مردم هرمزگان هنوز با دُم دُم سحری بیدار می شوند

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایرنا،دم دُم سحری، مناجات، مراسم سَحرو، لب گشودن (افطاری کردن)، دعای ۱۰۰ بند(الغوث الغوث)، گرگشو و سر روزه (زکات فطریه) از جمله آئین های ماه مبارک رمضان در هرمزگان بوده که مردم از دیر زمانی از این آئین ها برای بیدار شدن در هنگام سحر و روزه باز کردن در زمان افطار و غیره از آن ها استفاده می کردند.
* دُم دُم سحری یا گُم گُم سحری: در گویش محلی هرمزگان به صدای طبل و دهل گفته می‌شود که در سحرهای ماه رمضان یک یا دو نفر در کوچه ها و محله ها برای بیدارکردن مردم به صدا در می آورند.
این افراد در پایان ماه رمضان برای گرفتن عیدی خود دوباره با نواختن دهل به درب منزل‌ها رفته و مردم برای قدردانی،به آنها هدیه و عیدی می‌دادند.
عده‌ای هم با مناجات خوانی بر سر بام خانه ها یا مساجد با صدای بلند، یک ساعت قبل از اذان صبح مردم محله را بیدار می کردند و قبل از رسیدن اذان هم با مناجات به آنها اطلاع می دادند که لحظه اذان نزدیک است.
مردم هرمزگان سالهاست ماه مبارک رمضان را به سبک و شیوه خود اجرا می کنند که برخی از این آیین ها خاص همین منطقه بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
این مراسم در بندرعباس بیشتر در محله های سید کامل، پشت شهر، محله فینی ها و حسین آباد اجرا می شد و باید گفت این آیین‌ها جز میراث معنوی و ناملموس هرمزگان است.
*مراسم سحرو: این آئین هم از دیگر آئین های ماه مبارک رمضان در هرمزگان است که از گذشته های دور در این استان بویژه در شهرستان جاسک برگزار می شد که عده‌ای با گفتن ‘سحرو سحر شد’ درب خانه‌ها را به صدا در می‌آورند و صاحب خانه را برای خوردن سحری بیدار می کنند، در حال حاضر نیز این آئین در برخی از محلات شهرستان جاسک اجرا می شود.
*آئین لب گشودن: این آئین هم به این شیوه است که مردم پس از اقامه نماز مغرب و عشا مختصری افطاری می خورند (یعنی روزه خود را با مقداری آب و نمک یا خرما یا شیر داغ و … باز می کنند) که در میان اهالی هرمزگان به ‘لب گشودن’ باز کردن روزه معروف است سپس به تلاوت یک جزء از قرآن کریم می پردازند که به روح آنان صفا می دهد.
*مراسم گرگشو: مراسم سنتی گرگشو یا قرقیعان با قدمتی بیش از ۱۰۰سال درتمامی روستاهای عرب زبان شهرستان پارسیان درشب پانزدهم ماه مبارک رمضان یا در بعضی روستاهای جنوب عصر روز چهاردهم برگزار می گردد.
در این روز و شب کودکان و نونهالان با پوشش لباس های سنتی و بومی خود، در طرح ها و اشکال گوناگون و رنگ های متنوع و چشم نواز با کیسه هایی که از قبل تهیه کرده اند، در گروه های مختلف به درب تمام منازل روستا رفته و از آنان هدایا و تنقلات گوناگون دریافت می کنند.
خواندن اشعار زیبا به زبان عربی که بیانگر تعریف و تمجید از صاحب خانه و تشکر و سپاس از آنهاست در بدو ورود به منازل و خروج از آن رایج است.
در این شب که شب میلاد امام حسن مجتبی(ع) است، شور و شادی خاصی بین مردم روستا ایجاد شده به طوری که در بسیاری از منازل سبب برپایی نمایشگاهی از صنایع دستی یا آثارگذشتگان گردیده و تمام فامیل و اقوام را در یک جمع صمیمی به گردهم می آورد.
در پایان این مراسم که بین ۳تا ۵ ساعت به طول می انجامد.بچه ها با کیسه های پراز خوراکی به منازلشان برمی گردند. این آئین همچنان در شهرستان پارسیان ادامه دارد.
*دعای ۱۰۰بند: مردم هرمزگان در شب های قدر اعمال وارد شده در این شب را انجام می دهند و بویژه دعای جوشن کبیر که به دعای ۱۰۰ بند معروف است. آنان با خود نخی را همراه دارند که با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر یک گره به آن می زنند و در مکانی نگهداری می کنند.
برخی معتقدند که اگر این نخ ۱۰۰بند را همراه داشته باشند یا در خانه خود نگهداری کنند، آن سال با مشکلی مواجه نخواهند شد.
دعای جوشن کبیر یا ۱۰۰بند که آخر هربند جمله ˈسبحانک یا لاالله الالله الغوث الغوث خلصلنا من النار یا ربˈ تکرار می شود .
