معنایی خاص از آزادی

حجاب و عفاف واژه‌های آشنایی هستند که در گذر زمان از سنت به سوی مدرنیته، فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده است. در طول تاریخ همواره مردان و زنانی بوده‌اند که در میان طوفان‌های جاهلیت که عطر مدرنیته به خود گرفته بود، حجاب را برای خود نه یک امر ظاهری بلکه یک امر باطنی و قلبی دانسته و با تمام وجود آن را حفظ کردند.

نخستین نشانه‌ها از کشف حجاب در ایران، به برخی محافل درباری یا روشنفکری در دوره ناصرالدین شاه قاجار برمی‌گردد که بیشتر به دلیل تاثیرپذیری فراوان این شاه قاجار در سفرهای خود به فرنگ بود. اما اولین شنیده‌ها درباره کشف حجاب به زمان رضا شاه برمی‌گردد که همزمان با اصلاحات دموکراتیک افغانستان، شاه و ملکه افغانستان به ایران آمدند و در آن سفر، ملکه افغانستان بی‌حجاب بود.

اما در میان تمام این اندیشه‌های به اصلاح مدرن که تمام تلاشش تیشه زدن بر ریشه زندگی‌‌های نجیبانه ایرانیان بود، زنان پاکدامن این سرزمین حتی خود را از حضور در اجتماع محروم کردند تا مبادا چادر عفت از سرشان کشیده شود و این همان پیشینه پرافتخار ایرانیان است.حیف است دختران این سرزمین که از تبار این زنان هستند از جوامع غربی پیروی کرده و به صورت ظاهری با بی حجابی آن را تایید کنند، آرایش ظاهری که به مرور در باطن نیز اثرگذار خواهد بود. در واقع حجاب و عفت یکی از ره آوردهای پیروزی انقلاب اسلامی برای ایرانیان مسلمان بود.

در دین مبین اسلام با طرح و تأکید حجاب به تمام جوانب شخصیت زن و مرد در اجتماع توجه کرده است و با توجه به آن حجاب را به صورتی متعادل و متناسب مطرح کرده است تا جامعه‌ای سالم و به دور از فساد داشته باشیم. حجاب براساس آیات قرآن کریم بر چند نوع تقسیم می‌شود:

حجاب فیزیکی بدن

این بعد همان محوری است که مورد توجه اکثر دانشمندان، علما، فقها و روشنفکران بوده است. این بخش از حجاب محسوس ترین و ملموس ترین بعد از حجاب است. خداوند در آیه ۵۹ سوره احزاب به این حجاب اشاره کرده و می‌فرماید: « یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا؛ اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوشش‌هاى خود را بر خود فروتر گیرند این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند به احتیاط نزدیکتر است و خدا آمرزنده مهربان است».

حجاب در گفتار
حجاب در گفتار در آیات شریفه قرآن کریم در مورد نحوه گفتار زنان به نامحرم است آنجا که می‌فرماید: «فلا تَخضَعنَ بالقَول فَیطمَعَ اَلَّذی فی قَلِبه مَرَضٌ وَ قُلنَ قَولاً مَعروفاً» (سوره احزاب، آیه ۳۲).

حجاب در رفتار
مقصود از حجاب در رفتار اعمال و افعالی است که به واسطه اعضا و جوارح پدید می‌آیند. آن چه به حجاب در رفتار تعلق می‌گیرد پوشاندن زینت‌های پنهان زنان و پرهیز از آرایش در مقابل نامحرم است.

خداوند در آیه ۳۱ سوره نور می‌فرماید: « و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را از هر نامحرمى فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعا از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش فرواندازند و زیورهایشان را جز براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان همکیش خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که از زن بى ‌نیازند یا کودکانى که بر عورتهاى زنان وقوف حاصل نکرده‏‌اند آشکار نکنند و پاهاى خود را به گونه‏‌اى به زمین نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته مى‌دارند معلوم گردد، اى مؤمنان همگى به درگاه خدا توبه کنید امید که رستگار شوید».

