خصوصیاتی که زینب (س) را جاودانه تاریخ کرد/ برگی از زندگی قهرمان کربلا

خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: امروز مصادف است با پنجم جمادی الاول تولد حضرت زینب کبری سلام الله که در تقویم به نام روز پرستار نام‌گذاری شده است. نام زینب برگزیده خدای متعال و در لغت به معنی زینت پدر است. زینب کبری سومین فرزند فاطمه زهرا سلام الله علیها و علی مرتضی علیه‌السلام است.

زینب کبری آخرین گل از گلستان نبوت و ولایت است که نام مقدسش از طرف خدای متعال برگزیده شده، زینب کبری اولین و آخرین یادگار دامن دختر نبوت، همسر ولایت، مادر امامت است. زینب کبری در قیام عاشورا قائم مقام امامت و در ایام اسارت محافظ و فدایی و پرستار مهربان ولایت و اهل بیت رسول الله بود که نهضت عاشورا را به ثمر رسانید. در این نهضت نقش‌های مهمی را ایفا کرد نقش مادر یعنی جای خالی زهرای مرضیه را در کربلا و در اسارت پر کرد و وظیفه خواهری و پرستاری را به کمال رسانید و برای حفظ و حراست از جان امام سجاد علیه السلام بارها جان خود را به خطر انداخت و در مقابل شمشیر جلادان ایستاد و ازجان برادرزاده اش دفاع کرد. زینب قهرمان کربلا و قیام عاشورا بود.

تولد این بانوی معزز را مختلف نوشته‌اند، برخی در پنجم جمادی الاول  سال ۶۱ هجری و به نقلی اواخر شعبان سال ششم و بعضی ولادت او را در رمضان سال ۱۱ هجری نوشته‌اند. به روایت طبری و شیخ مفید اولی سریع‌تر است. رسول اکرم صلوات الله علیه به سفارش جبرئیل نام آن مولود مقدس را زینب گذاشت و این نامی بود که از طرف خدای متعال انتخاب شده بود، مثل نام حسن و حسین علیه‌السلام. رسول الله بعد از نام‌گذاری اشکش جاری شد و فرمود: هرکس برای زینب کبری گریه کند، اجر ثوابش برابر گریه بر حسن و حسین است.

القاب حضرت زینب فاضله، کامله، عالمه غیر معلمه و بیشتر عارفه آل علی و عقیله بنی‌هاشم معروف است. عابده کسی را گویند که در عبادت‌های شبانه ید طولایی داشته باشد و هرگز نماز شبش  ترک  نشود. زینب در شب عاشورا و در ایام اسارت نیز نماز شب را ترک نکرد. عقیله زنی را گویند که در بین خاندان خود عزیز و ارزشمند و دارای کرامت باشد.

حضرت زینب از دختر نبوت متولد شد و در مهد عصمت و آغوش عفت ولایت تربیت یافت و به مدت پنج سال از نوازش و عواطف جدش رسول الله برخوردار شد. اگرچه نام زینب در بین  ۱۴ معصوم نیامده! ولی غیر از عصمت را برای این بانوی مقدس نمی‌شود تصور کرد. در دامان فاطمه زهرا که معدن رسالت و ولایت است نمی‌توان تصور غیر عصمت برای ایشان داشت. وقتی کنیزی بنام فضه تحت تربیت زهرا علیها سلام قرار می‌گیرد قرآن ناطق می‌شود، چگونه برای زینب تصور غیر از عصمت می‌توان داشت زیرا که او با بهترین شیوه و اصول تعلیم و تربیت و با برترین مربیان عالم بشریت پرورش یافت و در میان شجره طیبه رشد کرد و به بار نشست.

زینب در زهد و تقوا، قناعت و خانه داری، عبادت و بندگی و صبر و تحمل در مقابل پیشامدهای ناگوار و مشکلات روزگار نابغه زنان و زمان بود و پس از مادرش چشم روزگار بانوی بدین شان و جلالت و موقعیت ممتاز ندیده و نخواهد دید.

زینب شاخه ششم شجره نبوت و ولایت که هیچ زنی در عالم نمی‌توان یافت از نظر پدر و مادر و برادر و جد و جده همتای او باشد، به غیر از امام حسن و امام حسین که در این شان با زینب برابر بودند و هیچ انسانی را نمی‌توان در عالم سراغ گرفت که شاهد آن همه درد و رنج و مصیبت باشد، ولی مثل کوه استوار بماند.