برخی در هر بند این دعا نخی را به همراه آورد و ۱۰۰ گره می زنند و پس از پایان دعا در جای مناسب نگه می دارند و یا به بازوی خود می بندند و معتقد هستند که همراه داشتن آن انسان را از مشکلات دور می کند.
*ختم قران و فاتحه اموات: از شب بیست و یکم ماه رمضان آیین های ختم قرآن و فاتحه اموات در استان هرمزگان به مدت ۹ شب تا آخر رمضان به جریان می افتد و در این شب ها برخی از مردم به یاد درگذشتگان و اموات خود مراسم ختم و یادبود همراه با قرآن خوانی و افطار در منزل پدر و مادر، خواهر و برادر با دعوت از نزدیکان و ایتام و نیازمندان برگزار می کنند
این برنامه سابقه دیرینه در نزد هرمزگانی ها دارد و معتقدند که اموات آنها در ماه رمضان چشم انتظار هستند.
در این آیین، خانواده ها یک یا چند قاری معروف به ˈملا ˈ را عصر به منزل خود دعوت می کنند و هریک از قاریان یک جز قرآن را به نیت ثواب برای روح اموات دعوت کننده تلاوت می کنند.
خاستگاه این رسم قرآنی که در سال دو بار درماههای رمضان و ماه ذی الحجه برگزار می شود، نوعی گرامیداشت یاد و خاطره اموات و در گذشتگان است و روح آنها با این انجام این کارها شاد می شود.
ˈدر شرایط عادی برخی از مردم در شب های دوشنبه و جمعه ، پس از خوردن مقدار غذا یا میوه با خواندن یک سوره حمد و سه بار سوره اخلاص از مردگان خود یاد می کنندˈ
این رسم موجب می شود که اعضای یک فامیل که برخی به بیش از ۱۰۰ نفر می رسد در یک شب در منزل یکی از اقوام جمع شوند و یک نوع دید و بازدید و احوالپرسی نیز از همدیگر داشته باشند.
تدارک افطاری معمولا برعهده یک یا چند خانواده (فامیل ) در یک محل است که از لحاظ مالی فشاری به دیگر اعضای خانواده بوجود نیاید.
*مراسم شب های قدر نیز با شکوه وعظمت خاصی در مساجد، تکایا و امامزاده های این استان برگزار می شود و دعاهای وارده دراین شب از جمله دعای معروف جوشن کبیر یا ۱۰۰ بند، دعای افتتاح، خواندن ۱۰۰ رکعت نمازهای مستحبی و تلاوت سوره های عنکبوت، حمد و روم و آیین های قرآن بر سرگذاشتن تا پاسی از شب ادامه دارد.
شب های ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) هم، علاوه بر دعاهای ذکرشده در شبهای قدر، آیین های سوگواری و مرثیه سرایی شهادت مولای متقیان برگزار می شود.
*سر روزه یا فطریه: عصر آخرین روز ماه مبارک رمضان و قبل از اذان مغرب و عشا، (فطریه) که در اصلاح محلی به آن ‘سر روزه’ می گویند را جدا کرده و در گوشه ای می گذارند که پس از نماز عید به افراد نیازمندی که خود می شناسند و در بیشتر موارد از بستگان است، پرداخت شود.
باید این مطلب را نیز اضافه کرد که در ماه مبارک رمضان سالمندان و جوانان هرمزگان روزه می گیرند و پیران این سخن را همواره تکرار می کنند: (روزه به طاقت، نماز تا قیامت) یعنی افرادی باید روزه داشته باشند که تحمل گرسنگی و تشنگی را دارند اما نماز را باید همه و همیشه بخوانند.
به همین دلیل در ماه رمضان بیشتر مردم هرمزگان که به سن تکلیف رسیده اند، روزه می گیرند و برای انجام این فریضه هیچ بهانه ای را جایز نمی دانند.
** از دیدن هلال ماه رمضان تا عید فطر در زمان حال
*رویت هلال ماه: در زمان حال هم برای دیدن هلال ماه رمضان، گروه های استهلال از غروب روز آخر ماه شعبان در قالب گروه های چند نفره شامل سرگروه، روحانی، رصد گر و محاسب به ارتفاعات و دریا در هرمزگان به رصد ماه می پردازند
مشاهده هلال ماه از هر گروه ها به دفتر نماینده ولی فقیه در استان هرمزگان و دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی برای تائید نهایی و اعلام آغاز ماه رمضان اعلام می شود.
ختم قران و احیای شب های قدر: در طول ماه مبارک رمضان، قرآن خوانی در منازل و مساجد و حسینیه ها رونق می گیرد. افراد، از پیر و جوان دور هم نشسته و قرآن می خوانند.
هدف از برگزاری این مراسم احیای شب های ماه رمضان و رفع اشکال افراد در قرآن خوانی و فهم مفاهیم آن است. این مراسم هر شب برگزار می شود و هر شب نیز از یک تا سه جزء قرآن روخوانی می شود.
