الحاد در نظام آموزشی ریشه در علوم طبیعی و تجربی دارد

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایکنا؛ پنجمین پیش نشست همایش نظریه علم اسلامی و کاربست آن در نظام آموزش و پرورش با عنوان «علم دینی؛ امکان‌ها و چالش‌ها» به همت پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با دبیری علمی ابراهیم علیپور، رییس این پژوهشکده؛ ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رییس دفتر تبلیغات اسلامی و مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. بنابر اعلام روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، در ابتدای این نشست علیپور با بیان این که مبحث علم دینی از مباحث مهم در چند دهه گذشته بوده است، گفت: این بحث برای تعیین ظرفیت دین در عرصه دانش و رفع محدودیت‌های آن مطرح شده است.
وی با بیان این که بیش از ۱۲ نظریه در چگونگی، قلمرو و حدود علم دینی مطرح شده و منتقدان متعددی هم دارد، گفت: این مبحث مختص علم اسلامی نیست و در مسیحیت هم آثار متعددی را می‌بینیم و بر اساس سیاست‌های دفتر تبلیغات اسلامی و قطب بنیاد‌های نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی این دفتر، یکی از میز‌های آن مختص آموزش و پرورش است که بنا شده است با همکاری وزارت آموزش و پرورش، مباحثی در حوزه علم اسلامی و کاربست آن در این حوزه انجام شود.
رییس پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی در رابطه با همایش نظریه علم دینی و کاربست آن در نظام آموزش و پرورش ابراز کرد: آثار متعددی در زمینه علم دینی ارسال شده و در ۵ اردیبهشت این همایش برگزار خواهد شد و در این همایش ۱۲ اثر شاخص رونمایی خواهد شد.
وی افزود: سه شنبه آینده نیز ششمین پیش نشست این همایش با حضور حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا و علیرضا شجاعی زند در دانشگاه تهران برگزار خواهد شد.
در ادامه این نشست گلشنی با بیان این که چرا علم دینی مطرح شد، گفت: ما یک دوره تمدن اسلامی در حدود ۶۰۰ سال داشته ایم و در این دوره صحبت از علم دینی نبود، زیرا علم شان عین دینشان بود و یک چتر دینی بر علم شان سایه افکنده بود و نوشته‌های ابن سینا و ابن هیثم و دیگر دانشمندان گواه بر این است.
وی با بیان این که در قرون وسطی هم همین فکر حاکم بود، افزود: در عصر جدید هم همین تفکر حاکم بود و نیوتن و کبلر کار خود را عبادت می‌دانستند و نیوتن وقتی کتاب مکانیک را می‌نویسد آن را به یک کشیش اهدا می‌کند و صریحا می‌گوید که امیدوارم این کتاب زمینه قرب الهی شود.
استاد ممتاز دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به عواملی که سبب مطرح شدن علم دینی شد، تصریح کرد: یکی از عوامل، پیدا شدن فلسفه‌های تجربه گرا بود که با لاک از هم عصر‌های نیوتن شروع شد و معتقد بودند فقط محسوسات اعتبار دارند و نیوتن هم علیرغم این که یک مسیحی معتقد و موحد بود، ولی در کتاب مکانیک خود می‌گوید من هر چه می‌گویم ناشی از تجربه است.
وی افزود: هیوم، کانت و آگوست کنت هم اعتباری برای متافیزیک قائل نبودند و همزمان با کنت داروین آمد و همه چیز را به تجربه گرایی مربوط کرد و گفت هر چیزی که محسوس نباشد اعتبار ندارد بنابراین خدا هم اعتبار ندارد.
گلشنی ادامه داد: عامل دوم مطرح شدن علم دینی و غیر دین این بود که علوم تجربی خیلی موفق عمل کرد و جلو رفت و تخصص گرایی راه افتاد و این‌ها فلسفه را تحت الشعاع قرار داد و فلسفه و علوم عقلی و متافیزیک با محیط‌های علمی خداحافظی کرد به گونه‌ای که در دهه ۱۹۶۰ در کلاس‌های فیزیک نمی‌شد اسم فلسفه و متافیزیک را آورد.
