سوگواره شفیعه| اگر خدا، بنده بود، برای جلب رضایت خدایش چه می‌کرد؟/ تفاوت انفاق حضرت زهرا با ما

خبرگزاری فارس ـ گروه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: حضرت زهرا (س) در روایتی می‌فرمایند: حُبِّبَ إلَىَّ من دُنیاکُم ثَلاثٌ: تِلاوَهُ کِتابِ اللّه ِ و النَّظَرُ فی وَجهِ رَسولِ اللّه ِو الإنفاقُ فی سَبیلِ اللّه؛ از دنیاى شما محبّت سه چیز در دل من نهاده شد: تلاوت قرآن، نگاه به چهره پیامبر خدا و انفاق در راه خدا. این روایت نشان می‌دهد انفاق و کمک به دیگران جزء سیره ایشان بوده است که حتی در این خصوص یک سوره قرآن هم نازل شده است.

برای بررسی ابعاد این انفاق و همچنین حقوق مردم نسبت به یکدیگر با حجت‌الاسلام سیدمحمدباقر علوی تهرانی استاد اخلاق و سخنران مذهبی گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

اگر خدا، بنده بود، برای جلب رضایت خدایش چه می‌کرد؟

انفاق و کمک به دیگران در ادیان الهی وجود داشته است؟ آیا این میزان که در اسلام مطرح شده است، در آن ادیان هم طرح شده است؟

جایگاه انفاق در دین اسلام حداقل ۱۴۰۰ ساله است، اما جایگاه انفاق از ابتدای عصر بشر یعنی از زمان حضرت آدم بوده است. در روایت داریم، حضرت موسی از خدا می‌پرسد خدایا اگر تو بنده بودی برای جلب رضایت خدای خودت چه می‌کردی؟! فرمود من به بندگان خدمت می‌کردم یعنی انفاق از اصل اولیه بشر است. می‌گویند تمام ابتلائات جناب یعقوب به عنوان یک پیغمبر عظیم‌الشأن به خاطر این بوده است که یک فقیر را بی‌جا رد کرد. پس جایگاه انفاق از اول خلقت بشر است.

انفاق لازمه بهره بردن از هدایت‌گری حضرت ولیعصر (عج) است

انفاق و کمک به دیگران و دستگیری از نیازمندان در آیات قرآن کریم و احکام اسلامی دارای چه جایگاهی است؟

ما قرآن کریم را به عنوان کتاب قانون و هدایت‌گر در اسلام می‌شناسیم که وقتی به شناسنامه آن یعنی آیات اولیه‌اش نگاه می‌کنیم، خداوند فرموده که مسلمانان چه بکنند؟ در سوره بقره داریم «ذلک الکتاب لارَیب فیه هدی للمتقین» تردیدی در این کتاب نیست که برای اهل تقوا هدایت است. اهل تقوا را معرفی کنید؟ «اَلذین یُومنون بالغیب» کسانی هستند که از نظر اعتقادی، اعتقاد و باورشان به عالم غیب است، دوم «یُقیمون الصلاه» اهل عبادت هستند.

عبادت به سه بخش تقسیم می‌شود، یک بخشی از عبادت، عبادتِ بدنی است مانند نماز و روزه، حالا اگر فرمود: یقیمون الصلاه، به عبادت بدنی اشاره می‌کند یعنی منحصراً نام برده است. بخش دوم عبادت، عبادت مالی است و «مِما الرَقناهُم یُنفقون» و از آنچه که ما به آنها دادیم که خود این هم یک نکته مهم دارد یعنی بشر تصور نکن که تو به دست آوردی، یعنی به رِندی تو نیست به لطف ما است، تو تنها وظیفه‌ای که داری این است که انفاق کنی و این عبادت مالی است.

تمام ابتلائات جناب یعقوب به عنوان یک پیغمبر عظیم‌الشان به خاطر این بوده است که یک فقیر را بی‌جا رد کرد. پس جایگاه انفاق از اول خلقت بشر است.

