پاسخ سوال‌های شرعی درباره «مهریه»

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، امروزه برخی از بانوان مهریه را به عنوان اهرم فشار برای همسر خود استفاده می‌کنند؛ گاهی هم زوجین هیج اطلاعی از انواع مهریه (عندالاستطاعه و عندالمطالبه) ندارند و همین امور باعث برخی سوء استفاده‌ها در این زمینه می‌شود.

طبق روال هر هفته یکی دیگر از موضوعات فقهی و شرعی را با عنوان «مهریه» با شما مطرح کردیم و با کارشناس مربوطه حجت الاسلام والمسلمین مهدی آذری طوسی مورد بحث قرار دادیم.

مهریه، مقدار پول، سفر یا کالایی است که جزو حقوق زنان شمرده می‌شود و بر ذمه مرد است که آن را پرداخت کند. البته که مهریه تضمینی برای خوشبختی زوجین نیست، ولی حقی است که بعد از تعیین، زوج (مرد) باید آن را ادا کند، به این صورت که اگر عندالمطالبه باشد، کل مهریه در نظر گرفته می‌شود و اگر عندالاسطاعه باشد، براساس شرایط و وسع مالی مرد نحوه پرداخت آن مشخص می‌شود.

چند سالی در دادگاه‌های خانواده معیار مهریه ۱۱۰ سکه است و بقیه آن بنا به شرایط اقتصادی مرد و به حکم دادگاه قسط بندی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: آیا جایگاه زن و مرد در جامعه اسلامی یکسان است؟/ تعبیر رهبر انقلاب از تساوی حقوق

لازم به ذکر است سوال ها بر اساس مسائل فقهی وحقوقی جواب داده شده است.

حق طلاق با کیست؟
(این سوال مبنی بر ضوابط حقوقی پاسخ داده شده است.) طبق قانون شرع اسلامی حق طلاق با مرد است، مگر اینکه مرد حق طلاق را به اختیار زن گذاشته باشد.

چرا در کشور‌های اسلامی دیگر افراد زندانی مهریه نداریم و همچنین از صدر اسلام تا کنون زندانی مهریه نداشتیم؟ آیا این مسیری که می‌رویم اشتباه نیست؟
(این سوال مبنی بر ضوابط حقوقی پاسخ داده شده است.) براساس ماده ۲ قوانین نحوه‌ اجرای محکومیت‌های مالی در مهریه و نفقه معوقه زوجه، تعداد زیادی از مردان راهی زندان می شوند.طبق ابلاغیه ریاست قوه قضاییه به روسای کل دادگستری ها، دادستان‌ها و دادگاه‌های سراسر کشور مبنی بر بخشنامه اصلاحیه بند (ج) ماده ۱۸ آیین نامه نحوه‌ اجرای محکومیت‌های مالی، باید نظارت شود که تا حد امکان مردان به علت ناتوانی در پرداخت مهریه بازداشت نشوند و کسانی که در حبس هستند، آزاد شوند.

شخصی (مرد) خانومی را حدود سال ۱۳۴۳ عقد کرده و مهریه را ۱۰ هزار تومان قرار داده است. این زوج پس از سه سال از هم جدا شدند و از آن زمان تا بحال مهریه پرداخت نشده. البته به گفته مرد، مهریه توسط زن بخشیده شده، اما به گفته فرزند حاصل از آن ازدواج و زوجه، این موضوع انکار می‌شود، تکلیف چیست؟ و مهریه به چه میزان و بر چه اساس پرداخت شود؟

(این سوال مبنی بر ضوابط حقوقی پاسخ داده شده است.) شرط بخشیده شدن مهریه، به بیان لفظی نیست و باید در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود. اگر زن سندی (نوشته ای) به زوج داده باشد و اقرار به دریافت مهریه کرده باشد کار بسیار دشوار است، زیرا ادعای بعدی زن انکار بعد از اقرار محسوب می‌شود که در محاکم مسموع نیست مثلا دیده شده است که زوجین به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کرده اند وبرای بخشیدن مهریه زن سند اقرار نامه مهریه را امضاء کرده است در این حالت مهریه دریافت شده محسوب  می‌شود و ادعای بعدی نگرفتن مهریه پذیرفته نمی‌شود مگر این که زن ثابت کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه و غلط بوده است. (ماده ۱۲۷۷ قانون مدنی)

(این سوال مبنی بر ضوابط حقوقی پاسخ داده شده است.) مهریه براساس سالی که از هم جدا شدند محاسبه می‌شود و مبلغ مهریه باید براساس سال ۱۳۴۶ یعنی سه سال پس از زندگی مشترک پرداخت شود.