وی افزود: از نیمه دوم قرن بیستم غرب تغییر کرد و در جهان اسلام هم یک عده از جمله مرحوم مودودی مطرح کردند که فقط با اتکای بر تجربه نمی‌توان یک تئوری واحد تعریف کرد و انیشتین خیلی قبل گفته بود برای تحلیل فیزیک نیاز به فلسفه است و معلوم شد که مفروضات متافیزیک بر علوم حاکم اند و تجارب چند دهه اخیر هم این را تأیید کرد.
هشدار نسبت به رواج الحاد در محیط‌های علمی
استاد و نظریه پرداز فلسفه علم با طرح این سؤال که چرا در محیط‌های علمی الحاد رواج پیدا کرده است، گفت: برخی فکر می‌کنند الحاد از فلسفه و علوم انسانی آمده، ولی من با وجود این که برای علوم انسانی شأن بالایی قائل هستم، ولی معتقدم امروزه برخلاف گذشته الحاد از فیزیک دان و زیست شناس می‌آید و حتی در حوزه‌های علمیه و دبیرستان‌ها هم راه پیدا کرده است.
یک چهارم فیلسوفان خدا باورند
وی با بیان این که امروز فیزیک دان‌های غربی بهترین پاسخ‌ها را به نفی کنندگان متافیزیک می‌دهند، گفت: امروزه در غرب انجمن فیلسوفان خدا باور تأسیس شده و یک چهارم فیلسوفان خدا باورند و ما اگر می‌خواهیم به شبهات الحادی پاسخ دهیم باید ماهیت فیزیک و علوم طبیعی را بدانیم و به جامعه تبیین کنیم.
گلشنی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با مسؤولان و مدیران دفتر تبلیغات اسلامی مبنی بر متمرکز شدن بر پاسخ به شبهات، اظهار داشت: ما در درجه اول باید بگوییم که علم روز ناقص است و همه سؤال‌ها را نمی‌تواند جواب بدهد و یک چتری باید بالای سر علم باشد که اخلاق و مسائل و همه چیز را توضیح دهد.
وی خاطرنشان کرد: علم دینی یعنی چتر و جهان بینی حاکم باید دینی باشد و به تعبیر دیگر علم دینی علمی است که مفروضات متافیزیکی مسلم دینی بر آن حاکم باشد.
وی با بیان این که امروز حضور مستقیم متافیزیک را در فیزیک خیلی واضح می‌بینیم، گفت:، ولی در علوم انسانی به این وضوح دیده نمی‌شود و اکنون در علوم شناختی که در کشور خودمان تدریس می‌شود مبانی فیزیکال را تدریس می‌کنند و صرفا چسبیده اند که انسان را یک وجود مادی فیزیکی معرفی کنند.
شناسایی ۱۲۸ کتاب ترجمه‌ای در حوزه مقابله با الحاد مدرن
سپس علیپور با بیان این که از دو سال پیش در دفتر تبلیغات اسلامی موضوعی در مورد الحاد مدرن مطرح شده و بیش از ۸۰۰ ساعت جلسات متعددی برگزار شده است، افزود: از سال گذشته استارت کار زده شده و بیش از ۱۲۸ کتاب ترجمه‌ای در حوزه مقابله با الحاد مدرن شناسایی کردیم که ۳۰ تا در اولویت است و ۶ تا در حال ترجمه است.
علم دینی با سوء تفاهم‌هایی روبرو شده است
در ادامه حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که علم دینی با یک سوء تفاهم‌هایی در جامعه ما روبرو شده است، گفت: بسیاری از مخالفت‌ها با علم دینی به دلیل عدم تقریر درست آن است و گاهی اوقات دفاع بد و تقریر نادرست از علم دینی باعث مقابله می‌شود.
وی با بیان این که تقریر دکتر گلشنی معقول و منطقی و قابل دفاع از علم دینی است، گفت: اگر بخواهیم و یا نخواهیم به عنوان یک واقعیت در نزد مشتغلین در علوم مختلف، ما فرا روی از اقتضائات تجربه داریم و دانشمندان تجربی تا یک مرز‌هایی متکی به علوم تجربی هستند، ولی در جمع بندی و پاسخ به کنجکاوی‌هایی در مورد تکوین عالم دارند و به صورت قهری مبانی فلسفی و متافیزیکی الحادی یا الاهی را دخالت می‌دهند که تجربی نیست و نوعی خوشه چینی از داده‌های تجربی به ضمیمه داده‌های متافیزیکی است.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی اظهار داشت: علم دینی یعنی ما می‌توانیم در چارچوب جهان بینی اسلامی این فرا روی‌های تجربی را صورت بدهیم.
