یادداشت|عبرت‌هایی از سوت‌زنی علیه ترامپ

– اخبار سیاسی –

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، مهدی غیرتمندکارشناس اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر در یادداشتی به ماجرای درخواست ترامپ از رئیس‌جمهور جدید اوکراین برای در اختیار گذاشتن  اطلاعاتی  از فعالیت‌های اقتصادی پسر جو بایدن (رقیب انتخاباتی ترامپ در انتخابات)‌ در اوکراین و افشای این ماجرا توسط یک مامور امنیتی و تاثیر قانون حمایت از گزارش‌دهندگان فساد و تخلف در شفافیت امور در آمریکا پرداخته است. در ادامه متن این یادداشت را می‌خوانید: 

یادداشت| «سوت‌زنی» و فرهنگ نهی از منکرپرونده «نظارت جمهور»-3/ سوت‌زنی ۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ تومانی در آمریکا

چند روزی است تیتر یک بسیاری از رسانه‌های خبری دنیا به خبر گزارشگری یک مامور امنیتی از دسیسه‌چینی تلفنی ترامپ برای رقیب انتخاباتی‌اش اختصاص پیدا کرده، اما نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود قانونی است که کارمند دولت به پشتوانه‌ی آن به خود اجازه می‌دهد حتی تخلف یا فساد سرزده از قدرتمندترین شخص کشور  را به دستگاه‌های نظارتی گزارش کند و از عواقب احتمالی آن نیز هراسی نداشته باشد. این عمل به حدی موثر بوده که طبق اعلام برخی رسانه‌های آمریکایی، مامور دیگری قصد دارد جزییات بیشتری از تخلفات ترامپ را گزارش دهد.

اما رخ دادن چنین اتفاقاتی در آمریکا عجیب نیست و در گذشته نیز بسیاری از کارکنان شرکت‌های مختلف با حوزه‌های کاری متفاوت، از حوزه‌ی سلامت و داروسازی گرفته تا صنعت خودروسازی و انرژی با اتکا به قانون حمایت از گزارش‌دهندگان فساد یا همان "سوت زنی" اقدام به انتشار چنین گزارش‌هایی کرده‌اند و از تخلفات گسترده  مدیران خود که در برخی حوزه‌ها همچون حوزه‌ی سلامت که ممکن بود خسارات جانی زیادی به شهروندان وارد شود جلوگیری کرده‌اند.

 اثرگذاری، جامع بودن و اعتماد شهروندان به  قانون سوت زنی، سه مولفه اصلی و اساسی دارد که عبارت‌‌اند از: 

۱- حمایت کامل از گزارشگران تخلف در برابر اخراج از کار، تنزل مرتبه شغلی،کاهش حقوق، تهدیدهای جانی و یا هرگونه تهدید دیگری که ممکن است به دلیل این گزارشگری برای شخص گزارش دهنده اتفاق بیفتد.به طور مثال طبق قانون، رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند مامور امنیتی که تخلف او را گزارش داده از کار اخراج کرده یا حقوقش را کاهش دهد. البته متخلفان برای تامین خوراک رسانه‌ای، لفاظی‌هایی انجام می‌دهند اما قانون به صورت کامل پشت شخص گزارش دهنده ایستاده است. همچنین در شرایطی که احساس شود مشخص شدن هویت گزارشگر ممکن است خطرات جانی برای او یا خانواده‌اش به همراه داشته باشد هویت شخص کاملا مخفی می‌ماند، همانطور که در ماجرای اخیر سوت‌زنی علیه ترامپ، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا علی‌رغم بهر‌ه‌مندی از اختیارات گوناگون قانونی تاکنون از هویت شخص گزارش‌دهنده مطلع نشده است.

۲- تشویق و تقدیر از گزارشگران تخلف  به صورت مادی و معنوی. وقتی شخصی گزارش فساد مالی مسئولی را به سازمان‌های نظارتی اعلام می‌کند در صورت به نتیجه رسیدن گزارش و دستگیری متخلف درصدی از مبلغی که به سبب اطلاع و هشدار گزارشگر به خزانه وارد می‌شود به عنوان پاداش به شخص گزارشگر تعلق می‌گیرد. مساله قابل توجه این است که این پاداش نه از خزانه دولت بلکه از جریمه اخذ شده از متخلف تامین می‌شود تا نه تنها هیچ پولی از خزانه دولت کم نشود بلکه به سبب جریمه دریافتی به میزان آن نیز افزوده شود. به طور مثال وقتی یکی از مدیران ابرشرکت انرژی اِنرون تخلفات مالی فراوان بالادستی‌های خود را گزارش داد، پس از اثبات این تخلفات در دادگاه، اِنرون  محکوم به پرداخت جریمه‌ای هنگفت شد و درصدی از این جریمه به شخص گزارشگر تعلق گرفت.