عبادت بدنی مثل نماز، روزه و حج آسان است، البته یک عده‌ای در این هم کاهل هستند، عبادت مالی هم مثل خمس، زکات و انفاق است که در آن سختی و گذشتن از مال وجود دارد، لذا تعداد کسانی که این کار را انجام می‌دهند کمتر است اما دسته سوم، عبادت روحی است که ثمره‌اش از همه‌ این‌ها بیشتر است. در روایت داریم «تَفکُر ساعه خَیر مِن عباده سَنه» یک ساعت فکر کردن از ۷۰ سال عبادت بدنی بیشتر ارزش دارد. متأسفانه جامعه مبتلا به تفکر نیست درحالی که اگر کسی یک ساعت تفکر کند، ۷۰ سال بهره‌اش را خواهد برد. 

پس درواقع، هدایت قرآن که به دست امام عصر (ع) اتفاق می‌افتد، برای متقین است. متقین در حوزه فکر و تفکر باید یؤمنون بالغیب باشند، در حوزه کنش و رفتار یوقیمون الصلاه باشند و مما رزقناهم یُنفقون، اهل انفاق باید باشند تا بتوانند از هدایت‌گری وجود حضرت ولیعصر بهره ببرند.

تفاوت انفاق حضرت زهرا با مردم عادی

در روایتی از حضرت زهرا (س) داریم که علاقه‌مند به انفاق بودند، کمک به دیگران در سیره شخصیتی ایشان چه جایگاهی داشت؟

در بیان این موضوع نباید حضرت صدیقه را زنی اهل انفاق معرفی کنیم، یعنی این نکته را منشایی برای معرفت ایشان بدانیم زیرا خیلی چیز پایینی است، چون در جامعه امروزی، افراد فکر می‌کنند امتیاز حضرت زهرا این است که انفاق می‌کرد؟ ما هم که داریم انفاق می‌کنیم، او لباس شب عروسی‌اش را انفاق کرد، آن آقا ۱ میلیارد ارثیه‌اش را انفاق کرد. پس چه فرقی بین ما و اوست؟ تمام تصورات در انفاق، کمی است؛ بنابراین انفاق که جزیی از سیره حضرت صدیقه‌طاهره است نمی‌تواند معرف ایشان باشد، از این جهت بحث ابتر خواهد ماند، چون مردم قادر به تفکیک نیستند و بحث را کمی می‌بینند در حالی که کیفی است.

حضرت زهرا (س) لباس شب عروسی‌اش را انفاق کرد، آن آقا ۱ میلیارد ارثیه‌اش را انفاق کرد. پس چه فرقی بین ما و اوست؟

چگونه است که امیرالمؤمنین یک انگشتر می‌دهد آیه نازل می‌شود؟ چگونه است که صدیقه‌طاهره به همراه دو فرزند معصوم و همسر بزرگوار‌شان و خادمه‌شان سه وعده افطاری را انفاق می‌کنند، سوره نازل می‌شود؟ از نظر کمی شاید ارزش آنچنانی وجود ندارد ولی اگر شما بخواهید از انفاق به شخصیت حضرت زهرا برسید، باید کیفیت را مورد بحث قرار دهید که این چگونه بخششی است که منشاء صدور و نزول آیاتی از قرآن کریم می‌شود؟

حضرت زهرا (س) با آن انفاق دلربایی از حضرت حق می‌کند که باعث نزول آیه می‌شود، ما باید آن را ترویج کنیم. انفاق ایشان سرشار از خلوص است که آیه نازل می‌شود.

امام صادق (ع) می‌فرماید اگر کسی حضرت زهرا را شناخت «ادرک لیله‌القدر» لیله‌القدر را درک کرده است و ما ادراک مالیله‌القدر و تو چه می‌دانی حقیقت لیله‌القدر چیست؟

ادای حقوق دیگران یک نوع پرستش خداست

اسلام با این همه توصیه به انفاق و کمک به یکدیگر چه هدفی را دنبال می‌کند؟

اسلام برخلاف نظامات سیاسی، جامعه را به پیوند دعوت می‌‌کند، به احزاب دعوت می‌کند. گسستگی یا تو با من باش، تو با من نباش، تفرقه است درحالی که اسلام جامعه را به پیوند دعوت می‌کند. « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ»، مومنون با هم پیوند برادری دارند. لازمه این پیوند برادری، محبت است که نشانه ایمان است.

