چالش اختلاط زن و مرد در دید و بازدیدهای فامیلی

– اخبار فرهنگی –

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا مهمانی یا ضیافت یکی از آداب اجتماعی پسندیده محسوب می‌شود که بین تمام اقوام مرسوم است؛ شاید بتوان گفت به‌لحاظ ویژگی خاصی که ایرانیان دارند، جلوه‌های این رسم اجتماعی در کشورمان بیش از سایر کشورهاست.

از نگاه علم روانشناسی، کاهش اضطراب فردی و اجتماعی، افزایش روحیه تعامل‌پذیری، میل به فعالیت‌های اجتماعی، دوری از انزوا و گوشه‌گیری، افرایش شادی و نشاط، اصلاح روابط خانوادگی و… از اثرات مثبت دید و بازدید محسوب می‌شود. مطالعات اندیشمندان نشان داده است دید و بازدید با اقوام و خویشاوندان روی مغز تأثیر می‌گذارد و بخشی از آن را که بیانگر احساسات افراد درباره فامیل، دوستان و حتی خود شخص است،‌ برمی‌انگیزد، از این جهت تحقیقات گسترده‌ای درباره تأثیر دید و بازدیدها در افزایش نشاط و سلامتی افراد جامعه صورت گرفته است.

با وجود آنکه دین مبین اسلام بر انجام این سنت نیکو اصرار فروانی دارد، اما در عین حال بر رعایت حد و حدود و ضوابط شرعی تأکید دارد همچنان که همواره انسان‌ها را دعوت به ارزش‌های آسمانی می‌کند. یکی از ارزش‌هایی که دین مبین اسلام دعوت به آن می‌کند، رعایت حدود محرم و نامحرم است که متأسفانه در برخی خانواده‌ها و اقوام رنگ باخته؛ این مسئله باعث شکستن برخی هنجارها بین اقوام و نیز گاهی تبدیل به یکی از چالش‌های مهم در ایجاد روابط فامیلی شده است؛ از این جهت سنت نیکوی دید و بازدید را ناخودآگاه به حاشیه کشانده است.

روابط محرم و نامحرم در تورات و انجیل
باید گفت انجام روابط باز و آزاد با نامحرم نه‌تنها از سوی دین مبین اسلام و آیات قرآن نهی شده بلکه تمام ادیان آسمانی از آن نهی کرده‌اند، به‌عنوان نمونه در قسمتی از عقاید کلمنت ۱۶ و ترتولیان ۱۷، دو مرجع و اسقف بزرگ مسیحیت آمده است: «زن باید کاملاً در حجاب و پوشیده باشد، جز این‌که در خانه خود باشد، زیرا فقط لباسی که او را می‌پوشاند، می‌تواند از خیره شدن چشم‌ها به‌سوی او مانع شود. زن نباید صورت خود را عریان ارائه دهد تا دیگران را با نگاه کردن به صورتش وادار به گناه کند. برای زن مؤمنِ عیسوی در نظر خداوند، پسندیده نیست که به زیور آراسته  و حتی زیبایی طبیعی آن باید با اختفا [باشد] و از بین برده شود، زیرا برای بینندگان، خطرناک است». (علی محمدی آشتیانی، حجاب در ادیان الهی؛ به‌نقل از: حکیمه الهی، زن و آزادی)

در اندیشه دین یهود حتی شنیدن صدای زن توسط نامحرم ناپسند است. ویل دورانت نیز می‌نویسد: «اگر زنی به نقض قانون یهود می‌پرداخت، چنان که مثلاً بی‌آن‌که چیزی بر سر داشت میان مردم می‌رفت و یا در شارع عام نخ می‌رشت، یا بر هر سنخی از مردان، درددل می‌کرد، یا صدایش آن‌قدر بلند بود که چون در خانه‌اش تکلّم می‌کرد، همسایگانش می‌توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت، مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه‌ای او را طلاق دهد». ( تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج۱۲، ص۳۰)