حجاب در نگاه
بعد دیگر حجاب از دیدگاه قرآن و روایات در نگاه» است. دستور صریح قرآن کریم بر این بعد از حجاب دلالت دارد که حجاب هم برای زن و هم برای مرد است، خداوند در آیه ۳۰ سوره مبارکه نور به مردان و زنان به طور جداگانه امر می کند: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ؛ به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این براى آنان پاکیزه‏ تر است زیرا خدا به آنچه مى کنند آگاه است».

حجاب در قلب
خداوند متعال در برتری تقوای دل در امر حجاب در سوره احزاب، آیه ۵۳ می‌فرمایند: «اى کسانى که ایمان آورده‏ اید داخل اتاقهاى پیامبر مشوید مگر آنکه براى خوردن طعامى به شما اجازه داده شود آن هم بى‏آنکه در انتظار پخته‏ شدن آن باشید ولى هنگامى که دعوت شدید داخل گردید و وقتى غذا خوردید پراکنده شوید بى‏آنکه سرگرم سخنى گردید این رفتارشما پیامبر را مى ‌رنجاند ولى از شما شرم مى‌دارد و حال آنکه خدا از حق گویى شرم نمى ‏کند و چون از زنان پیامبر چیزى خواستید از پشت پرده از آنان بخواهید این براى دلهاى شما و دلهاى آنان پاکیزه‏‌تر است و شما حق ندارید رسول خدا را برنجانید و مطلقا نباید زنانش را پس از مرگ او به نکاح خود درآورید چرا که این کار نزد خدا همواره گناهى بزرگ است».

حجاب و عفاف هدیه‌ای از سوی دین مبین اسلام به پیروانش است، هدیه‌ای که سلامت فرد را در تمام زندگی تضمین می‌کند، و در این میان دشمنان اسلام حجاب و عفاف را همیشه یکی از مهم‌ترین موانع در راستای عملیاتی کردن برنامه‌های خود برای تضعیف دین دانسته‌اند و از سال‌های بسیار دور تضعیف پایبندی به حجاب در دستور کار آن‌ها قرار گرفته است.

حجاب در واقع رعایت حقوق اجتماعی است، چرا که این امر مقدس جامعه را از فساد و گناه دور می‌کند و این گونه حقوق اجتماعی تک تک افراد جامعه حفظ می‌شود.

فرد عفیف معمولا به درجه بالایی از خودکنترلی می‌رسد که کنترل چشم، کنترل زبان و رعایت حریم شخصی از جمله آنان است . فواید حجاب به دو شکل شخصی و بین فردی (روابط بین انسان‌ها) متجلی می شود.

حجاب آرامش روانی را به همراه دارد و کسی که به آرامش درونی می‌رسد یعنی اینکه بهترین شرایط روانی را تجربه کرده است. در خصوص بعد برون فردی یا همان تاثیر حجاب در جامعه به اصلاح معمول، حفظ حریم خانواده در ذهن متبادر می‌شود که البته این امر مهم ترین پیامد حجاب در جامعه است.

شیوه درست امربه معروف

حتی در جوامع غرب به این نتیجه رسیده‌اند که انسان‌هایی که با معنویت ارتباط دارند از امنیت و آسایش بالاتری برخوردار هستند، امروز می‌شود نیاز به حجاب و عفاف را در چهره خسته غرب به وضوح دید.

باید دانست که شیوه امر به معروف در این زمینه باید بسیار با دقت صورت گیرد چرا که گاهی یک برخورد نادرست، فرد را فرسنگ‌ها از دنیای حجاب دور می‌کند. گاهی یک حرف تحکم آمیز و یا رفتار خشک متعصبانه یک فرد باحجاب، باعث دلزدگی افراد از این نوع پوشش می‌شود. بنابراین رفتار افراد باحجاب نیز باید بسیار مهربانانه و با عطوفت اسلامی باشد.

بینش عمیق؛ لازمه داشتن حجاب
هادی زینی ملک‌آباد، مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، گفت: از آن جا که حجاب خاستگاه ملی- مذهبی دارد، یعنی از یک سو ریشه در تمدنی کهن و از سوی دیگر از نظرگاه دین مورد تأکید فراوان قرار گرفته است، برای درک درست از موضوع حجاب باید با بینش عمیق و چند جانبه به آن نگریست.

