افزایش نرخ ارز و اثرات آن بر توسعه صادرات

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از برنا، زمانی که ارزش ریال کاهش می یابد، اصل این است که قیمت کالا های داخلی  نسبت به قیمت خارجی آن  ارزان تر می شود بنابراین در شرایطی که توان رقابب وجود داشته باشد کالا های داخلی می تواند  توان صادرات بیشتری داشته باشد و تقاضای بیشتری پیدا کند. این یکی از اثرات مهم و مثبت نرخ ارز است که بسیار از کشورهایی قدرت تولیدی مناسبی دارند از آن بهره می برند.

در ایران طی یک دوره طولانی نرخ ارز تقریبا ثابت مانده بود این امر موجب ثبات ارزش ریال شد، ولی بعد آن ما شاهد جهش رخ ارز بودیم که عامل اصلی این اتفاق عدم تغییر نرخ ارز هماهنگ با تورم بود، بصورتی که با افزایش نرخ تورم ارزش دلار همچنان ثابت مانده بود.                        

با توجه به تئوری های اقتصادی تغییرات نرخ ارز هماهنگ با تغییرات تورم صورت می گیرد، اما در ایران شاهد این بودیم که  طی دوره هایی با افزایش نرخ تورم همچنان نرخ ارز ثابت ماند و یا با تغییرات بسیار جزی روبرو بود. اما شاهد این هستیم که در یک بازه زمانی کوتاه نرخ ارز با جهش چند برابری روبرو می شود در حالی که نرخ تورم در بدترین شرایط کمتر از۴۰ درصد بود، بنابراین آنچه در کشور ما رخ داده تغییرات همزمان نرخ ارز و تورم نبوده است.

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی  نرخ ارز باید در بازار تعیین شود و هم زمان با تورم همان سال تغییر کند اما دست کم آنچه در کشور ما رخ داده، این است که تورم تاثیر مستقیمی بر نرخ ارز نداشته و با توجه به داده های ۳۰ سال گذشته، هر ۱۰ سال یک بار ما شاهد جهش ناگهانی نرخ ارز بودیم.

زمانی که نرخ ارز جهش چند برابری پیدا کند به دلیل افزایش قیمت کالاهای وارداتی تورم در داخل کشور بالا می رود، یعنی تغییر نرخ ارز موجب تغییر در تورم می شود ولی در مقابل تغییرات تورم هم زمان تاثیر بر نرخ ارز ندارد.                                                              

همچنین در طی سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ به علت تحریم ها تولید نفت در کشور از ۲.۵ میلیون بشکه در روز به یک میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد که این امر موجب کاهش درآمد نفتی و به دنبال آن افزایش ۲.۵ برابری نرخ دلار شد. این جهش قیمتی به این علت بود که دولت برای جبران کسری بودجه که حاصل از کاهش درآمد های نفتی بود دست به افزایش نرخ دلار زد تا این کسری را جبران کند.

در آن زمان توان تولید داخلی ما آن قدر ضعیف بود که نمی توانستم برای جبران کاهش شدید ریال بازار صادراتی مناسبی بدست بیاوریم و با وجود تحریم ها صادرات ما نیز با کاهش روبرو شد و دولت ناچار شد برای تامین ریال خود نرخ ارز را بالا ببرد. به دلیل اینکه دولت بیشترین عرضه کننده ارز است به نوعی قدرت حاکم بر بازار دارد، باید تلاش کند نرخ ارز را نسبت به منافع ملی تنظیم کند.

بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت مانند نروژ ارز حاصل از فروش نفت را در صندوق توسعه ملی ذخیره می کنند و منابع صندوق را به بخش تولیدیارانه می دهد و مسیر را برای فعالیت بخش خصوصی و افزایش توان تولید ملی و صادرات هموار می کند، این امر موجب می شود که بخش خصوصی به همراه دولت بتواند در بازار فعالیت کند و عرضه کننده ارز در داخل افزایش، انحصار دولت ازیبن برود. همچنین این کشور ها برای جلوگیری ازکاهش ارزش پول و حفظ جایگاه اقتصادی خود، بخشی از منابع این صندوق را در بازارهای جهانی سرمایه گذاری می کند.

در کشور ما زمانی افزایش نرخ ارز می تواند بر روی صادرات اثرگذار باشد که ظرفیت تولیدی قابل قبولی داشته باشیم، اگر تولید را سرکوب کنیم و اجازه سرمایه گذاری خارجی ندهیم، بخش خصوصی را تهدید و بنگاه های دولتی  بشدت ناکارآمد باشد، نمی توان تولید بهینه داشت و سهم مناسبی از صادارت در بازارهای جهانی بدست آورد.

مشکل اصلی کشور در بخش تولید است و تغییرات نرخ ارز در شرایط فعلی کشور ما چندان روی صادرات تاثیری ندارد.تغییرات نرخ ارز می تواند بیشتر نفع را برای بخش خصوصی داشته باشد، اگر بخش خصوصی کوچک باشد و قدرت تولیدی، رقابتی در سطح بین‌الملل نداشته باشد، این تغییرات اثرگذاری مثبتی ندارد. متاسفانه طی دهه های گذشته شاهد این هستیم که هر روز پتانسیل و ظرفیت بخش خصوصی برای فعالیت های تولیدی کاهش می یابد. در بخش صادرات نیز به علت کیفیت نامناسب محصولات، رعایت نکردن استانداردها، نبود ثبات قیمت و عدم توان افزایش تولید همراه با افزایش تقاضای بازار جهانی ما عملا قدرت رقابتی خود از دست داده ایم. همچنین  در بخش بسته بندی ، بازاریابی محصولات، انتخاب بازار هدف و نحوه انتقال کالا به مقصد نیز در بخش صادرات دچار مشکل هستیم.

بیشتر بخوانید: تشکیل کارگروه های ویژه برای کمک به رفع مشکلات فعالان اقتصادی با حضور معاونان وزیر صمت اعلام آمادگی آذربایجان شرقی برای مشارکت در بازسازی مناطق آزادشده قره‌باغ