جای خالی بخش خصوصی برای فرآوری گیاه ریواس در استان کرمان/ امکان سرمایه گذاری در بخش دارویی گیاه ریواس

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان ، این روز‌ها دشت‌های ریواس در استان کرمان با گل دهی مناسب خود فرش قرمز رنگی برای گردشگران پهن کرده اند و افراد زیادی برای تماشای زیبایی‌های این نعمت خدادادی به این مناطق سفر می‌کنند. دشت‌هایی که زیبایی را می‌توان در نگاه اول آن‌ها دید؛ اما این دشت‌های زیبا در استان کرمان، می‌توانند فواید سودمند دیگری را علاوه بر جذب گردشگر به ارمغان آوردند. فوایدی که ثمره اش معین خوبی برای رونق تولید و اشتغالزایی است؛ اما، چه قدر این مهم در استان کرمان محقق شده است؟

خواص غذایی و دارویی ریواس در طب سنتی

مردم در مناطق گوناگون علاوه بر بهره بردن از زیبایی‌های گیاه ریواس و انعکاس آن در قاب دوربین‌های خود با چیدن گل، ساقه و ریشه ریواس در زمان‌های مختلف از آن برای مصارف بهداشتی، خوراکی و دارویی استفاده می‌کنند.

محبوبه رئیس زاده متخصص داروسازی سنتتی با بیان اینکه گیاه ریواس یکی از گیاهان اصیل و با قدمت ایرانی به حساب می‌آید و با اسامی مختلفی مانند ریباس، ریواج، رواش و جگری شناخته می‌شود و اسم علمی مشهورترین گونه آن (Rheum ribes) است، گفت: ریواس گیاهی پایا از خانواده علف هفت بند (Polygonacea) و صخره دوست است و در نقاط کوهستانی، اقلیم‌های خشک و نیمه خشک رویش داردT معمولا در نواحی شیب دار کوهستان‌ها و در لابه لای تخته سنگ‌ها به خوبی سازگاری پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه منشأ این گیاه آسیای شرقی است و احتمال می‌رود، اولین بار در سیبری یا هیمالیا برداشت شده باشد، افزود: محل رویش آن در ایران دامنه بینالود، کوهستان‌های آذربایجان و کردستان، بلندی‌های البرز در شمال تهران، خراسان رضوی، کوه‌های روستای رباط ترک (دلیجان) و قلعه تخت کوه است؛ اما، بیشتر از همه سوغات نیشابور به حساب می‌آید.

محبوبه رئیس زاده با بیان اینکه ریواس به طور طبیعی در فصل بهار تا اوایل تابستان می‌روید، بیان داشت: ساقه گیاه شبیه به کرفس؛ اما، صورتی رنگ و طعم آن ترش و شیرین است و مصرف خوراکی دارد.

وی با بیان اینکه حکمای طب سنتی ایران برای ساقه ریواس طبیعت سرد و خشک قائل شده اند و خواص متعددی را به آن نسبت داده اند، گفت: در طب سنتی، ریواس را قابض، مفرح، مقوی معده، دستگاه گوارش، کبد‌های گرم و کیسه صفرا، ضد عطش و تهوع، کاهنده و صاف کننده حدت خون و صفرا، درمان کننده بواسیر، وبا، اسهال، یرقان و تب‌های مزمن می‌دانسته اند.

متخصص داروسازی سنتی گفت: حکمای طب سنتی گیاه ریواس را مضر ریه و باه (نیروی جنسی) به ویژه در افراد سرد مزاج دانسته و عسل را برای رفع مضرات ریواس همراه با آن تجویز می‌ کردند.

وی با بیان اینکه به دلیل طبیعت سرد این گیاه در فصل تابستان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، بیان داشت: مصرف ریواس در فصل تابستان می‌تواند به رفع عطش، افزایش اشتها، بهبود هضم غذا، ملین بودن معده، تقویت قلب و کبد، کاهش جذب چربی در روده ها، تصفیه خون و بهبود زخم‌های دهان کمک کند.

محبوبه رئیس زاده با بیان اینکه برای مصرف خوراکی ریواس بایستی ساقه‌های تازه و ترد آن را به خوبی شست و پس از جدا کردن پوست رویی، آن را مصرف نمود، تصریح کرد: ساقه ریواس بافت لطیفی دارد و با اندک حرارت پخته می‌شود و می‌توان از آن در تهیه انواع خورشت، آبگوشت، اشکنه، سوپ، سالاد، کوکو، لواشک، رب و شربت استفاده کرد.

وی توصیه کرد برای طبخ ریواس، بهتر است از ظروف پیرکس و یا با روکش لعابی استفاده نمود تا از واکنش احتمالی ترکیبات ریواس با ظرف جلوگیری شود.

این متخصص داروسازی سنتی با بیان اینکه ساقه ریواس به علت دارا بودن آنتی اکسیدان زیاد زود تغییر رنگ می‌دهد، افزود: برای نگهداری بیشتر از دو هفته ساقه این گیاه، باید پوست آن را در آورد و آن را در فریزر نگهداری کرد.

