“گُم‌گُم سحری” آیین هرمزگانی‌ها در ماه رمضان

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن‌(ایکنا) از هرمزگان، “گم گم” در گویش محلی هرمزگان به صدای طبل و دهل گفته می‌شود “گم گم سحری” صدای طبلی بوده که در گذشته در سحرهای ماه رمضان در کوی و محله ها برای بیدارکردن مردم نواخته می شده است.

در زمان‌های گذشته مراسم گُم گُم سحری در هرمزگان با هدف بیدارکردن مردم برای خوردن سحری اجرا می‌شد؛ عده‌ای از طریق مناجات یا طبل یک ساعت قبل از اذان صبح مردم محله را بیدار می کردند و قبل از رسیدن اذان هم با مناجات به آنها اطلاع می دادند که لحظات اذان نزدیک است.

در بندرعباس دیر زمانی است که ماه مبارک رمضان را به سبک و شیوه خود اجرا می کند که شاید در تمامی ایران بی‌نظیر باشد مراسمی که برگرفته ازسنت اجداد و نیاکان و اعتقادات مردم پاک این سرزمین است.

در زمان‌های گذشته با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان افرادی با نواختن بردهل و با همراهی یکی دو نفر به درب کوچه‌ها و معابر عمومی رفته و با این روش اعلام می‌کردند که زمان سحر رسیده است و مردم برای گرفتن روزه آن روز از خواب بر می‌خواستند در پایان ماه مبارک رمضان نیر این افراد برای گرفتن عیدی خود با نواختن دهل به درب منزل‌ها رفته و مردم به آنها هدیه و عیدی می‌دادند.

این مراسم بیشتر در محله سید کامل، پشت شهر، محله فینی ها و حسین آباداجرا می شد و باید گفت این آیین‌ها جز میراث معنوی و ناملموس هرمزگان است که به ثبت ملی کشور نیز رسیده است

در حال حاضر نیز مراسم سحرو در شهرستان جاسک اجرا می‌شود که عده‌ای با گفتن سحرو سحر شد درب خانه‌ها را به صدا در می‌آورند و صاحب خانه را برای خوردن سحری بیدار می کنند.

در شهرستان میناب نیز با حلول ماه رمضان بیشتر سالمندان و جوانان مینابی روزه می گیرند و هیچ بهانه ای را جایز نمی دانند، در طول ماه رمضان مردم این شهرستان پیر و جوان دور هم جمع می شوند و قرآن می خوانند.

اهل سنت جزیره قشم در ماه رمضان هرشب بعد از نماز عشا نماز تراویح به جای می آورند. بیش از ۸۰ درصد بومی‌های جزیره قشم سنی مذهب اند.

مساجد در روزها و شب‌های این ماه پر برکت شلوغ تر از روزها و شب های دیگر است. مردم پس از اقامه نماز مغرب و عشا مختصری افطاری می خورند که در میان اهالی هرمزگان به «لب گشودن» بازکردن روزه معروف است سپس تلاوت یک جزء قرآن کریم به روح آن صفا می دهد.

مردم هرمزگان ماه رمضان را ماه برکت می‌نامند و معتقدند منشا هر نوع درآمد و افزایش رزق و روزی یکسال در ماه رمضان رقم می خورد.

مردم هرمزگان به روزهای آخر ماه شعبان بویژه سه روز آخر آن و بخصوص روز آخر بیشتر توجه می کنند و این روزها را روزه می گیرند.

در هرمزگان عده ای از گذشته عادت دارند در غروب روز آخر ماه شعبان به پشت بام ها رفته تا با چشم غیرمسلح ماه نو را ببینند.

با قطعی شدن ماه رمضان استان هرمزگان حال و هوای دیگری به خود می گیرد. خوردن و آشامیدن در ملاء عام برچیده می‌شود و تا غروب هر روز به حرمت این ماه عزیز کسی که روزه هم نیست به خود اجازه نمی دهد بین مردم روزه خواری کند.

مردم هرمزگان در شب های قدر اعمال وارد شده در این شب را انجام می دهند و مخصوصا دعای «جوشن کبیر» که به «دعای ۱۰۰ بند» معروف است. آنان با خود نخی را همراه دارند که با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر یک گره به آن می زنند و در مکانی نگهداری می کنند.

برخی معتقدند که اگر این نخ ۱۰۰بند را همراه داشته باشم یا در خانه خود نگهداری کنم آن سال با مشکلی مواجه نخواهم شد.

