خانواده و الفبای امنیت، زیر سایه آموزش معنوی

سیما دختر بزرگ‌تر خانواده هم از نظر رفتارها شبیه مادر است. مادر چادری است و او هم در ۹ سالگی با علاقه تمایل به چادر سرکردن از خود نشان داده است و اکنون که ۱۵ سال دارد، هنوز چادر را ترجیح می‌دهد، گرچه گاهی برای سفر یا کوهنوردی از مانتو استفاده می‌کند، اما روح و ذات حجاب را درک کرده است.

کودکان والدین را به عنوان الگوی خود برمی گزینند و اولین چیزی که در اخلاق معنوی آنان موثر است، رفتار والدین است.

حجاب و عفاف در خانواده

حجاب به معنای پوشش بیرونی و عفاف به معنای پوشش درونی است که نهادینه شدن این دو در خانواده می‌تواند باعث سلامت جامعه شود، اما آموزش این امر مهم در فرهنگ خانواده و جامعه،امروزه با چالش‌هایی مواجه است.

سهیلا بیرانوند، کارشناس ارشد و محقق ارتباطات،‌ گسترش ارتباطات در جهان امروز را سبب تفاوت‌هایی می‌داند که در پوشش و حتی تربیت کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.

این کارشناس اعتقاد دارد، عفاف و حجاب تنها از طریق خانواده و محیط به کودکان و نوجوانان آموخته نمی‌شود بلکه رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای آموزشی از بدو کودکی ذهن او را تحت تاثیر قرار می‌دهند. فرم پوشش کاراکترهای کارتونی و عروسکی که مورد علاقه‌ا‌ش است، شخصیت‌های قهرمان و ابرقهرمان داستان‌های کودک و همه شخصیت‌هایی که در بازی مورد علاقه او هستند، می‌توانند به الگوهایی بدل شوند که در مقابل الگوهای خانواده و جامعه قرار می‌گیرند.

وی تکثر فرهنگ‌ها را ناشی از پدیده جهانی شدن می‌داند که گاه قادر است هویت ملی و بومی و ارزش‌های رایج را تحت تاثیر قرار دهد وعرصه آموزش معنوی نیز در این رابطه با چالش مواجه می‌شود. این کارشناس فرهنگ و ارتباطات اعتقاد دارد، دستگاه فرهنگی جامعه هرچه بیشتر کودک را در محیط فرهنگی و چند‌رسانه‌ای غنی از محصولات و تولیدات فرهنگی خودی بپرورد و آموزش‌ها و بازی‌های متناسب با فرهنگ برای کودکان طراحی کند و سواد رسانه‌ای کودکان را از دبستان افزایش دهد، ذهن کودکان را بیشتر آماده پذیرش مفاهیم معنوی و فرهنگی ایرانی و اسلامی می‌کند، زیرا کودک با بینشی اسلامی ایرانی دنیا را می‌نگرد، نه این که با بینشی غربی به فرهنگ خود نگاه کند.

این کارشناس تاکید می‌کند: انتشار محتوای فرهنگ خودی در سطح وسیع می‌تواند جایگاه مناسبی در شبکه جهانی پیدا کند و این برای ما هم یک فرصت است و هم یک تهدید.

مصونیت حتی برای کودکان

هر روز خبرهایی تلخ می‌شنویم از تجاوز به کودکان و ربوده شدن آنها توسط افرادی که دچار انواع انحرافات جنسی هستند.

این روزها با وجود دوربین در موبایل‌هایی که دست هر کودکی هم هست، خطر گرفتن عکس‌های برهنه از کودک و انتشار آن در اینترنت و فضای مجازی را نیز باید به نگرانی‌‌هایمان اضافه کنیم، اما چطور باید از خطرات احتمالی که کودکان را تهدید می‌کند، پیشگیری کنیم؟ آیا آموزش می‌تواند کمک کند؟

شاید آموزش نتواند جلوی همه موارد نگران‌کننده را بگیرد، اما تا حد زیادی پیشگیرانه خواهد بود.

کودکان از بدو تولد، خودی و غریبه را می‌شناسند و از سه تا چهار سالگی، درک مشخصی از خودشان پیدا می‌کنند که از این زمان می‌توان چیزهای متعلق به آنها و خصوصی بودن آن را آموزش داد.