مصائب زینب (س)

او در چهار سالگی مصیبت رحلت جد گرامی رسول الله و درد و رنج مادر را شاهد بود. در پنج سالگی مصیبت از دست دادن مادر و درد و رنج خانه نشینی پدر را تجربه کرد و سپس غم شهادت پدرش امیرالمؤمنین و برادرش امام حسن مجتبی علیه‌السلام خورد و بعد در قیام عاشورا شاهد شهادت شش برادر و نُه برادر زاده و دو فرزند خود بود. سپس درد و رنج سفر طولانی اسارت را تحمل کرد! هرکدام از این حوادث و درد و رنج، قوی ترین و صبور ترین انسان‌ها را از پا در می‌آورد ، ولی این بانو با عظمت تر از اقیانوس، استوارتر از کوه، حتی نماز شب و راز و نیاز شبانه اش در آن سختی ترک نشد و همه آن صحنه‌های تلخ  را به زیبایی توصیف کرده و  در جواب ابن زیاد می‌گوید:  من به غیر از زیبایی چیزی ندیدم.

حضرت زینب در حدود سال ۱۶ هجری  به عقد پسر عموی خود عبدالله ابن جعفر طیار در آمد. اگر جوانی به لیاقت، شخصیت، جوانمردی و رشادت عبدالله در آن روزگار نبود در سراسر شبه جزیره عرب مردی که شایسته همسری زینب باشد پیدا نمی‌شد. عبدالله جوانی بلند بالا و زیبا روی و ورزیده اندام، سخاوتمند و بخشنده و از متمولین بنی‌هاشم و در جود و بخشش معروف عرب بود. زینب در خانه عبدالله ۵ پسر و یک دختر به نام‌های: اکبر، علی، عون، محمد، عباس و ام کلثوم به دنیا آورد. (عون و محمد ) در کربلا شهید شدند.

سفرهای حضرت زینب کبری سلام الله علیها

حضرت زینب در اولین سفر از مدینه  به کوفه مرکز خلافت پدر آمد، آنجا مثل یک ملکه اسلامی عزیز بود و جاه جلال داشت. در سفر دوم پس از صلح برادرش امام حسن مجتبی علیه السلام با معاویه، از کوفه به مدینه بازگشت.

در سفر سوم با برادر دومش امام حسین علیه‌السلام از مدینه به کربلا آمد و در واقعه کربلا حضور داشت و شاهد شهادت شش برادر و دو فرزند و نُه برادرزاده و جمعی از یاران سیدالشهدا بود و در اینجا نیز نقش موثر حضرت زینب به عنوان قائم مقام امامت و پرستار برادر زاده‌هایش به خصوص حضرت سجاد علیه‌السلام که در شدت بیماری بود، آشکار بود.

زینب در سفر چهارم از کربلا به کوفه و در سفر پنجم از کوفه تا شام سفر کرد. این سفر یکی از سخت‌ترین و مشقت‌بار‌ترین و غمبارترین سفرهای زینب بود. زینب در این سفر پرستار و محافظ و قافله سالار اسرا و قائم مقام امامت و سخنگوی عاشورا و ادامه دهنده قیام، ماموریت مهمی را بر عهده داشت. حقا که این مأموریت را به نحو احسن تا مقصد انجام دادو به ثمر نشانید.

زینب در طی مسیر این سفر از کربلا تا کوفه و شام هر جا فرصتی حاصل می‌شد با خطبه‌های آتشین همه تبلیغات سوء دشمنان را خنثی و  حقانیت قیام عاشوری را برای همه مردم مسیر و شهرهای عبور روشن می‌کرد و بذر قیام بر علیه دشمنان را می‌پاشید.

مهمترین خطبه‌های موثر زینب، خطبه بازار کوفه و مجلس ابن زیاد بود که باعث قیام توابین و خروج مختار ثقفی و مجازات قاتلین کربلا شد. وقتی که اسرا را وارد مجلس بن زیاد کردند جلال و شکوه و عظمت زینب در میان زنان و دختران چشم پسر زیاد را خیره کرد و با خشم و عصبانیت پرسید این زن کیست؟ کسی جواب نداد. چند بار تکرار کرد و یکی از کنیزان گفت: این زن زینب دختر فاطمه دختر رسول خدا است.

پسر زیاد سرمست از بادیه  پیروزی ظاهری رو به زینب کرد و گفت: سپاس  خدایی را که شما را رسوا کرد و کشت و افسانه شما را دروغ نمود و سپس افزود: زینب، رفتار خدا را با برادر و خاندانت چگونه دیدی؟ بانوی قهرمان کربلا با بیانی کوبنده و لحنی افتخار آمیز گفت: ما رایت الا جمبلا (من جز زیبایی چیزی ندیدم)

شجاعت، بلاغت و عظمت زینب دوست و دشمن را به تحسین وا داشت. ابن زیاد وقتی در مقابل سخنان کوبنده زینب شرمنده و خوار شد گفت: این زن سجع و قافیه نیکو می‌آورد و سخن به سجع  و قافیه می‌گوید ، پدرش علی هم سجع گوی و شاعری توانا بود. زینب پاسخ داد ای پسر زیاد زن را با سجع گویی چه کار، این سوز سینه ام بود بر زبان جاری شد. پسر زیاد شرمنده و ساکت شد.