در هرمزگان از شب بیست ویکم ماه مبارک رمضان مراسم ختم قرآن و فاتحه برای اموات به مدت ۹ شب برگزار می شود.

افراد یک تا چند قاری معروف به ملا به منزل خود دعوت می کنند و هریک، یک جز قرآن را به نیت ثواب به روح اموات دعوت کننده تلاوت می کنند .

این رسم یک سابقه دیرینه در نزد هرمزگانی ها دارد و مردم هرمزگان معتقدند که اموات آنها در ماه رمضان چشم انتظار هستند و این مناسبت نوعی احترام به اموات است .

در جاسک اهل سنت ۶ روز آخر ماه رمضان بعد از نماز تراویح دعا می خوانند و کم کم از رمضان خداحافظی می کنندو برای کمک به خانه فقرا می روند، مردم این شهرستان غروب ۲۷ رمضان هم با سفره های رنگی مردم شیعه و سنی را برای افطاری دعوت کرده و برای اموات خود ختم قرآن می گذارند.

در زمینه افطاری مردم هرمزگان عادت دارند که روزه خود را با آب جوش یا چای کمرنگ و خرما باز کنند، البته خوراکی‌های دیگری نظیر فرنی ، شیرینی ، نان های محلی ، رنگینک ، دشو(برنجی که با شیره خرما پخته می‌شود) و رولت خرما بر سر سفره افطار خودنمایی می کنند.

مردم هرمزگان اعتقاد دارند از غذای سفره افطاری خود برای همسایه هم ببرند تا غذا گواراتر شود. افطاری دادن در هرمزگان یک رسم حسنه است.

مردم پس از اقامه نماز در مسجد از همسایه ها می خواهند برای صرف افطاری به منزل آنان بروند.

مردم در روزهای پایانی ماه رمضان به اسقبال عید فطر می روند و بر این باورند که غذای روز عیدفطر برای کسانی که روزه بوده اند یک مزه دیگری دارد که روزه خواران هرگز طعم آن را نخواهند چشید.

عید فطر اهمیت ویژه ای برای مردم هرمزگان دارد به گونه ای که تا ۳ روز پس از آن به هم تبریک و شادباش می گویند، ساکنان بلوچ و اهل سنت هرمزگان عیدفطر را مهمتر از اعیاد دیگر می دانند و تشریفات ویژه ای برای این عید قائلند.

ساکنان شهرها و روستاها و جزایر هرمزگان در روز عید فطر پس از ادای نماز عید به گورستان رفته و برای درگذشتگان فاتحه می خوانند، در روز عید فطر مردم این دیار برای عرض تبریک به خانه های هم رفته و با صبحانه عید شامل چای ، برنج و گوشت پذیرایی می شوند وخوردن مقداری گوشت یا حلیم روز عید مرسوم است.

در این روز بیشتر خانواده ها دیدار جمعی با تمام اعضای خانواده دارند که اکثر آنها در یک مهمانی بزرگ شرکت می‌کنند و پس از نهار ظهر عید رمضان به دیدار بقیه فامیل ودوستان خود می‌روند و پیرمردان و پیرزنان سنی هرمزگانی از روز پس از عید فطر تا ۶ روز روزه می گیرند.

درجزیره قشم در روز عیدفطر و پس از ادای نماز عید سفره گسترده ای پهن می شود و از نمازگزاران پذیرایی می شود. مردم شهرستان سیریک نیز روز عید فطر لباس نو می پوشند. این مردم طوری برنامه ریزی می کنند که برای عید حتماً لباس نو داشته باشند.

همچنین در شهرستان رودان بیشتر نانوایی ها دو روز قبل از رسیدن عیدفطر به پخت شیرینی ها و کلوچه های محلی برای پذیرایی عید می پردازند.

در هرمزگان روز عید فطر بسیاری از کدورتها با پا در میانی بزرگان و ریش سفیدان فامیل از بین می رود و دوستی و آشتی بین مردم حکم فرما می شود.

یکی از سنت های حسنه مردم در روز عید فطر پرداخت فطریه و در اصطلاح محلی (سر روزه ) است که پیش از اقامه نماز عید فطر آماده می کنند؛ برخی در همان میعادگاه نماز تحویل می دهند و برخی هم که افراد فقیر و نیازمندی می شناسند به خانه آنها می فرستند.