 اما از نظر فقهی و حکم شرع: مهریه، چون توافقی بین زن و شوهر است طبق نظر مقام معظم رهبری، مهریه باید براساس ارزش ریالی روز پرداخت شود و، چون ازدواج صورت گرفته و زوجین آمیزش داشته‌اند، مهریه باید کامل پرداخت شود. همچنین در پاسخ به بخشش مهریه باید گفت اگر مرد ادعایی به بخشش مهریه دارد، باید دلیل محکمه پسند داشته باشند.

 من و همسرم از هم جدا شدیم. در حال پرداخت مهریه هستم و تا ۱۰ سال دیگر باید مهریه بدهم. اگر سال آینده من بمیرم و از این دنیا بروم، حق الناس به گردن من است؟ اگر همسر سابق من بمیرد تکلیف مهریه‌ای که از من طلب داشت چه می‌شود؟

از نظر حقوقی بعد از فوت زوج (مرد)، در اولین شرط انحصار وراثت، مهریه زن محاسبه و پرداخت می‌شود. همچنین از نظر حکم شرع آمده که مهریه مانند سایر دیون محاسبه می‌شود و بعد از فوت باید در اولویت انحصار وراثت قرار بگیرد، اما اگر زن فوت کرد، مهریه مانند ارث به وارثین اعم از فرزندان، مادر و پدر و … تعلق می‌گیرد.

من می خواهم سالی یک سکه به همسرم بدهم، به صورتی که ثبت شود و دادگاه قبول داشته باشد، باید چه کاری انجام بدهم؟با توجه به اینکه مهریه عندالمطالبه است، آیا تعیین مهریه‌های غیر معقول و خارج از توان مرد هنگام عقد از نظر شرعی صحیح است، با توجه به اینکه اکثر مرد‌ها توانایی پرداخت مهریه تعیین شده را ندارند؟

از نظر شرعی عقد با هر نوع مهریه‌ای صحیح است، چراکه مهریه در عقد دائم رکن نیست و اگر مهریه باطل باشد، عقد صحیح است.

مردی که همسرش را مجبور می‌کند در ازای طلاق، مهریه‌اش را ببخشد وگرنه طلاق نمی دهد، حکم مرد از نظرشرعی چیست؟ آیا این حق الناس برگردنش نیست؟

در حالت عادی اینکه مرد طلاق را در مقابل مبلغی قرار دهد اشکالی ندارد، حال اگر این مبلغ خود مهریه باشد یا هر چیز دیگری، اما بایستی دقت شود که در حالت عادی این عرض صورت بگیرد. اما متاسفانه غالبا اینطور است و مرد، زن را اذیت می‌کند و از مهریه و طلاق به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند، در حقیقتِ مهریه اشکال ندارد، اما از نظر اذیت و آزار حرام است.

در خصوص شرایط مهریه مى‌خواستم بدانم آیا از نظر شرعى تغییر شرط عندالمطالبه بودن به عندالاستطاعه بودن چگونه است؟

با توافق زوجه بلامانع است.

دراحکام اسلامی، مهریه عندالمطالبه است. پس عندالاسطاعه دیگر چیست؟ لطفا هرکدام را توضیح کامل بدهید.

زوجین با توافق حتی بعد از عقد هم می‌توانند مهریه را از عندالمطالبه به عندالاستطاعه و یا بالعکس تبدیل کنند.

یکی از شروط پرداخت مهریه می‌تواند عندالاسطاعه باشد، به این نحو که در هنگام عقد دفترخانه باید بیان کند که مهریه عندالمطالبه یا عندالاسطاعه است.