وی با بیان اینکه مصرف خوراکی برگ این گیاه مرسوم نیست، افزود: از ریشه آن در مصارف دارویی به عنوان  جایگزین ریوند چینی که نمونه دارویی وارداتی به کشور است، استفاده می‌شود.

محبوبه رئیس زاده مهمترین ترکیبات موجود در ریشه ریواس را از دسته آنتراکینون گلیکوزید‌ها و فلاونوئید‌ها عنوان کرد و بیان داشت: تحقیقات انجام شده بر روی آن اثرات آنتی باکتریال، آنتی اکسیدان، کاهش قند خون و درمان دیابت، بهبود حافظه در آلزایمر، اثرات هورمونی در درمان تخمدان پلی کیستیک، بهبود نارسایی کلیه و اسهال خونی اطفال را اثبات نموده اند.

وی با بیان اینکه این گیاه خودروست؛ ولی، می‌توان آن را کاشت، گفت: بهترین زمان کاشت این گیاه از اواخر زمستان است.

متخصص داروسازی سنتی افزود: بهترین زمان برداشت ساقه ریواس که مصرف خوراکی دارد، اواخر بهار و اوایل تابستان است و برای بهره‌مند شدن از بیشترین مواد مؤثره در ریشه این گیاه که خواص دارویی دارد، باید آن را در فصل پاییز برداشت کرد.

ریواس در استان کرمان

این روز‌ها در برخی از مناطق استان کرمان نیز سخن از قالی قرمزیست که در دشت‌ها و یا در مناطق کوهستانی پهن شده است؛ گرچه، یکی از اهالی این مناطق گل دهی این گیاه را بسته به نوع آب و هوا می‌داند؛ اما، تار و پودش هر ساله با خواص فراوان خودنمایی می‌کند.

نعمت الله مددی کارشناس اداره کل منابع طبیعی استان کرمان با اشاره به اینکه در استان به دلیل تنوع اقلیمی و تنوع گونه‌ای گیاهی، این گیاه در مناطق وسیعی به صورت خودرو می‌روید و استان کرمان از لحاظ دارا بودن این گونه گیاهی در رتبه‌های اول است، گفت: به عنوان مثال می‌توان این گیاه را در شهرستان بردسیر در دو دشت مؤمن آباد بخش مرکزی دهستان کوپنج در سطح ۴ هزار هکتار و در دشت‌های گلزار به سمت غویرا در سطح هزار هکتار، در شهرستان شهربابک در دشت ریواس معروف به همین نام در سطحی بالغ بر دو هزار و ۵۰۰ هکتار با تراکم انبوه و فوق العاده زیبا و در شهرستان کرمان در چشمه گز واقع در کوه باداموئیه در سطح تقریبی ۳ هزار و۵۰۰ هکتار و در دشت‌های راین دید.

وی بیان داشت: در سایر مناطق کوهستانی استان، مثل: ارتفاعات جبالبارز، سربیژن ساردوییه و ارتفاعات بحرآسمان نیز این گیاه دیده می‌شود.

نعمت الله مددی با بیان اینکه مردم از ساقه، ریشه و برگ‌های این گیاه برای مصارف مختلف خوراکی، از بین بردن سیاهی ناشی از سوختگی روی ظروف و دفع حشرات موذی بهره می‌برند، بیان داشت: برگ و ساقه خشک این گیاه از سوی مرتعداران و مردم بومی جمع آوری و خشک می‌شوند و در زمستان از آن همراه با سایر علوفه‌ها برای خوراک دام استفاده می‌کنند.

وی افزود: برگ‌های این گیاه به صورت تازه مصرف دام ندارد و با خشک کردن و خارج شدن اسانس برای دام قابل استفاده است.

جای خالی بخش خصوصی در فرآوری گیاه ریواس در استان کرمان

گیاه ریواس، گیاهی پرخاصیت و خدادادی و صد البته مفید برای رونق اقتصادی چه قدر برای مردمان آن منطقه رنگ وبوی رونق تولید و اشتغالزایی را به ارمغان آورده است؟

نعیمه مهدوی یکی از اهالی شهرستان شهربابک با بیان اینکه گل دهی دشت ریواس شهربابک بستگی به هوا و بارندگی دارد، گفت: مردم این شهرستان از گل‌های این گیاه به عنوان ماده‌ای رنگ دهنده برای مو‌ها و از ساقه آن برای خورشت ریواس بهره می‌برند.

وی با بیان اینکه در این شهرستان ظرفیت برای احداث کارخانه یا کارگاه رنگرزی، شربت و مربای ریواس وجود دارد، افزود: در این منطقه کسی کارآفرینی نمی‌کند و کارگاه یا کارخانه فرآوری برای این محصول وجود ندارد و متأسفانه به علت بهره نبردن از این گیاه، قسمت عمده آن به مصارف دامی می‌رسد.

