ابعاد و اهداف نهضت قیام کربلا

کل یوم عاشورا

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایسنا، هر روز عاشورا و هر سرزمین کربلاست “کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا “این جمله و شعار نشان دهنده پیوستگی و تداوم خط درگیری حق و باطل در همه زمان‌ها و مکان‌ها است. عاشورا و کربلا، یکی از بازرترین حلقه‌های این زنجیر طولانی است. همیشه حق و باطل رو در رویکدیگر هستند و انسان‌های آزاده، وظیفه  پاسداری از حق و پیکار با باطل را بر عهده دارند و بی تفاوت گذشتن از کنار صحنه حق و باطل، بی‌دینی است.

امام خمینی(ره) بارها به این نکته مهم توجه دادند، از جمله در ایام جنگ تحمیلی؛ ” امروز روز عاشورای حسینی است، امروز ایران کربلاست، حسینیان آماده باشید” و در پیامی به مناسبت ۱۷ شهریور فرمودند”عاشورا قیام عدالت خواهان با عددی قلیل و ایمان و عشقی بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن بود که این برنامه، سرلوحه زندگی امت در هر روز و در هر سرزمین باشد. روزهایی که بر ما گذشت، عاشورای مکرر بود و میدان‌ها و خیابان‌ها و کوی و برزنهای که خون فرزندان اسلام درآن ریخت  کربلای مکرر. “۱۷ شهریور، مکرر عاشورا و میدان شهدا مکرر کربلا و شهدای ما مکرر شهدای کربلا و مخالفان ما مکرر یزید و وابستگان او هستند. “

نبرد عاشورا، گر چه از نظر زمان، کوتاهترین درگیری بود (نیم روز) ولی از نظر امتداد، طولانی‌ترین درگیری با ستم و باطل است و تا هر زمان که هر آرزومندی آرزو کند که کاش در کربلا بود و در یاری امام شهیدان، ‌به فوز عظیم شهادت می‌رسید (یا لیتنا کنّا معکم فنفوز فوزاً عظیماً)، جبهه کربلا گرم و درگیری عاشورا دایر است. آنگونه که امام حسین (ع) وارث آدم و ابراهیم و نوح و موسی و عیسی و محمد (ص) است، پیروان عاشورایی او نیز وارث خط سرخ جهاد و شهادت‌اند و پرچم کربلا را بر زمین نمی‌فهمند، و این جوهر تشیع در بعد سیاسی است.

یکی از نویسندگان محقق می‌نویسد :ما یقین داریم که اگر  امام حسین (ع) در زمان ما بود، از قدس، جنوب لبنان و بیشتر مناطق اسلامی کربلای دومی می‌ساخت و همان موضعی را می‌گرفت که در برابر معاویه و یزید ایستاد و از همه مدعیان اسلام و تشیع و از آنان که بر قدس و جنوب لبنان می‌گریند و در اعلامیه‌ها، سخنرانی‌ها و صفحه مطبوعات بر سر فلسطین و لبنان معامله می‌کنند و در خیابان‌ها و مجامع، سلاح با خود حمل می‌کنند، بیش از تعدادی که در کربلای اول کنار آن حضرت ایستاد و یاریش کردند، او را یاری نمی‌کردند.

این دیدگان، رد کننده نظریه‌ای است که کربلا و قیام حسینی را تکلیفی خاص اما می‌داند که  نمی‌توان از آن تبعیت کرد. وقتی ابا عبدالله الحسین (ع) ضرورت قیام بر ضد سلطه ستمگری را که حلال را حرام می‌کند و عهد الهی را شکسته، بر خلاف سنت پیامبر عمل می‌کند و تجاوز کارانه عمل می‌نماید، در خطبه خویش می‌آورد و این صفات را در سلطه یزیدی محقق می‌داند، در پایان می‌افزاید “فلکم فی اسوه”در کار من برای شما الگوی تبعیت است، این می‌رساند که گستره زمین و زمان، کربلا و عاشوراست و همیشه و همه جا باید با الهام از این مکتب، بر ضد ستم قیام کرد و در راه آزادی و عزت، فداکارای نمود.