بدیهی است که اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن در صورتی می‌تواند مهریه را دریافت کند که مالی به غیر از مستثنیات دین، به دادگاه یا اجرای ثبت برای توقیف معرفی کند البته این مال می‌تواند منقول مثل خودرو، وجه نقد در حساب بانکی و یا غیر منقول (ملک) باشد. اگر زوج کارمند باشد توقیفِ یک چهارم یا یک سوم  حقوق با توجه به فرزند داشتن او، امکان پذیر است آنچه در مهریه عندالاستطاعه اهمیت دارد این است که اعمال ماده ۳ قانون محکومیت‌های مالی (جلب) زوج وجود ندارد و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه نیز در این جا معنایی ندارد.

یک خانمی زیر پای همسر قبلی من نشسته بود و باعث شد تا آن مرد من را با بچه‌ای سه ساله طلاق دهد  و او را مجبور کرد تا ۱۴۰۰ سکه را به عنوان مهریه به نامش بزند. در حالیکه شوهر سابقم دو فرزند کوچک از این خانم داشت، از دنیا رفت. این خانم مهریه را به اجرا گذاشته وبا این حساب که هیچ چیزی از املاک ودارایی باقی نمی‌ماند که سهم الارث بچه‌های من شود. آیا این عدالت است؟

دین (مهریه) هر دو همسر بر ذمه مرد است و باید وارثین پرداخت کنند.

من و همسرم چهار سال پیش از یکدیگر جدا شدیم. حاصل ازدواجمان دو فرزند پسر است که با خودم زندگی می‌کنند. هر دوی ما ازدواج مجدد کردیم. بابت مهریه همسر سابقم هر شش ماه یک سکه باید بپردازم. با توجه به اینکه کارمند و اجاره نشین هستم و قیمت سکه در دو سال گذشته متاسفانه افزایش بسیار زیادی داشته و این مسئله باعث شده  دوباره در زندگی مجدد دچار اختلاف شدید شوم.. خواهشا یک راه حل قانونی برای افرادی مثل من پیشنهاد دهید تا دوباره زندگی‌ام از هم نپاشد؟

مهریه به عنوان واجب بر دوش مرد است که باید پرداخت کند، حال اگر به عسر و حرج می‌افتید می‌توانید آن را عقب بیاندازید و یا کمترش کنید.

چرا اسلام با مهریه دست جوانان را برای ازدواج کوتاه کرده و مانع بزرگی شده است؟

آنچه در اسلام به عنوان مهریه مطرح شده و آنچه در جامعه کنونی در حال اجراست، با یکدیگر تفاوت فراوانی دارد.

در قرآن کریم مهریه به معنای مهر راستی، پاکی و‌عشق است. آنچه اسلام مطرح کرده بیشتر جنبه هدیه مرد به زن را دارد، اما متاسفانه به یک فریبکاری تبدیل شده و این آن چیزی نیست که از مهریه عنوان شده است.

در مراسم بله برون قرار بود صیغه موقت خوانده شود، اما در روز بله برون و در مراسم، خیلی غیر منتظره عاقد که از طرف خانواده عروس آورده شده بود، گفت: صیغه دائم بخوانیم و ما به دلیل عدم اگاهی پذیرفتیم، در صورتی که هیچ آزمایشی نداده بودیم و پس از آن شب متوجه شدیم صیغه دائم باید ثبت محضری شود وگرنه جرم محسوب می‌شود، عاقد هم هیچ توضیحی در این خصوص به ما نداد، از نظر ما خانواده عروس فریبمان داده اند. همچنین در دوره نامزدی به مشکلاتی برخوردیم و قصد جدا شدن داریم، خانواده عروس حتی شماره تلفن عاقد را هم به ما نمی‌دهند و این خود دلیلی دیگر بر فریبکاری است که در مراسم بله برون انجام شده، در حال حاضر وضعیت مهریه که ۲۰۰ سکه بهار آزادی است چه می‌شود؟ با توجه به فریبی که خورده‌ایم، آیا به لحاظ شرعی مهریه به گردن من است؟

اگر واقف باشید که عاقد وکالت عقد دائم را خوانده که مهریه حتما برگردن است، اگر آمیزش صورت گرفته مهریه کامل و همان ۲۰۰ سکه است و در غیر این صورت مهریه نصف می‌شود و ۱۰۰ سکه است.