در جامعه اول پیوند برادری باید باشد که لازمه آن پیوند، دوست داشتن است. وقتی شما برادر دینی‌تان را دوست داشته باشید به او ظلم نمی‌کنید

معصوم می‌فرماید: «لایَکمل عَبد حَقیقه الایمان» حقیقت ایمان بنده کامل نمی‌شود یعنی حضرت دارد با این جمله، حقیقت ایمان این را بیان می‌کند. ما چند قسم ایمان داریم، یک ایمان ادعایی است، یک ایمان نفاق است، یک ایمان کفر است و یک ایمان شرک است ولی یک ایمان هم حقیقی است، این ایمان حقیقی کامل نمی‌شود «حتی یُحب اَخاء» تا اینکه برادرت را دوست داشته باشی.

پس اول پیوند برادری که لازمه آن پیوند، دوست داشتن است. وقتی شما برادر دینی‌تان را دوست داشته باشید به او ظلم نمی‌کنید، برادر دینی یعنی نه بین افراد ذکور جامعه بلکه یعنی با هم برادرانه زندگی کنند. مردمی که این گونه باشند، ناموس مردم را ناموس خود می‌داند، در این صورت هیزی نمی‌کند، خیانت نمی‌کند، رانت‌خواری نمی‌کند، تصمیم خیانتکارانه نمی‌گیرد، در خانواده به زن و بچه ظلم نمی‌کند، به پدر و مادر و معلم ظلم نمی‌کند بنابراین تا برادرتان را دوست نداشته باشید ایمان کامل نمی‌شود. در این صورت درد برادر شما، درد شما خواهد بود.

آنگاه در روایت داریم که می‌فرماید این رعایت حقوق اخوان که لازمه‌اش محبت است، برترین پرستش خدا است، امام صادق(ع)‌ می‌فرماید «ما عُبدالله بشیٍ» خدا به چیزی پرستیده نشده است، «اَفضل من اَداء حق المومنین» یعنی این پیوند محبت می‌آورد و محبت حقوق می‌آورد، شما اگر این حقوق را ادا کردید، پرستش خداست. این روایت به این معنا نیست که مثلاً دنبال نماز نروید، نماز را  قطعاً بخوانید، یا دنبال روزه نروید،‌ آن را که باید حتماً‌ بگیرید، آن‌ها برای کلاس اول است، در درجات بالاتر باید به این مرحله برسید که ادای حقوق برادران دینی یک نحوه‌ پرستش است که حتی برتر از نماز و روزه است.

پس اسلام جامعه را به پیوند دعوت می‌کند و نه گسستگی جامعه، نوع این پیوند برادری است، لازمه‌ پیوند برادری محبت است، محبت حقوقی را ایجاد می‌کند که ادای حقوق یک نوع پرستش خداست و این یک نحوه‌ عبادت برتر است.

ضایع کردن حقوق برادران دینی را خدا نمی‌بخشد

بنابر این نکاتی که فرمودید رعایت نکردن این حقوق و تضییع آن‌ها هم عواقبی خواهد داشت؟

ما در بخشش و رحمت خدا راه‌های متفاوتی داریم، یکی توبه است و دیگری بخشش است. در مغفرت داریم که «ان‌الله لایغفرُ انْ یُشْرَک» کسی که شرک بورزد، خدا او را نمی‌بخشد، غیر از این چه؟ «وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاء» غیر از این هر گناه دیگری باشد، می‌بخشد. فرد مشرک باید توبه کند تا بخشیده شود.

