کارهایی کند که دستورات و نهی‌های خدا را نقض می‌کند.

با بازگشت به فرمایشات پیامبر اکرم (ص)، این‌طور نیست که نمازی با خشوع و خضوع یقیناً موردقبول خداوند خواهد بود. نماز در آیات مختلف همیشه همراه با زکات است، به این معنی که برای قبولی نماز باید نوع دیگری از رفتارهای اجتماعی همراه آن باشد. نماز صحیح دارای دو بعد است، فردی و اجتماعی. واقعیت این است که نمازی که با تکبیر آغاز می‌شود و با سلام به پایان می‌رسد، نماد این دو بعد است. تکبیر تجسم کامل خداوند متعال است و ما فقط بندگان ذلیل و کوچک هستیم. اما سلام سمبلی از عملکرد خلافت انسانی در گسترش رحمت و سلام به تمام هستی است. بنابراین می‌توان گفت این دسته از نمازها کامل و به دور از مقایسه با نمازهای غافلان است.

جدا از این توضیحات مختلف، نویسنده در این کتاب همچنین توضیح می‌دهد که نماز همچنین به‌عنوان وسیله‌ای برای روشنگری فکری عمل می‌کند. اولاً، در نظریه اسلامی یا فلسفه عرفانی، دانش در بالاترین سطح به شکل علم حضوری درمی‌آید، یعنی دانشی که از طریق یک فرایند یادگیری معمولی به دست نمی‌آید، بلکه از طریق یک تجربه دینی است که در آن دانش در درون حاصل می‌شود. در این خصوص، نماز الزامات تطهیر روح، ذهن و قلب را برآورده می‌کند تا حضور این دانش رخ دهد.

ثانیاً، نماز با خشوع، مصلی را از آگاهی کامل از محیط پیرامون خود به حالت جریانی می‌رساند. به‌طوری‌که منجر به بهترین افکار می‌شود. علاوه بر این، در مورد نماز نیز نظرات و توضیحات مختلفی از محافل مختلف از فلاسفه، عارفان و علمای بزرگ وجود دارد که در قالب خوب و سرشار از حکمت بسته‌بندی‌شده است.