امام خمینی (ره) فرموده است”این کلمه کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا، یک کلمه بزرگی است… همه روز باید ملت ما این معنی را داشته باشد که امروز روز عاشورا است و ما باید مقابل ظلم بایستیم و همین جا هم کربلاست و باید نقش کربلا را ما پیاده کنیم، انحصار به یک زمین ندارد. انحصار به یک افراد نمی‌شود. قضیه کربلا منحصر به یک جمعیت هفتاد و چند نفری و یک سرزمین کربلا نبوده، همه زمین‌ها باید این نقش را ایفا کنند”.

ماهیت قیام کربلا

برای حفظ هویت نهضت عاشورا و اهداف آن باید “ماهیت” آن را خوب شناخت و خوب شناساند و به تبیین و تفسیر و تعمیق و توسعه این حماسه و فرهنگ پرداخت.
ماهیت قیام امام حسین (ع) را از منابع مستند و خدشه ناپذیر زیر می‌توان شناخت:

الف: خطبه‌های امام و اهل بیت(ع) که در مکه و بین راه حجاز و عراق و در کربلا و پس از آن در کوفه، شام و مدینه ایراد شده است.
ب: سخنانی که امام، در پاسخ به پرسش‌ها، پیشنهادها و خیرخواهی‌های این و آن، در طول نهضت بیان کرده است.
ج: رجزهایی که امام و اصحاب او، روز عاشورا در مقابل دشمن خوانده‌اند و همه آنها در ماخذ معتبر ثبت شده است.
د: نامه‌هایی که میان امام و مردم کوفه و بصره رد و بدل شده است، نامه‌های یزید به ابن زیاد، ابن زیاد به یزید و عمرسعد، نامه‌های عمرسعد به ابن زیاد، ابن زیاد به حاکم مدینه و …

از مجموع این منابع و اسناد مکتوب و موجود، می‌توان اهداف، ماهیت، دیدگاه‌های طرفین را به دست آورد. در عین حال می‌توان گفت نهضت امام حسین (ع) چهار بعد داشت: ویران کردن، ساختن، تجدید و آفریدن و ابداع.

اما توضیح مختصر این ابعاد:
«ویران کردن» : درهم شکستن و ویران‌کردن هیکل و اسکلتی که به امویان امکان داده بود به اسم «دین»، ستمگری کنند و به نام خلافت، کاخ‌ها عیاشی خود رابر استخوان‌ها و جمجمه‌های محرومان و آزادی‌خواهان بنا کنند و آزادمردان را از صحنه کنار بزنند یا به شهادت برسانند. انقلاب کربلا، بنیان ستم و تحمیق و تزویر را درهم شکست و پایه‌های آن را متزلزل ساخت.

«ساختن» : دمیدن روح شهامت و بیداری در کالبد جامعه اسلامی و پروراندن نسلی خداجوی و شهادت‌طلب و ستیزه‌گر با سلطه ستم، به دلیل حرکت‌های انقلابی پس از عاشورا.

«تجدید» : ارزشهای اسلامی که با نقشه‌ها و توطئه‌های بنی‌امیه کهنه و فراموش شده و مفاهیم دینی که به دست آنان تحریف گشته بود، دوباره احیا شد. دیدگاه اصلی دین درباره حکومت و حاکم و بیت‌المال و حقوق مردم مطرح گشت و بنای عقیده و ایمان، روحی تازه یافت و تحریف‌ها زدوده گشت و روح‌های کوچک، آن عظمت را یافتند که در برابر طاغوت بایستند وامر به معروف و نهی از منکر کنند.

«ابداع» :نمونه‌های زنده وبزرگ قهرمان برای بشریت ساخته شد که همواره خار سر راه مجاوزان به حقوق محرومان بودند و ایجاد یک خط آزادی‌بخش که با روح تقوا و اخلاص خدایی اشباع شده بود، خطی که در طول تاریخ، خواب از چشم جباران متکبر ربوده و بستر نرمشان را خشن ساخت. این خط، در سایه ایجاد هویت جدید انسانی و اسلامی در جامعه پدید آمد و امام حسین(ع) به همه انسان‌ها، حتی غیرمسلمانان، درس آزادگی و غیرت داد.