اما در روایت دیگری داریم که خداوند دو گناه دیگر را هم نمی‌بخشد، یکی «یغفر الله للمؤمنین کل ذنب» خدا برای اهل ایمان هر گناهی را می‌ّبخشد «یُطهر مِنه الاخره» چرا می‌گوید اهل ایمان؟ چون مشرک نباشد، چون گناه شرک را نمی‌بخشد، باید توبه کند «و یُطهر منه الاخره ما خلا ذَنبین تَرک التَقیه» و او را در آخرت پاک می‌کند به غیر از دو گناه، یکی «و تضییع حقوق الاخوان» ضایع کردن حقوق برادران دینی. ‌بنابراین در جامعه اسلامی لازم است که بدانیم حقوق شهروندی چیست.

حقوق شهروندی اجتماعی است در ترافیک و راهنمایی و رانندگی و حقوق اداری و … است که همه به صورت شعاری مطرح می‌شود، اما یومنون بالله نیست، برای همین کسی رعایت نمی‌‌کند. پس لازم است که انسان حقوق برادر دینی خودش را بشناسد، اگر نشناسد کار خراب می‌شود و ایمان حقیقی محقق نمی‌شود.

حقوقی که مسئول، پزشک و آخوند و رسانه‌اش باید بدانند

اسلام برای این حقوق تعریفی داشته است؟

مَعلی بن خنیس به ساحت امام صادق (ع) آمد، او به امام گفت حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ حضرت فرمود: هر مسلمانی بر مسلمان ۷ تا حق دارد که رعایت آن‌ها واجب است. چرا این حقوق در جامعه مطرح نمی‌شود و از مردم نمی‌پرسید حقوق مسلمانی چیست؟ بحث کرونا و گرانی مهم است اما یکبار بگویید حقوق مسلمان بر مسلمان چیست؟ اگر کسی نداند حقوق برادر مسلمانش چیست نشاید که نامش نهند مسلمان، وقتی ندانید حقوق برادر مسلمان چیست، ادا هم نمی‌کنید.

امام فرمودند «إِنْ ضَیعَ مِنْهَا حَقّاً خَرَجَ مِنْ وَلَایهِ اللَّهِ» اگر یکی از آن حقوق را ضایع کند و انجام ندهد از تحت ولایت حضرت حق خارج می‌شود «الله ولی‌الذین آمنوا یخرجهم من نور الی ظلمات» از دین خارج می‌شود و تحت ولایت شیطان می‌شود یعنی از نور به سمت تاریکی و از هدایت به ضلالت می‌رود. این را مسئولین، حاکمان، شهردار، استاندار، پزشک، آخوندها و رسانه باید بدانند که چیست؟ فرمود «إِنْ ضَیعَ مِنْهَا حَقّاً خَرَجَ مِنْ وَلَایهِ اللَّهِ وَ تَرَک طَاعَتَهُ وَ لَمْ یکنْ لِلَّهِ فِیهَا نَصِیب» و در روز قیامت بهره الهی نخواهد داشت، یعنی دستش خالی است گرچه ممکن است نماز خوانده و روزه گرفته باشد ولی حقوق برادر دینی‌اش را رعایت نکرده است.

امام صادق فرمودند : اگر فردی یکی از حقوق دیگران نسبت به خودش را ضایع کند و انجام ندهد از تحت ولایت حضرت حق خارج می‌شود «الله ولی‌الذین آمنوا یخرجهم من نور الی ظلمات» از دین خارج می‌شود و تحت ولایت شیطان می‌شود یعنی از نور به سمت تاریکی و از هدایت به ضلالت می‌رود

اینکه امیرالمؤمنین فرمودند جا دارد اگر خلخال از پای زن یهودی درآمد، امیرالمؤمنین جان دهد، به چه دلیل است؟ چون حق یک غیرمسلمان ضایع شد، اگر حق مسلمان ضایع می‌شد چه ؟ حالا این همه حقوق ضایع می‌شود!