بعد از قرآن خوانی نوبت به خواندن دعا می رسد که از بلند گوی محله ها پخش می شود. این آئین در طول ماه رمضان ادامه دارد تا اینکه روز عید فطر فرا می رسد.
در روزهای قدر نیز مردم به مساجد جامع شهر، حسینه ها، امامزاده ها برای احیای شب قدر می روند و تا پاسی از شب به دعا و راز و نیاز می پردازند.
خواندن نمازهای مستحبی، دعای افتتاح، دعای جوشن کبیر، مراسم برسرگذاشتن قران، خواندن سوره های عنکبوت، روم و دخان از جمله مواردی است که در شب های قدر (۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان) خوانده می شود.
در بندرعباس در امامزاده سیدمظفر(ع) ، گلزار شهدای و حسینه عاشقان ثارالله سپاه و دیگر مساجد جامع شهر برگزار می شود.
*افطاری خوردن: در زمینه افطاری مردم هرمزگان عادت دارند که روزه خود را با آب جوش یا چای کمرنگ و خرما باز کنند، البته خوراکی‌ های دیگری نظیر فرنی، شیرینی، نان های محلی، رنگینک ، دشو(برنجی که با شیره خرما پخته می‌شود) و رولت خرما بر سر سفره افطار خودنمایی می کنند.
مردم هرمزگان اعتقاد دارند از غذای سفره افطاری خود برای همسایه هم ببرند تا غذا گواراتر شود. افطاری دادن در هرمزگان یک رسم حسنه است.
مردم پس از اقامه نماز در مسجد از همسایه ها می خواهند برای صرف افطاری به منزل آنان بروند.
*عیدفطر و زکات فطریه: مردم هرمزگان، مانند سایر مسلمانان، در صبح روز عید پس از انجام غسل و استحمام، برای خواندن نماز عید به مصلا یا جایگاه مخصوصی که برای آن درنظر گرفته شده، می روند و نماز عید را به جا می آورند و قبل از نماز زکات های فطریه را که از قبل تعیین شده در صندوق های کمیته امداد و بهزیستی می ریزند.
پس از آن با هم روبوسی کرده و آرزوی قبولی نماز و روزه می کنند؛ سپس برای آمرزش روح در گذشتگان به گورستان رفته و برای اموات خود فاتحه می خوانند.
مردم هرمزگان ماه رمضان را ماه برکت می‌نامند و معتقدند منشا هر نوع درآمد و افزایش رزق و روزی یکسال در ماه رمضان رقم می خورد.
بر این باورند که غذای روز عیدفطر برای کسانی که روزه بوده اند یک مزه دیگری دارد که روزه خواران هرگز طعم آن را نخواهند چشید.
عید فطر اهمیت ویژه ای برای مردم هرمزگان دارد به گونه ای که تا ۳ روز پس از آن به هم تبریک و شادباش می گویند، ساکنان بلوچ و اهل سنت هرمزگان عیدفطر را مهم تر از اعیاد دیگر می دانند و تشریفات ویژه ای برای این عید قائلند.
ساکنان شهرها و روستاها و جزایر هرمزگان در روز عید فطر پس از ادای نماز عید به گورستان رفته و برای در گذشتگان فاتحه می خوانند، در روز عید فطر مردم این دیار برای عرض تبریک به خانه های هم رفته و با صبحانه عید شامل چای، برنج و گوشت پذیرایی می شوند و خوردن مقداری گوشت یا حلیم روز عید مرسوم است.
در این روز بیشتر خانواده ها دیدار جمعی با تمام اعضای خانواده دارند که بیشتر آنها در یک مهمانی بزرگ شرکت می‌کنند و پس از نهار ظهر عید رمضان به دیدار بقیه فامیل ودوستان خود می‌روند.
درجزیره قشم در روز عیدفطر و پس از ادای نماز عید سفره گسترده ای پهن می شود و از نمازگزاران پذیرایی می شود. مردم شهرستان سیریک نیز روز عید فطر لباس نو می پوشند. این مردم طوری برنامه ریزی می کنند که برای عید لباس نو داشته باشند.
همچنین در شهرستان رودان بیشتر نانوایی ها روز قبل از رسیدن عیدفطر به پخت شیرینی ها و کلوچه های محلی برای پذیرایی عید می پردازند.
در هرمزگان روز عید فطر بسیاری از کدورت ها با پا در میانی بزرگان و ریش سفیدان فامیل از بین می رود و دوستی و آشتی بین مردم حکم فرما می شود.
به این ترتیب روزه داری ماه رمضان در هرمزگان نه تنها یک تکلیف دینی ،بلکه بخشی از هویت فرهنگی مردم این استان به شمار می رود و بخشی از شناسنامه معنوی ساحل نشینان خلیج فارس است که با وجود ورود امواج تکنولوژی ،با علاقمندی سعی در حفظ و حراست آن دارند.
۷۱۹۵/۲۰۹۴
خبرنگار: رقیه غلامی زاده **انتشار دهنده: هومن محمدکرمی