همچنین در سِفر "پیدایش" یکی از کتاب‌های تورات درباره حد و حدود برخورد نامحرم آمده است: «و رفقه چشمان خود را بلند کرد و اسحاق را دید و از شتر خود فرود آمده زیرا که از خادم پرسید: این مرد کیست که در صحرا به‌استقبال ما می‌آید و خادم گفت: آقای من است، پس برقع خود را گرفته خود را پوشانید.»، به‌گفته مرجع فقهی یهودیان ایران، خاخام اوریل داوودی، منشأ وجوب حجاب در شریعت یهود مستند به همین فقره است. (حجاب در ادیان الهی، ص۱۴۳)

چالش روابط محرم و نامحرم در مهمانی‌های خانوادگی

همان طور که اشاره شد، دین مبین اسلام به‌عنوان تکمیل‌کننده تمام آموزه‌های ادیان پیشین بر این مسئله تأکید کرد، به‌عنوان نمونه خداوند ضمن آیاتی از قرآن زنان را دعوت به حفظ حریم خود می‌کند و خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ‏ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِن‏؛ اى پیامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: «پوشش‌هاى خود را بر خود فروتر گیرند»، خداوند در این آیه به پیامبر(ص) اشاره دارد به زنانِ از اهل ایمان بگو  حجاب داشته باشند و جلباب بپوشند که به‌تعبیر امروز ما همان چادر است. در ادامه می‌فرماید: «این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند [به احتیاط] نزدیکتر است‏». و در بخشی از آیه۵۳ احزاب درباره حفظ حریم محرم و نامحرم می‌فرماید: «…وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِن؛ و چون از زنان چیزى خواستید از پشت پرده از آنان بخواهید؛ این براى دلهاى شما و دلهاى آنان پاکیزه‌‏تر است‏».

مسئله دیگری که متأسفانه در برخی خانواده‌ها شایع شده است اظهار نظرهایی خارج از دایره احکام شرعی اسلام درباره حد و حدودهای محرم و نامحرمی است، مثلاً به‌غلط گفته می‌شود «عروس برای برادرزن محرم است». در حالی که بر اساس منطق قرآنی این مسأله صحیح نیست. حال این مسأله در قبال دخترخاله، پسرخاله، دخترعمو، پسرعمو، دختردایی و پسردایی نیز مطرح می‌شود.

هشدارهایی درباره رعایت حدود نامحرمی در دید و بازدیدها

استثنائات ۱۲گانه قرآن درباره محرمیت
اما خداوند به‌وضوح در آیه۳۱ سوره نور افراد محرم و نامحرم را معرفی می‌کند و می‌فرماید: «و به زنان مؤمن بگو: «چشمانشان را (از نگاه حرام) فرو کاهند، و دامان (عفت)شان را حفظ کنند، و زیورشان را آشکار ننمایند، جز آنچه را از آن‌ها ظاهر است، و باید روسری‌هایشان را بر گریبان‌هایشان (فرو) اندازند، و زیورشان را آشکار ننمایند.»، سپس خداوند در این آیات موارد ۱۲گانه‌ای را به‌عنوان استثناء برمی‌شمارد که جزو محارم فرد محسوب می‌شوند، می‌فرماید این حدود را باید رعایت کنید جز:
۱. برای شوهرانشان؛ ۲. یا برای پدرانشان؛ ۳. یا برای پدران شوهرانشان؛ ۴. یا برای پسرانشان؛ ۵. یا برای پسران شوهرانشان؛ ۶. یا برای برادرانشان؛ ۷. یا برای پسران برادرانشان؛ ۸. یا برای پسران خواهرانشان؛ ۹. یا زنان (هم‌کیش)‌شان؛ ۱۰. یا برای بردگان (=کنیزانشان)؛ ۱۱. یا برای مردان دنباله‌روی که تمایلی (به زنان) ندارند؛ ۱۲. یا برای کودکانی که توانایی و اطلاعی از امور جنسی زنان ندارند.