این دکترای الهیات با بیان اینکه دستیابی به الگوی حجاب از فرآیند تربیتی تبعیت می‌کند، افزود: از این رو باید نگاه کل نگر به فرآیند داشت، در فرآیند تربیتی برای تثبیت یک موضوع باید از بینش به گرایش و سپس عملکرد دست یافت.
زینی ملک آباد اظهار کرد: برای تثبیت امر تربیتی چنانچه فرآیند گفته شده شکل نگیرد، مسیر نادرست تلقین و یا تحمیل جایگزین خواهد شد که بی‌ریشه بوده و دوامی ندارد.

وی با بیان اینکه در بحث حجاب نیز تمرکز بیشتر بر فعالیت‌های تبلیغی و روش‌های تلقینی و تحمیلی آسیب‌های موجود را ایجاد کرده است، اظهار کرد: اساسا در ده‌های اخیر برای ایجاد بینش درست تلاشی صورت نگرفته و اقدامات انجام شده بیشتر جنبه شکلی و تمرکز بر حوزه عملکردی است و توجهی به کل فرآیند حجاب یعنی عبور از بینش به گرایش صورت نگرفته است.

این مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: طراحی و برنامه‌ریزی برای حجاب نیازمند هم‌افزایی متخصصان از رشته‌های مختلف علوم دینی، روانشناسی، جامعه شناسی و علوم تربیتی است تا در سطح بینشی افراد تحول ایجاد شود.

زینی ملک آباد گفت: از آن جا که فرآیند حجاب غالبا رونده است، چنانچه زمینه ایجاد بینش فراهم شود، گرایش و تمایل و سپس حوزه عملی ایجاد حجاب دست یافتنی است.

وی با اشاره به اینکه عدم سرمایه‌گذاری در این مرحله حجاب را به مسأله بزرگ و پیچیده تبدیل کرده است، افزود: وسعت حوزه‌های تحمیل و تلقین و ایجاد رفتارهای برخاسته از تحمیل و تلقین بستر ایجاد بینش را سخت کرده است.

این دکترای الهیات با بیان اینکه در آموزه‌های دینی نیز به حوزه بینشی توجه بسیار شده است، خاطرنشان کرد: انگاره غالب جامعه که بحث حجاب را در حوزه عملکردی و ظاهری خلاصه کرده است سبب شده تا بدون توجه به فراوانی آموزه‌های قرآنی و حدیثی در حوزه بینشی، حجاب را بحثی بی‌سابقه در قرآن و منحصر در زنان بداند.

زینی ملک آباد بیان کرد: نظام تربیتی قرآن تحمیل و تلقین را بر نمی‌تابد از این رو در آیات و روایات فراوان با تأکید بر حوزه بینشی، از حیاء به عنوان پل رسیدن به حجاب یاد کرده است.

وی با بیان اینکه اساسا حجاب حاصل و نتیجه بینشی حیاء است، افزود: جامعه اسلامی و نهادهای رسمی به بینش سازی توجهی چندانی نکرده‌اند از این رو در حوزه تبلیغ برای حجاب موفقیت چندانی حاصل نشده است.

این مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: بینش ایجاد علاقه می‌کند و خودجوشی در روی آوری به حجاب را به دنبال دارد.

زینی ملک آباد اظهار کرد: سرمایه انسانی و مادی برای نظام عملیاتی حجاب باید در حوزه ایجاد و یا تحول حیاء و عفاف صورت گیرد.

وی یادآور شد: تحول در حوزه بینشی نیز با تبلیغات به تنهایی نتیجه مند نیست و در دراز مدت اثر تبلیغات را خنثی کرده و مخاطب را نسبت به پیام بی احساس می‌کند.

دشمنان دین اسلام حجاب و عفاف را همیشه یکی از مهم‌ترین موانع در راستای عملیاتی کردن برنامه‌های خود برای تضعیف دین اسلام دانسته‌اند و از سال‌های بسیار دور تضعیف پایبندی به حجاب در دستور کار آن‌ها قرار گرفته است. اولین ضربه بی حجابی، به پایه‌های خانواده اصابت می‌کند و دشمن هرگاه توانست بنیاد خانواده را از هم بپاشد، آن زمان موفق شده است. مراقب این توطئه دشمن باشیم.

گزارش از زهرا حمیدی، خبرنگار ایکنای خراسان‌جنوبی
انتهای پیام