مهریه؛ حقی قرآنی برای دستیابی به حقوق نانوشته زنان

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایکنا؛ نشست بررسی ابعاد حقوقی و اجتماعی مهریه، دوشنبه ۱۴ آبان‌ماه با حضور شهناز سجادی، دستیار حقوق شهروندی معاون زنان ریاست جمهوری و افسانه توسلی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

شهناز سجادی، وکیل پایه یک دادگستری و دستیار حقوق شهروندی معاون زنان ریاست جمهوری در این نشست اظهار کرد: از نظر قرآن کریم، مرد بر زن، برتری جنسیتی ندارد و حقوق هر یک، متناسب با وظایف و تکالیف هر یک تعریف شده است. در قرآن کریم بحث مهریه آمده است، اما از ابداعات دین اسلام نیست. مهریه در قرآن از احکام امضایی تلقی می‌شود که سنتی پیشااسلامی را دچار تغییرات محتوایی کرده است، به این صورت که مهریه در دید عموم به عنوان «ثمن» و بهای خرید زن محسوب می‌شد، اما در اسلام به هدیه و عطیه تغییر کاربری پیدا کرد. در ایران باستان و مذهب زرتشت نیز بحث مهریه وجود داشته که آنجا هم از آن به عنوان هدیه و خلعت یاد شده است.

این وکیل دادگستری در ادامه گفت: ۸۰ سال پیش، قوانینی غیرمنبعث از قرآن، به عنوان تعالیم دین به قانون مدنی کشورمان راه پیدا کرد و از آن هنگام تاکنون، قانون مدنی کشور ما در مورد زنان پیشرفت چندانی نکرده است. با وجود این شرایط، امروز مهریه، تنها حق باقیمانده برای زنان محسوب می‌شود که عده‌ای در تلاش‌اند با استفاده از همه ظرفیت‌ها، آن را از زنان بگیرند. آنان می‌خواهند زنان دست از مهریه بردارند و یا محدودیت‌هایی برای این حق قرآنی زنان ایجاد کنند.

وی افزود: اینکه در قانون حمایت از خانواده گفته شده است قانون فقط تا میزان ۱۱۰ سکه را به عنوان مهریه حمایت می‌کند، خلاف قانون اساسی و تبعیض است. اینکه گفته می‌شود به دلیل تعداد بالای زندانیان مهریه، در مطالبه مهریه برای زنان محدودیت ایجاد کنیم یا حق آن‌ها را پرداخت نکنیم، رویکردی تبعیض‌آمیز است. چرا در مورد سایر بدهکاران این موضع اتخاذ نمی‌شود؟، باید توجه کنیم که مهریه، حقی قرآنی است که بعضی صاحبان فتوا آن را به خلاف قرآن، عندالمطالبه و عندالاستطاعه بیان کرده‌اند. بعضی از روشنفکران نیز به دلیل عدم شناخت قرآنی، مهریه را برابر با خرید و فروش زن پنداشته‌اند که معلوم می‌شود ماهیت و کارکردهای آن را در دین و جامعه نمی‌شناسند.

سجادی در پایان تصریح کرد: به نظر من اگر قرار باشد روزی، زنان دست از مهریه و حق قرآنی خود بردارند، باید تمام قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان رفع شود، بیمه اجتماعی زنان به وجود آید و شرایط ضمن عقد در سند قباله ازدواج درج شود.

مهریه به مثابه یک پدیده اجتماعی

در ادامه این نشست، افسانه توسلی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) پس از بیان نکاتی از زمینه‌های تاریخی پیدایش مهریه اظهار کرد: امروز با مهریه به عنوان پدیده خاصی که محتوای «مسئله اجتماعی‌شدن» را داراست، مواجهیم. مطالعاتی اجتماعی از جمله تحقیقی که خود من به شکل میدانی درباره عوامل مطالبه مهریه به انجام رساندم، برخی از متغیرها را تاثیرگذارتر بر مطالبه مهریه نشان می‌دهد؛ متغیرهایی همچون تعداد فرزندان، نوع شغل، میزان برابری سواد زوجین و میزان مهریه از جمله عوامل مؤثر بر مطالبه مهریه بوده است. مثلاً هر چه تعداد فرزند بیشتر بوده، مطاله مهریه کمتر بوده، هرچه افراد ساکن تهران بوده‌اند، مطالبه مهریه بیشتر بوده و سواد برابر زوجین، کاهنده مطالبه مهریه بوده است. بین تمام این متغیرها بیشترین عاملی که بر ثبت مهریه هنگام عقد یا مطالبه آن مؤثر بیان شد، اعتماد اجتماعی بود. بعضی مسائلی هم که مطرح می‌کردند، مبنای ترس داشت مثل ترس از ناسازگاری زناشویی، ترس از ضرب و جرح همسر، ترس از طلاق و به خصوص ترس از امکان نوجویی‌های مرد.

وی افزود: اگر جامعه‌شناختی‌تر به موضوع نگاه کنیم، باید ببینیم مهریه در جامعه امروز ما چه کارکردهایی دارد؟ به عقیده من، یکسری کارکردهای پنهان و آشکار دارد و یکسری از کارکردهای آن نیز به نحوی تغییر می‌کند که به ضدکارکرد تبدیل می‌شود و به خود فرد مطالبه‌کننده ضربه می‌زند. مهریه به مثابه یک پدیده اجتماعی از مسیر طبیعی خود، انحرافاتی یافته است. سنگینی مهریه، عندالمطالبه شدن آن، برداشت جامعه از مطالبه مهریه به عنوان مقدمات طلاق، مهریه به عنوان مانعی برای ازدواج و کارکرد منفی مهریه در راستای تبدیل ازدواج به قراردادی اقتصادی از نمونه‌های انحراف این امر اجتماعی از مسیر خود است.

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) تصریح کرد: اسلام در زمان ظهور خود بسته‌ای کامل، جامع و تابوشکن برای رشد و استقلال زنان ارائه کرد. بخشی از این بسته کامل شامل نفقه، مهریه و اجرت‌المثل است و به ازای آن، ارث و دیه زن تنصیف شده و حق طلاق به مرد داده شده است. حذف یکی از این موارد، به انسجام و جامعیت این بسته لطمه می‌زند، مگر اینکه با توجه به شرایط زمان و مکان، نه فقط در مهریه که در بقیه موارد این بسته نیز تجدید نظر صورت گیرد.

این جامعه‌شناس در پایان گفت: توزیع عادلانه ثروت در خانواده و بازنگری در تبدیل مهریه از امری فردی به امری قانونی، می‌تواند کارکرد عاطفی آن را احیا کند، اما در حال حاضر مهریه، ابزاری برای دستیابی به حقوق نانوشته زن و پشتوانه‌ای برای او محسوب می‌شود.

گزارش از مجتبی اصغری

انتهای پیام