کاربری‌های اخلاق و دین در حوزه علم
وی با اشاره به کاربری‌های اخلاق و دین در حوزه علم گفت: در حوزه علم و تکنولوژی اگر اخلاق و دین را نادیده بگیریم سمت و سوی تلاش‌های علمی را به سمت تخریب حیات بشر و محیط زیست می‌برد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی با اشاره به تقریر‌های نادرست که موجب سوء تفاهم می‌شود، اظهار داشت: فروکاهش علم دینی به علوم اسلامی یکی از عوامل ایجاد سوء تفاهم است و برخی وقتی دعوت به علم دینی می‌کنند دعوت آن‌ها فرو کاستن علوم طبیعی و تجربی به علوم نقلی است.
وی افزود: برخی معتقدند آنگونه که در فقه به منابع نقلی دین مراجعه و گزاره‌های دینی حوزه فقه را استنباط می‌کنیم باید برای استخراج کیهان شناسی، جهان شناسی و دیگر علوم طبیعی به سراغ کتاب و سنت برویم، که به نوعی رواج اخباری گری در حوزه دانش است.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این که بنده فکر می‌کنم در کسانی که علم دینی را مطرح می‌کنند دو رویکرد کلان وجود دارد، گفت: یک رویکرد این است که ما با طرح بحث علم دینی به دنبال پی ریزی یک هویت محتوایی نوین در حوزه علم باشیم و بگوییم علم موجود یک هویت دارد و تولید علم می‌کند و ما که می‌گوییم علم دینی می‌خواهیم یک روش و هویت جدیدی برای علم تعریف کنیم که من در حوزه علوم طبیعی این رویکرد را قبول ندارم.
وی افزود: رویکرد دیگر هم این است وقتی می‌گوییم علم دینی منظورمان این است که تقابلی بین علم و دین نیست و می‌توان دانشمند بود و در عین حال دیندار بود و جدایی و تقابلی وجود ندارد همانطور که در دانشمندان گذشته مشاهده شده است و روا نیست که با اتکا به تجربه، استنتاج‌های الحادی نسبت به هستی انجام دهیم.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی تصریح کرد: وقتی می‌گویم علم دینی به دنبال این هستیم که از یک موضع استعلایی و از یک افق بالاتر به تکاپو‌های علمی و فرا روی‌ها از تجربه نگاه کنیم و ایجاباً نشان دهیم که می‌شود بر اساس جهان بینی اسلامی نگاه کلان به هستی را با نگاه علمی سازگار کرد و می‌توانیم جلو زیاده روی‌های علم تجربی را بگیریم.
وی گفت: علم مانند سیاست ظرفیت آن را دارد که از حدود و ثغور خود تعدی کند و در عرصه فرهنگ، اخلاق و حقوق هم ورود کند و در قرن نوزدهم این اتفاق افتاد و برخی از عالمان طبیعی به خودشان اجازه داده ند که از حدود علم فراتر بروند و متکی به دانش علمی الحاد را بسط بدهند ودر حریم دین وارد شوند.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این که علم دینی می‌خواهد نزاع و چالش میان علم و دین را حل کند، افزود: فضای علوم انسانی متفاوت از علوم طبیعی است، زیرا علوم انسانی به شدت ایدئولوژیک و متأثر از مبانی متافیزیک است و مبانی انسان شناختی، ارزش شناختی و هستی شناختی در محتوای نظریه‌ها نقش دارد و حضور مستقیم انواع محتوای متافیزیی را در شکل دهی نظریه علمی می‌بینیم.