حریم خصوصی جایی مثل تخت کودک یا اتاق او نیز از همان ابتدا که او را از اتاق خود جدا می‌کنیم،‌ قابل درک است. در این سال‌ها می‌توانید به کودک، مفاهیم مربوط به حریم خصوصی و جاهای خصوصی بدن را کم‌کم آموزش دهید.

انتخاب پوشش مناسب برای کودکان، آموزش مراقبت آنها از خودشان در مقابل غریبه‌ها و حفظ نقاط خصوصی بدنشان از دید دیگران از این سنین باید به کودک آموزش داده شود‌. به او بیاموزید، همیشه نقاطی را که زیر مایو و لباس زیر قرار می‌گیرد، باید از دید دیگران بپوشاند و اجازه ندهد، کسی به آن نگاه کند.

به کودک بیاموزید، هیچ‌کس بجز والدین و گاهی پزشک حق نگاه کردن و لمس کردن نقاط خصوصی را ندارد و او هم اجازه ندارد به نقاط خصوصی دیگران نگاه کند.

پوشش کودک را با توجه به این آموزش مناسب انتخاب کنید و به او بیاموزید که پوشش مناسب نمی‌گذارد، کسی به او آزار برساند. به او بیاموزید با هیچ غریبه یا آشنایی به جاهای خلوت نرود و اگر خواستند به جاهای خصوصی او نگاه کنند یا دست بزنند، فرار کند‌؛ ‌حتی اگر شخص یکی از اقوام باشد یا با او مهربانی کند و هدیه و خوراکی بدهد.

از کودکی با الفبای حجاب

استاد مرتضی مخملباف، کارشناس ارشد علوم قرآنی درباره آموزش حجاب به کودکان می‌گوید: وقتی مسائلی مثل حجاب و لزوم پوشش را از بدو نونهالی به کودک آموزش دهید، می‌توانید در سنین بالندگی از آنها توقع حجاب داشته باشید. وی معتقد است، کودک را باید از ابتدا با مفاهیم حیا و عفاف و پوشش آشنا کرد و نوع لباس پوشیدن او را هرچقدر بزرگ‌تر می‌شود و هویت خود را بیشتر می‌شناسد، کامل‌تر کرد.

وی می‌افزاید: این که کودک را در سنین دبستان و پیش‌دبستان یا حتی در برخی خانواده‌ها تا ۱۳ سالگی بدون حجاب در محافل مختلط و حتی خیابان به همراه ببریم و او را آرایش کنیم و این نوع پوشش را برای او مجاز بدانیم،‌ سبب می‌شود کودک نتواند از محدوده زیر صفری که برایش تعیین کرده‌ایم، خود را به مفهوم صد درصدی حجاب نزدیک کند.

این کارشناس دینی پیشنهاد می‌کند، با آموزش پوشش مناسب کودکان از زمانی که آنها قدرت تمیز پیدا می‌کنند، کم‌کم آنها را به استفاده از حجاب متمایل کنیم.

او تاکید می‌کند: کودکان عروسک نیستند که زیر سن بلوغ آنها را با لباس‌های برهنه و آرایش در مهمانی‌ها و خیابان به همراه ببریم و بعد یکباره بخواهیم فرهنگ حجاب را بپذیرند.

بلوغ و حریم

کودکی که از ابتدا با این مفاهیم آشنا شده باشد، در سنین بالا‌تر و نزدیک به بلوغ، راحت‌تر ضرورت حجاب و عفاف را درک می‌کند. او با آموزش مناسب و الگوی درستی که خانواده با کنش و منش و رفتار خود در اختیار او قرار داده‌اند، متوجه می‌شود هرچه انسان بزرگ‌تر می‌شود، می‌تواند جذابیت بیشتری برای دیگران داشته باشد و کم‌کم محرم و نا‌محرم مفهوم پیدا می‌کند. به نوجوان بیاموزید که اگر بخواهد براحتی در جامعه زندگی کند، باید برای سلامت روانی پایدار خود و دیگران و امنیت بیشتر، حجاب و عفاف را رعایت کند، به حریم خصوصی و حرمت‌های دیگران احترام بگذارد و جلوه‌گری و نظر بازی نکند، زیرا چنان که خدا‌وند حجاب را برای زنان واجب کرده، ‌عفت نگاه را برای مردان مقرر فرموده است و آموزش سلامت‌دیدگان به فرزندان پسر بسیار مهم و ضروری است.

ماندانا ملاعلی

جام‌جم