دیپلماسی اقتصادی و توسعه تجارت خارجی

مهدی متذکر دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی در یادداشتی نوشت: یکی از راهبردهای اصلی برای موفقیت در عرصه‌ی اقتصاد جهانی از تلاقی دو حوزه‌ی  دیپلماسی و اقتصاد ایجاد می‌شود. دیپلماسی اقتصادی می‌تواند نقش کلیدی در افزایش اقتدار و پایداری عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران ایفا کند. امروزه با افزایش تحریم‌ها، لزوم همسویی سیاست خارجی و راهبردهای اقتصادی جمهوری اسلامی با یکدیگر بیش‌ازپیش احساس می‌شود به‌طوری‌که همین موضوع سبب شد تا چندی پیش نمایندگان مجلس از توضیحات محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در مورد دیپلماسی اقتصادی قانع نشوند و دومین کارت زرد را به او بدهند.

چالش‌های توسعه تجارت خارجی در ایران

توسعه روابط تجاری خارجی و تعمیق روابط تجاری با کشورهای همسایه از راهبردهای اصلی در اقتصاد مقاومتی شمرده می‌شود. نگاهی برون‌گرایانه به‌منظور پیوند سنجیده و کارآمد اقتصاد داخلی به اقتصاد جهانی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی عاملی مهم در رونق تولید است. ایران برای کاهش ریسک تجاری و مقابله با تحریم‌ها نیازمند تنوع در کالاها و مقاصد صادراتی خود است. این درحالی است که آمارها نشان‌دهنده‌ی این موضوع هستند که کشور ایران در مقایسه با کشورهای منطقه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود تراز تجاری خود عملکرد مطلوبی نداشته است.

علاوه بر تحریم‌های اقتصادی، تجارت خارجی ایران با چالش‌های دیگری نیز مواجه است که عبارت‌اند از

ضعف در بازاریابی بین‌الملل و برندینگ کلاهای صادراتی ضعف در بحث‌های لجستیکی نظیر حمل‌ونقل ریلی وجود قوانین و مجوزهای دست و پاگیر نوسانات ارزی عدم توقف خام فروشی قاچاق کالا و تحمیل هزینه‌های بیش‌ازحد به بازرگانان

وجود این مشکلات در حالی است که ایران به دلیل داشتن موقعیت ژئواکونومیک و منابع معدنی سرشار خود در حوزه‌های مختلف به‌عنوان یک قدرت اقتصادی بالقوه در جهان شناخته می‌شود. هم‌چنین محصولاتی نظیر فرش، زعفران و پسته‌ی ایران شهرت جهانی دارند و با یک بازاریابی موفق می‌توان صادرات این کالاها را به طرز چشم‌گیری افزایش داد.

اهداف و ضرورت دیپلماسی اقتصادی

موفقیت دولت‌ها در ارتقا سطح اقتصاد خود در میان رقبای جهانی مستلزم بهره‌گیری مناسب از فن دیپلماسی برای افزایش جذب سرمایه گذاری خارجی، انتقال فناوری، صدور خدمات و گسترش تجارت خارجی است. به همین دلیل، در الگوی اقتصاد مقاومتی و راهبردهای مقابله با تحریم‌های اقتصادی، برونگرایی اقتصاد و دیپلماسی اقتصادی نقش کلیدی دارد. دیپلماسی اقتصادی برفعالیت هایی در جهت شناسایی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی، به‌ویژه در حوزه به‌کارگیری فرصت‌ها و مزیت‌های جهانی و نیز کسب سهم در بازارهای صادراتی به‌منظور افزایش تولید داخلی تأکید دارد لذا دسترسی به بازارهای جهانی و تلاش برای کسب سهم از آنها، جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم و غیرمستقیم خارجی و تسهیل در فرایندهای کسب‌وکار ازجمله اهداف دیپلماسی اقتصادی است و شکل‌گیری یک دیپلماسی اقتصادی منسجم و فعال مستلزم بهره‌گیری مطلوب از ابزارهای اقتصادی در چانه‌زنی‌ها و گرایش بیشتر سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور به مسائل اقتصادی و تجاری است. امروزه به دلیل فرایند جهانی‌شدن، تحریم‌های اقتصادی، تغییر در مفهوم و مصادیق قدرت و امنیت، لزوم بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در دیپلماسی اقتصادی

رسیدن به اهداف فوق‌الذکر بدون وجود رایزنان بازرگانی، غیرقابل‌تصور است. این درحالی است که بر اساس آمار سایت سازمان توسعه تجارت، ایران در حال حاضر در کل دنیا تنها دو رایزن بازرگانی دارد. رایزنان بازرگانی به دنبال باز کردن بازارهای خارجی برای شرکت‌های کشور خود با اعمال‌نفوذ در اقتصاد سایر کشورها هستند و می‌خواهند ورود شرکت‌های کشور خویش را در بازارهای خارجی تسهیل بخشند. دیپلمات های بازرگانی باید درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری و صادرات، اطلاعات جمع‌آوری کنند چراکه تجارت بین‌الملل و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای توسعه ملی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

درباره وظایف رایزن بازرگانی می‌توان به چند مورد اشاره کرد

تهیه گزارش تحلیلی درباره اوضاع اقتصادی کشور هدف که بر مبنای واقعیات و به‌روز باشد حل‌وفصل دعاوی و اختلافات تجاری بین تجار دو کشور  برقراری ارتباط با کمیسرهای اقتصادی دیگر کشورها که ایران با آنان روابط حسنه دارد سازمان‌دهی هیئت های ورودی و هماهنگی جلسات با تجار برجسته حوزه مربوطه  شناخت عمیق از آداب‌ورسوم کشور هدف و زمان‌های اوج تقاضا

تجارت خارجی شاخصی مهم برای قیاس عملکرد دولت های مختلف است.لذا با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی که در ایران وجود دارد؛ دیپلماسی اقتصادی، مبنایی برای نفوذ در بازارهای خارجی محسوب می‌شود و بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. دیپلماسی اقتصادی نقش قابل‌توجهی در گسترش صادرات دارد به‌طوری‌که کشورهای مختلف جهت بهبود روابط تجاری و اقتصادی خود به عرصه‌ی دیپلماسی اقتصادی ورود کرده‌اند و حتی کشورهایی نظیر کانادا، استرالیا و کره جنوبی وزارت خارجه و تجارت خارجی خود را ادغام کرده‌اند تا بتوانند بهتر از ظرفیت‌های هر دو بخش در جهت نیل به اهداف اقتصادی خود استفاده کنند و کشور ما نیز نیازمند توجه ویژه به این مقوله به‌منظور افزایش تجارت خارجی خود و حل مشکلات اقتصادی و اجرای صحیح راهبردهای اقتصاد مقاومتی دارد.