ضرورت توسل به سلاح امر به معروف و نهی از منکر برای تقویت جبهه جنگ نرم

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از خطب شکن، رضا دین پرور/ در حدیثی حضرت محمد (صلوات الله علیه و آله) می‌فرمایند: «جبرئیل نزد من آمد و گفت: ای احمد! اسلام ۱۰ بخش است و کسی که از این امور سهمی نداشته باشد زیان دیده است… ششمین آن ها جهاد است که عزت می‌آورد و هفتمین آن ها امر به معروف است که نوعی از وفاداری شمرده می شود و هشتمین آنها نهی از منکر است که حجت خدا بر مردم به شمار می‌آید.»[۱]

جنگ نرم در ساحت شخصی امر به معروف و نهی از منکر دو بخش از اسلام هستند و این دو بخش ناظر بر اجتماع و دارای مراتبی هستند. می‌توان گفت که در عرصه جنگ نرم، نبرد نفر به نفر در تقابل ارزش‌ها و فریضه امر به معروف و نهی از منکر معنا پیدا می کند. امر به معروف و نهی از منکر زمانی شکل می‌گیرد که انسان به صورت وجودی و نه دستوری در مقام رسالت باشد و رسالت ریشه در عبودیت جامع دارد.
  مسئولیت به هم‌نوع در عالَم دینی انسان علاوه بر رسالت خویش نسبت به هم‌نوع، طبیعت و تاریخ نیز رسالت دارد. امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «إِنَّکُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِم»[۲]. این کلام معصوم است که ما را حتی نسبت به زمین و چارپایان مسئول می‌داند. می‌گویند روزی مردی عرب با شتری چموش نزد حضرت آمد و پس از عرض سلام، هنگامی که خواست از حضرت سوال کند، شتر فرار می‌کند و منجر به دوری وی از حضرت می‌شود و این اتفاق سبب خنده اصحاب پیامبر می‌گردد. این اتفاق سه بار تکرار می شود تا این که مرد عرب شتر خود را به ضربتی هلاک می‌کند. اصحاب پیامبر خطاب به وی گفتند که آن مرد عرب شتر خویش را به قتل رسانید و پیامبر فرمود: «آری و دهان‌های شما مملو از خون آن شتر است»[۳]. در این کلام به خوبی می‌توان از تاثیر افعال انسان در ساحت تکوین عالَم سخن گفته شده است. چنان که خنده‌های اصحاب رسول (صلوات‌الله علیه و آله) به دلیل آن که سبب عصبانیت بیشتر مرد عرب ‌شده بود و این عصیانیت منجر به قتل شتر شد، حضرت آنها را مذمت می‌کند. در حدیثی دیگر امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «الْعَامِلُ بِالظُّلْمِ وَ الْمُعِینُ لَهُ وَ الرَّاضِی بِهِ شُرَکَاءُ ثَلَاثَتُهُمْ»[۴]. یعنی شخصی که ظلم می‌کند، شخصی که کمک به ظلم می‌کند و حتی شخصی که کمک به ظلم نمی‌کند اما راضی به آن ظلم است و تبری درونی از آن ظلم ندارد، هر سه در ظلم و موضوع آن شریک هستند. و این سخن عمیق اشاره به امتداد تاثیر افعال انسانی در ساحت اجتماع و تاریخ دارد.
  افعال انسانی امتداد دارند در اسلام مراتب تولّی و تبرّی نسبت به حق و باطل از نیت تا عمل است و انسان حتی اگر توان مقابله عملی با باطل را نداشته باشد، باید شعاع وجودی خویش را در نیت و قلب از صف باطل جدا کند و تبری درونی از باطل داشته باشد. امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «الراضی بفعل قومٍ کالداخل فیه معهم»[۵] یعنی اگر شخصی به عملی از گروهی و قومی رضایت داشته باشد، داخل در آن گروه و قوم است و در تاثیر صعودی یا نزولی آن عمل بر حرکت فرد، اجتماع و تاریخ به سمت کمال خویش که همان کمال عبودیت است شریک است. در قرآن بیان می‌شود که انسان علاوه بر نامه عمل فردی، نامه عمل جمعی نیز دارد و این خود بزرگترین شاهد بر امتداد تأثیر وجودی افعال انسان در اجتماع، تاریخ و در یک کلام، هستی است[۶].
  فهم جایگاه شخصی در جنگ نرم همه این اقوال دینی نفی (من) منتَشر و موجود در جامعه را می‌کند که مومن به بعضی از دین است و لُبّ جنگ نرم را که امر به معروف و نهی از منکر است، انجام نمی‌دهد. پس فهم و عمل به جنگ نفر به نفر در ساحت فرهنگ و در تقابل ارزش‌ها و اعتقادات، ریشه در فهم بُعد اجتماعی اسلام و انسان دارد و پشتیبانی مردم از ارزش‌ها، اعتقادات، هم‌نوعان، و طبیعت در مقام رسالت شکل می‌گیرد و این مقامْ وجودی است و از طریق سلوک در عبودیت فعلیت می‌یابد و با دستور محقق نمی‌شود. ***** [۱] آیت‌الله جوادی آملی، مفاتیح‌الحیاه، قم، اسراء، چاپ هشتاد و چهارم، ۱۳۹۱، ص ۵۰۶٫ [۲] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالأنوار، بیروت‏، دار إحیاء التراث العربی‏، ۱۴۰۳ ه ق‏، چاپ دوم‏، جلد ۳۲، صفحه ۹٫ [۳] ملا محسن فیض کاشانی، محجه البیضاء، جلد ۵، ص ۲۳۳٫ [۴] وسائل الشیعه، جلد ۱۶، صفحه ۵۶٫ [۵] نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، اوج علم، ۱۳۸۶، ص ۴۷۲، حکمت ۱۵۴٫ [۶] آیت‌الله سید محمد باقر صدر،‌ سنت‌های تاریخ در قرآن،‌ ترجمه سید جمال موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۸، ص۱۷۸-۱۸۳٫