وی افزود: به تعبیر دیگر پیشران علوم انسانی به شدت ایدئولوژیک است که در درون مایه نظریه‌ها ایفای نقش می‌کند بنابراین در علوم انسانی دعوت به علم دینی متفاوت از دعوت به علم دینی در علوم طبیعی می‌شود و کارکرد‌های متنوع تری را از این واژه انتظار داریم.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی تصریح کرد: در علوم انسانی وقتی می‌گوییم علوم انسانی دینی، این عنوان و واژه یک طیف از کارکرد‌ها را به دنبال می‌آورد و علوم انسانی گاهی توصیفی، تبیینی، هنجاری و گاهی نیمه بنیانی و توسعه‌ای است و در این چهار دسته نقش دین یکسان نیست و یک جا‌هایی کم رنگ است و یک جا‌های نقش دین پر رنگ است.
چرا به علوم انسانی اسلامی نیاز داریم؟
وی با طرح این پرسش که چرا به علوم انسانی اسلامی نیاز داریم، گفت: اگر به دنبال جامعه سازی اسلامی و بازسازی تمدن اسلامی هستیم، چون تمدن به شدت با عرصه زندگی درگیر است و عرصه زندگی شامل اقتصاد، سیاست و … می‌شود، علوم انسانی اسلامی ضرورت پیدا می‌کند.
دلایل راه اندازی رشته فلسفه فیزیک در دانشگاه باقرالعلوم (ع)
رییس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: این که چرا در حوزه علوم طبیعی نیازمند جدی گرفتن علم دینی هستیم به خاطر مسأله سوء استفاده‌هایی است که از عرصه علم برای رواج الحاد می‌شود و به همین دلیل ما رشته فلسفه فیزیک را در دانشگاه باقرالعلوم (ع) پایه ریزی کردیم تا دانش پژوه حوزوی داشته باشیم که حوزه مبانی فیزیک را بشناسند و بتوانند به مقابله با آن بپردازند.
وی تصریح کرد: ما اگر این درد را احساس نکنیم که حوزه باید مبانی فیزیک را بشناسد، با امور شکلی کاری به پیش نمی‌رود و باید دردمندی اتفاق بیفتد و من احساس نمی‌کنم که جامعه حوزوی ما عمق فاجعه را درک کرده باشد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که طب اسلامی یکی از عرصه‌های سوء تفاهم علم دینی است، گفت: برخی طب اسلامی را به گونه‌ای مطرح می‌کنند که باید تنها بر پایه روایات یک هویت علمی جدیدی را برای طب تعریف کنند در حالی که خود شیخ صدوق که یک محدث بزرگ است این مسأله را در کتاب اعتقادات خود نفی می‌کند.
نباید علوم تجربی و تجربه را کنار بگذاریم
وی افزود: این که برخی می‌گویند که این علوم موجود، همه مبتنی بر کفر است و باید آن را به دریا ریخت و از نو به صورت اجتهادی علوم را اثبات کنیم انتظار نابجا از دین است و ما نباید علوم تجربی و تجربه را کنار بگذاریم بلکه انتظار ما از دین باید جهت دهی به برنامه‌های علمی و کاربست دانش در جامعه باشد.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این که دامنه دخالت منابع نقلی در علوم انسانی بیشتر از علوم طبیعی است، گفت: دانش فقه به عنوان یک دانش هنجاری منبع اصلی اش نقل است و بخشی از دانش هنجاری جنبه توصیه‌ای و دستوری دارد، ولی در دانش نیمه بنیادی ما ضعف داریم مثلا کشاورزی ما و مصرف آب ما در کشاورزی قابل توجیه نیست و برای بهینه کردن مصرف آب در منابع فقه موردی یافت نمی‌شود.
وی با بیان این که دانش فقه، بشرساز است و فقیه ما است که استدلال می‌کند و اجتهاد می‌کند، افزود: این که می‌گویند فقه، علم اسلامی است به خاطر این است که مایه و منبع آن از کتاب و سنت است، ولی تولید دانش کار فقیه و بشر است.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی خاطرنشان کرد: اگر تمام آیات و روایات را ورق بزنیم به ما نمی‌گوید که راه برون رفت از مشکلات کشاورزی چیست، ولی دانشی که فقیه از منابع می‌فهمد و تولید دانش می‌کند به ما می‌گوید چکار کنیم. انتهای پیام