زینب در طی روز عاشورا موهایش سفید شد و پس از یکسال توان و تحمل ادامه زندگی را نداشت و در ۵۷ سالگی رخت از این جهان بربست و با مرقد خویش در مرکز حکومت یزید مرکزی برای شیعه بنیان نهاد. یزید می‌خواست نور امامت را خاموش کند اما چراغی را که ایزد بر فروزد، هر آنکه پف کند ریشش بسوزد. با رحلت و مدفون شدن زینب کبری در دمشق نور ولایت و اعتقاد تشیع گسترش یافت. در واقع ریشه بنی امیه کنده شد. زینب کبری با دوضربه به حکومت بنی امیه پایان داد. اولین ضربه را با خطبه آتشین وارد کرد. دومین ضربه هم رحلت و مدفون شدنش در دمشق بود!

خطبه مهم دیگر آن حضرت در مجلس و در دربار یزید در میان جمع زیادی از درباریان و میهمانان خارجی به گوش رسید و رشته‌های حکومت و خلافت نامشروع یزید را پاره کرد و یک انقلابی از درون دربار و حرمسرای یزید به راه افتاد و بعد از مدتی به کمک ایرانیان به فرماندهی ابومسلم خراسانی ریشه بنی امیه را کند و به زباله دان تاریخ انداخت . همچنان که جبهه مقاومت بیاری مدافعان حرم به فرماندهی سردار دل‌ها (سردار سلیمانی ) ریشه داعش را کند و به زباله دان تاریخ انداخت و به خلافت بغداد شام پایان داد.

در سفر ششم، زینب بعد از رسوا کردن یزید و پاشیدن بذر انقلاب بر علیه یزیدیان از شام به کربلا و از کربلا به مدینه رفت. یعنی کاروان اسرا را به مدینه رسانید.

زینب در سفر هفتم از مدینه به شام رفت و در املاک همسرش عبدالله ابن جعفر در قریه راویه در هفت کیلومتری شرق دمشق قدیم مریض شد و در شب ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری ۳۸۱ میلادی در ۵۷ سالگی از دنیا رفت و در املاک همسر خود در راویه دفن شد و امروزه به زینبیه مشهور است. در حال حاضر این قریه در ۷ کیلومتری شرق دمشق قدیم به طرف فرودگاه واقع شده و به شهر دمشق متصل است.

زینبیه همان حرم زینب که در زبان سوریه و محلی‌ها مسجد السیده زینب در شهر دمشق سوریه قرار دارد و یکی از زیارتگاه‌های مهم شیعیان و از مساجد بزرگ سوریه به شمار می‌رود که مدافعان حرم برای حفظ و حراست از این حرم مقدس فداکاری‌ها کرده و شهید‌های زیادی تقدیم کرده‌اند.

گویا زینب نتوانست رقیه سه ساله دختر برادرش امام حسین را در شام در شهر غربت تنها رها کند و خودش در ولایت و بین خانواده عمر کند و همان جا از دنیا برود، زیرا زینب به برادرش قول داده بود هم نهضت عاشورا را به ثمر برساند، هم مواظب بچه‌هایش باشد و از آنها پرستاری کند. زینب حقا که این مأموریت و هم وظیفه پرستاری را به کمال رسانید و لحظه‌ای از آن کوتاهی نکرد.

بسیار به جا و زیبنده است که روز تولد این بانوی فداکار و وظیفه شناس با عنوان روز پرستار در تقویم ما ثبت و جاودانه شده است. چه زیبا و آرامش بخش است فداکاری‌ها و ایثار تیم پزشکی و مدافعان سلامت که ایثارگرانه و با عشق، وقت و جان خود را در راه حفظ سلامت ملت و هموطنان خود فدا می‌کنند و مثل زینب کبری لحظه‌ای از وظایف پرستاری خود کوتاهی نمی‌کنند. درود به همه پرستاران فداکار و تیم مدافعان سلامت.

محمد معینی
رزمنده و پژوهشگر تاریخ

منابع

تاریخ طبری جلد۴ صفحه ۲۹۰ تا ۲۹۳
ارشاد شیخ مفید جلد ۲ صفحه ۷۰
الکامل ابن اثیر
مجموعه زندگانی چهارده معصوم معصوم از حسین عمادزاده ،صفحه ۳۳۷ الی۳۵۰
فرازهایی از زندگی حضرت فاطمه زهرا و زینب کبری از حجت‌الاسلام سیدهاشم رسولی محلاتی صفحه ۶۹ تا ۱۷۶

در سنگر عفاف شهید مطهری به اهتمام حسین احمدی
زینب کبرا کتاب دختران پیغمبر ترجمه جواد فاضل
فصلنامه یاد سال هفدهم بهار و زمستان ۱۳۸۱ صفحه ۱۱۸، ۱۲۴