از سوی دیگر افزایش انگیزه گزارشگری در افرادی که خود بخشی از یک تیم فسادکننده هستند، بدون شک اهمیت مسئله مشوق‌های مالی در بحث سوت‌زنی را دوچندان می‌کند. امکان مشوق‌های مالی که در قانون سوت‌زنی در نظر گرفته شده موجب می‌شود تا اشخاص نفع خود را بیشتر در گزارش فساد ببینند تا اینکه بخواهند با آن همراهی کنند.

علاوه بر مشوق‌های مالی، می‌توان مسئله مشوق‌های معنوی را نیز مورد توجه قرار داد. به طور مثال  می‌توان به قهرمان سازی این افراد در رسانه‌ها پرداخت تا این عمل در جامعه به ارزش بدل شده و همه مردم جامعه و شهروندان در دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که برای آن کار می‌کنند، اقدامی مشابه گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از گران انجام دهند. به طور مثال مجله مشهور تایمز که هر سال شخصیتی را به عنوان شخصیت سال معرفی می‌کند در سال ۲۰۰۳ به جای شخصیت‌های سیاسی، ورزشکاران و یا سلبریتی‌های هالیوودی، سه نفر از بانوانی که در جایگاه مدیران ارشد شرکت‌های متخلف، دست به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از گری زده بودند را به عنوان شخصیت‌های سال معرفی کرد. همچنین فیلم‌های سینمایی بسیاری در تقدیر از این گزارشگران و اشاعه فرهنگ بی‌تفاوت نبودن در مقابل مفاسد احتمالی در دستگاه‌های مختلف حاکمیتی ساخته شده است.

۳- از دیگر مولفه‌های موثر در فراگیر شدن سوت‌زنی در کشور، مهیا کردن بستر امن برای گزارش‌دهی مفاسد و تخلفات است که مورد اطمینان  شهروندان باشد. همچنین رابطه میان مراکز دریافت گزارش‌ فساد با گزارشگران باید دو طرفه باشد. و این مراکز مکلف‌ند تا مدتی پس از دریافت گزارش، نتیجه ی پیگیری را به شخص گزارش‌دهنده اعلام کنند. به طور مشخص در کشور آمریکا این مدت زمان ۶۰ روز است و دستگاه‌های نظارتی موظفند پس از گذشت این مدت زمان نتیجه ی پیگیری را به صورت مکتوب به شخص گزارش دهنده اطلاع دهند. این عمل باعث می‌شود شخص گزارشگر از نتیجه گزارش خود مطلع شده و این عمل را بیهوده نپندارد. از موارد مهم دیگر، محرمانه ماندن هویت گزارشگر در این بستر است. البته گزارشگرانی که می‌خواهند مشمول قوانین حمایتی و تشویقی شوند باید درچارچوبی مشخص گزارشدهی خود را انجام دهند.

در کشور ما نیز در اصل هشتم قانون اساسی کلیت چنین قانونی به رسمیت شناخته شده و حتی به آن تاکید شده است. همچنین در ارزش‌های دینی- اجتماعی ما  فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر جایگاه ویژه‌ای دارد. به طوری که حضرت امیر(ع) در واپسین لحظات عمر گرانقدرشان به فرزندان خود این چنین توصیه کردند که "اگر امر به معروف و نهی از منکر فراموش بشود اشرار بر شما حاکم خواهند شد". بدون شک با توجه به سخن امیر‌المومنین (ع) نباید نهی از منکر را در تنها به بحث حجاب و  تذکر به بدحجابان تنزل داد، زیرا لفظ"حاکم شدن اشرار"هشدار از واقعه‌ای سهمگین‌تر می‌دهد. با توجه به مطالب بیان شده می‌توان گفت سوت‌زنی از مهمترین مصادیق نهی از منکر مسئولین در ادبیات دینی به شمار می‌رود.

در کشور ما نیز باید برای کسانی که به مسئولیت اجتماعی پایبند بوده و خود را در قبال جامعه مسئول دانسته و تخلفات مدیران و آقازاده‌هایشان و یا یقه سفیدها را به دستگاه‌های نظارتی گزارش می‌کنند بسترهای قانونی و حقوقی حمایتی و تشویقی ایجاد شده و از آنها به عنوان قهرمان مبارزه با فساد یاد شود. با پیاده سازی چنین رویه‌ای است که مبارزه با فساد به امری همگانی تبدیل شده و نظارت مردمی وارد عصر جدیدی خواهد شد و به تبع آن کل جامعه اعم از مردم و حاکمیت از فواید بیشمار آن بهره‌مند خواهند شد.