محبوبه رییس زاده متخصص داروسازی سنتی نیز گفت: گرچه به علت داشتن طبع سرد گیاه ریواس و مزا ج گرم و خشک اکثر مردم کرمان به علت آب و هوای گرم این شهر، ریواس بیشتر در تابستان استفاده می‌شود؛ اما، در صورت فرآوری این گیاه و افزودن ترکیباتی به آن ماندگاریش افزایش می‌یابد و افراد در تمام طول سال می‌توانند از آن استفاده کنند.

وی با بیان اینکه در استان کرمان این گیاه به صورت خودرو در نواحی مختلف وجود دارد، بیان داشت: با توجه به وجود این ظرفیت در استان کرمان و نبود فرآورده استانداردی از آن در استان، جای کار برای احداث یک کارخانه یا کارگاه تولیدی در اشکال خوراکی و دارویی وجود دارد.

متخصص داروسازی سنتی با بیان اینکه تجویز ریشه ریواس در مناطقی که طب سنتی رواج دارد بیشتر است و به  جای ریوند چینی استفاده می‌شود، به کاربرد دارویی ریشه این گیاه اشاره کرد، افزود: با فرآوری این محصول می‌توان از آن در اشکالی مثل کپسول از ریشه ریواس بهره برد.

اما، سؤال اینجاست که امکان بهره برداری قانونی از این گیاه برای تهیه مواد اولیه کارخانه یا کارگاهی صنعتی در استان کرمان وجود دارد؟

نعمت الله مددی کارشناس منابع طبیعی استان کرمان با اشاره به اینکه سیاست منابع طبیعی در مرحله اول حفاظت و حمایت از رشد گونه‌ای است و در مرحله بعد بهره برداری به شکلیست که به تجدید حیات و زادآوری گیاهی در سال‌های آتی آسیب وارد نکند، گفت: امکان بهره برداری از گیاه ریواس در قالب طرح‌های بهره برداری گیاهان دارویی صنعتی زیر نظر اداره منابع طبیعی استان کرمان وجود دارد.

وی با بیان اینکه کارگاه یا کارخانه فعال صنعتی برای گیاه ریواس در استان کرمان وجود ندارد و برداشت این گیاه به صورت بومی از طرف مردم برای مصارف دارویی، خوراکی و مصرف خشک به صورت علوفه دام است، افزود: در صورت بهره برداری از این گیاه در قالب طرح‌های منابع طبیعی، بایستی به میزان ۲ تا ۳ برابر سطح برداشت، عملیات احیایی، بذرکاری و حفاظت صورت گیرد که در این مورد مرتعداران، صاحبان پروانه برای دام و فارغ التحصیلان رشته‌های مرتبط در اولویت بهره برداری هستند.

با حل این موضوع و امکان بهره برداری از گیاه ریواس چرا جای فرآوری این نعمت خدادادی در قالب مصارف گوناگون خوراکی، بهداشتی و دارویی در استان کرمان خالی است؟

حمیدرضا ارجمند مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان گفت: مجموعه صنایع ما مبتکی به بخش خصوصیست و تاکنون مراجعه‌ای از سوی بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در قسمت فرآوری محصول ریواس و احداث کارخانه صنعتی صورت نگرفته است.

وی با بیان اینکه از این گیاه می‌توان در رنگرزی سنتی و خوراکی بهره برد؛ افزود: سرمایه گذاران بخش خصوصی می‌توانند برای صدور مجوز در این خصوص به جهاد کشاورزی مراجعه کنند.

عباس پرداختی معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز درباره سرمایه گذاری در بخش دارویی این گیاه با بیان اینکه مصرف این گیاه شکل دارویی مشخص شده‌ای ندارد که بتوان به شکل خاص روی آن سرمایه گذاری کرد، گفت: سرمایه گذاری این گیاه در بخش دارویی به طور خاص اطمینان بخش نیست؛ اما، بازار خودش را دارد و برای سرمایه گذاری در بخش دارویی این گیاه پیشنهاد می‌شود آن را با چند گیاه دارویی غنی و با کیفیت استان همراه و محصول با کیفیتی تولید کرد.

وی افزود: بهره برداری دارویی از گیاه ریواس در صورت همراه شدن با چند گیاه دارویی غنی و با کیفیت می‌تواند صرفه اقتصادی نیز به ارمغان آورد.

گیاه ریواس نیز همچون گل محمدی لاله زار شهرستان بردسیر نیاز به افراد بزرگی چون: مرحوم صنعتی و همسرش دارد تا با مدیریتی صحیح برای رشد و فرآوری این محصول گام‌های مؤثری برداشته شود، گام‌هایی که ثمره آن علاوه بر رونق تولید و ارزآوری برای استان، رونق و اشتغال مردمان آن مناطق را در پی دارد؛ پس، بخش خصوصی و کارآفرینان برای فرآوری گیاه ریواس در استان کرمان پیش قدم شوند.

گزارش از معصومه یحیی زاده