حضرت صادق به مَعلی فرمود من خیلی تو را دوست دارم «إِنِّی عَلَیک شَفِیق» نگران تو هستم، «إِنِّی أَخَافُ أَنْ تَعْلَمَ وَ لَا تَعْمَلَ، وَ تُضَیعَ وَ لَا تَحْفَظَ» می‌ترسم تو ضایع کنی، گوش ندهی اصلاً یاد نگیری یا اگر هم یاد گرفتی عمل نکنی. پیغمبر فرمود در قیامت شما را روبروی هم قرار می‌دهند که حقوق برادر مسلمانت را رعایت نکردی و می‌گویند او را راضی کن یا از اعمال عبادی‌ات بده یا از گناهش بگیر.

معلی گفت: «لا حول و لا قُوَّه إِلا بِاللَّه» نیرویی جز خدا نیست، شما بگویید من به کرم و فضل خدا ان‌شاءالله اجرا خواهم کرد. من یکی از آن‌ها را می‌گویم، امام فرمود آنچه که لازم است مسلمان نسبت به مسلمان انجام دهد این است که حق ندارید برادر مسلمان‌تان گرسنه باشد و شما سیر باشید، او برهنه باشد و شما پوشیده باشد،‌ این آسان‌ترین حق است.

پس این انفاقی که انجام می‌شود حق و حقوق شهروندی است و باید اتفاق بیفتد و اگر اتفاق نیفتد در قیامت مورد سوال است، یعنی تکلیف است.‌ پولدارها، دولتمردان تکلیف دارند، کسانی هم که طبقه متوسط هستند نمی‌توانند بگویند ما باید مشکلات خودمان را حل کنیم چون بالاخره آدمیزاد باید در حد توانش به فکر هم‌نوعش باشد.

پولدارها، دولتمردان در خصوص کمک به دیگران وظیفه دارند، کسانی هم که طبقه متوسط هستند نمی‌توانند بگویند ما باید مشکلات خودمان را حل کنیم چون بالاخره آدمیزاد باید در حد توانش به فکر هم‌نوعش باشد.

ما آنقدر امام زمان را صدا می‌کنیم که مشکل ما را حل کند، حالا امام زمان، تو از من چه می‌خواهی؟ فردی رفته بود حجش را انجام داد، محضر امام شرفیاب شد، چون تمامیت حج به زیارت امام است. امام پیام دادند: «یا خیثمه، أبلغ من تری من موالینا السلام» دوستداران ما را که دیدی به آنها سلام برسان «و أوصهم بتقوی الله العظیم» توصیه تقوی کن و «أن یعود غنیهم علی فقیرهم وقویهم علی ضعیفهم» بگو اغنیا و ثروتمندان، مراقب فقرا باشند و صاحب‌منصبان مراقب پیاده‌ها باشند. حضرت می‌فرماید موالی ما نمی‌گوید نمازخوان‌ها، چون نماز و حجاب برای کلاس اول است، بالاتر بیایید، اگر می‌خواهید موالی ما باشید باید صاحب‌منصبان و اغنیا شما مراقب پیاده‌ها و فقرا باشند و بعد گفت این عواملی است که شما را دوستدار ما قرار می‌دهد.

بنابراین به عنوان ماحصل بحث می‌توان این را گفت که انفاق جزیی از وظیفه‌ ماست…

وظیفه است و اگر کسی انجام ندهد حقوق مومنین را تضییع کرده است، اینکه حضرت صدیقه لباس عروسی‌اش را می‌دهد چون بهتر از آن را ندارد، دختر بهترین خلق خدا است و خودش هم بهترین خلق خدا است ولی وسعت مالی او همان لباس عروسی‌اش است و همان را هم می‌دهد، شما باید حضرت زهرا را با دارایی‌اش مقایسه کنید، چقدر دارد و چه چیزی را می‌دهد؟

فیلمی از این گفت‌وگو را در چهارمین قسمت سوگواره «شفیعه» از سایت و صفحه اینستاگرام خبرگزاری فارس پخش شد، ببینید: