احیای حمام «شاهزاده‌ها» در اصفهان

محمد فیض در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مرمت حمام صفوی شاهزاده‌ها، از سال ۱۳۹۵ شروع شد و تا پایان سال ۱۳۹۸ ادامه پیدا کرد. در نیمه اول سال جاری نیز نواقص موجود رفع و کار تکمیل شد تا اینکه یکشنبه_۳۰ آذر ماه شاهد افتتاح این حمام بودیم.

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، هزینۀ احیا و مرمت این حمام را حدوداً یک میلیارد اعلام کرد و گفت: مرمت، ساماندهی و بازسازی برخی بخش‌ها، تغییر سیستم گرمایشی، سرمایشی و نورپردازی، مرمت ورودی اصلی، اصلاح پشت‌بام، ایزوله کردن آن و درست کردن مسیر دسترسی به بام، همچنین اصلاح کف فرش، افزودن سرویس بهداشتی، احیای تزیینات و نقاشی‌های از بین رفته حمام و … ازجمله اقداماتی بود که ما در حمام شاهزاده‌ها انجام دادیم و برای بهره‌برداری به شهرداری منطقه سه اصفهان واگذار شد.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا برای احیای سایر حمام‌های تاریخی شهر نیز برنامه‌ای دارید یا خیر؟ توضیح داد: هر حمام تاریخی در سطح شهر که مالکیت آن عام و متولی آن شهرداری باشد، اگر با سازمان نوسازی و بهسازی قرارداد بسته شود، کار مرمتش را انجام می‌دهیم؛ چنانچه برای حمام خسروآغا این کار را کردیم.

فیض افزود: در حال حاضر چند حمام دیگر در مناطق ۲، ۳، ۷، ۱۱ و ۱۵، در دست اقدام وجود دارد که اگر قرارداد آن قطعی شود، مرمت آن‌ها را نیز آغاز می‌کنیم. ضمن اینکه مرمت حمام نقاشی در منطقه ۱۵ رو به اتمام است و به‌محض تکمیل، دربارۀ آن اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.

بخش‌هایی از مرمت حمام «شاهزاده‌ها» به‌ویژه بخش نقاشی هفت‌خان رستم در چهار حوض، توسط حسین آقاجانی انجام‌شده، اما متأسفانه این استاد پیشکسوت مرمت و معماری، آذر ماه سال گذشته بر اثر تصادف درگذشت و اصفهان را از وجود خود بی‌نصیب کرد. ازآنجا که فرزند مرحوم آقاجانی نیز دانش‌آموختۀ رشتۀ مرمت است و ناظر عالی پروژۀ مرمت حمام شاهزاده‌ها بوده، از او خواستیم درباره ارزش و اهمیت این حمام برای ما سخن بگوید. مسعود آقاجانی به ایسنا گفت: حمام شاهزاده‌ها اواخر دوران صفویه ساخته‌شده و سال ۱۳۵۴ نیز در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است. به دلیل نزدیکی این حمام با میدان اصلی شهر، شاهزادگان صفوی از آن استفاده می‌کردند و بعد از دورۀ صفویه در اختیار عامه مردم قرارگرفته است.

مشاور فنی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، خاطرنشان کرد: بعض حمام‌ها دوقلو بوده‌اند، به این معنی که بخش زنانه و مردانه داشته‌اند، اما حمام شاهزاده‌ها از نوع حمام‌های تک قلوست که فقط مورد استفاده آقایان قرار می‌گرفته.

وی ادامه داد: حمام شاهزاده‌ها دارای عناصری مثل سربینه، خلوت سربینه (محل لباس عوض کردن خواص)، کفش کن، گرمخانه عمومی و اختصاصی، راه ورود و خروج ویژه، چهار حوض و گل جام و جام گاه پشت بام است. ضمن اینکه زیر قسمت فضای گرمخانه زنبورک‌هایی در قالب تونل زیرزمینی و گربه‌روهایی داشته که گرما را به شکلی مطبوع و یکنواخت در تمام نقاط پخش می‌کرده است. به نظرم همۀ این عناصر از اعجازهای معماری ایران است و می‌توان ساعت‌ها دربارۀ آن صحبت کرد.

آقاجانی تصریح کرد: آنچه حمام شاهزاده‌ها را متمایز می‌کند، استفاده از نمای آجری در قسمت سربینه آن است.

این کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی توضیح داد: در گذشته که وسایل گرمایشی چندانی وجود نداشته حمام‌ها را چند متر پایین‌تر از سطح زمین می‌ساخته‌اند تا پوشش دیوارۀ زمین دور آن باشد و به‌عنوان یک عایق حرارتی عمل کند.

وی، ساخت حمام‌های عمومی را شاخصه دورانی دانست که حکومت به تثبیت و توسعه رسیده بوده  و دراین‌باره گفت: معمولاً همت حکومت‌ها بیشتر صرف ساخت مسجد و اماکن مذهبی می‌شد و در درجه دوم به سمت ساختن حمام می‌رفتند، اما خاطره‌ای از علی‌قلی آقا که در محله‌ای هم مسجد ساخته و هم بازارچه و هم حمام ذکر می‌کنم که شنیدنش خالی از لطف نیست. می‌گویند علی‌قلی آقا در حال ساخت مسجد بود، اما نیمه‌های کار کلنگ حمامی را هم زد و از قضا کار حمام زودتر از مسجد به اتمام رسید. به او گفتند چرا چنین کردی؟ و پاسخ داد مردم اگر طیب و طاهر نباشند نمی‌توانند وارد مسجد شوند و عبادت کنند.

ناظر عالی مرمت حمام شاهزاده‌ها، با بیان اینکه مرمت این حمام در دو مرحله سفت‌کاری و نازک‌کاری انجام‌شده و ازاره های آن دارای کاشی‌های اصل دوره صفوی بوده، دربارۀ نقاشی‌های آن  اظهار کرد: با توجه به قدمت چند صدسالۀ حمام هر بار که رطوبت، تزیینات آن را کمرنگ می‌کرده، با لایه اندود آهک روی آن را می‌پوشانده‌اند و گاهی مجدد تزیینات جدیدتری انجام می‌دادند. به همین خاطر ما در برخی بخش‌ها ۱۲ لایه آهک فرسوده و بدون تزیینات را برداشتیم تا به نقاشی‌های اصیل دوره صفویه برسیم و آن‌ها را حفظ کنیم.

آقاجانی، یادآور شد که هنوز برخی از ریزه‌کاری‌های مرمت مثل تکمیل تزیینات و نقاشی‌های دیواری این حمام باقی‌مانده و متأسفانه به دلیل نبود بودجه قادر به انجام آن نبوده‌اند.

مشاور فنی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، همچنین خاطرنشان کرد که این سازمان توانسته معیارهای مرمت را برای احیای این حمام به‌خوبی رعایت کند.

وی حفظ میراث فرهنگی منقول و غیرمنقول را وظیفۀ همه دانست و گفت: هویت ما وابسته به تاریخ و میراث تاریخی ماست. اگر این آثار را که به عقاید پیشینیان ما پیوند خورده‌اند حفظ کنیم، دیگر جوانان ما به ‌سادگی خام عقاید جدید دیگران نمی‌شوند و درمی‌یابند که فرهنگشان ریشه‌های سترگی دارد.

انتهای پیام