ماهیت قیام کربلا، امر به معروف و نهی از منکر و احیاء سنت پیامبر (ص) بود همچنین جهاد در راه مبارزه با جهالت و گمراهی و سرگردانی، که در زیارت آن حضرت می‌خوانیم: «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَهِ وَ حَیْرَهِ الضَّلالَهِ». دست یافتن به این هدف، نثار «خون» لازم داشت که در عاشورا انجام یافت و تفسیر «خون» و رسواگری ظالم لازم داشت که با برنامه اسرای اهل بیت(ع) تحقق یافت. در خون شهدای کربلا و سیدالشهدا قیامت و رسالت و آزادگی نهفته بود.

مراحل نهضت عاشورا

حماسه حسینی، تنها در روز عاشورا جلوه نکرد، بلکه از ماه‌ها قبل و پس از مرگ معاویه آغاز شد و ماه‌ها پس از عاشورا (بلکه سال‌ها) ادامه یافت. در یک نگاه تاریخی، مراحل این نهضت را اینگونه می‌توان  بر شمرد:

* امتناع امام حسین (ع) از بیعت با یزید و به رسمیت نشناختن حکومت وی. در این مقطع، فراخوانی امام از سوی والی مدینه، گفتگوهای امام با والی و نیز با مروان قابل مطالعه است.

* خروج از مدینه به سوی مکه به شکل هجرتی شبانه و مخفیانه، همراه اهل بیت(ع).

*اقامت چهار ماهه امام در مکه، همراه با سخنرانی‌ها، دیدارها، تبلیغات موثر و روشنگری اذهان مردم علیه یزید و امویان و تبیین علت امتناع از بیعت و هدف از این حرکت.

*اعزام نماینده ویژه خود (مسلم بن عقیل) به کوفه، برای زمینه سازی نهضت و بیعت گرفتن از شیعیان هوادار، جهت تشکیل حکومت اسلامی، به دنبال دریافت نامه‌ها و طومارهای مکرر از سوی کوفیان و سران شیعه و سرانجام قیام مسلم و شهادتش در کوفه و دگرگونی اوضاع شهر.
* حرکت از مکه به سوی عراق و پیمودن منزلگاه‌ها، برخوردهای میان راه خطبه‌ها، توقفها، پیگیری اخبار کوفه، ملاقات با حر.

* رسیدن به سرزمین کربلا و قرار گرفتن در محاصره نیروهای دشمن، پیش از رسیدن به کوفه در دوم محرم، تلاش چند روزه برای جلوگیری از درگیری و خونریزی.

*شهادت امام حسین(ع) و فرزندان و بستگان و اصحابش در حماسه بزرگ روز عاشورا در حمله عمومی و در نبرد تن به تن با دشمن.

* اسارت اهل بیت(ع) و بهره برداری تبلیغی امام سجاد (ع) و حضرت زینب(س) و عترت پیامبر(ص) از شهادت عاشوراییان و رساندن پیام شهادت به مردم، افشاگری اسرا در کوفه، شام و در طول اسارت، با ایراد خطبه‌ها و سخنان مختلف.

*پس از بازگشت به مدینه، مجالس یاد و سوگواری، گریه‌ها و ندبه‌ها و رسوا شدن یزیدیان و آغاز حرکت‌های ضد حکومت درشهرها و مناطق مختلف. مراحل دیگری از نهضت کربلا در سال‌های  بعد اتفاق افتاد و قیام‌های توابین و دیگران بر ضد حکومت اموی از آن جمله بود. در یک نگاه، همه نهضت‌های عدالتخواهانه و ظلم ستیز که در طول تاریخ و با الهام از شهادت امام حسین (ع) و حادثه عاشورا پدید آمده و خواهد آمد، از مراحل نهضت عاشورا در امتداد تاریخی آن به حساب می‌آید؛ چرا که آن قیام، تنها برای اعتراض به فساد حکومت اموی و یزید نبود، بلکه درسی برای احیای آزادگی و شرف در همه زمان‌ها بود. امروز نیز مبارزات عاشورایی مسلمانان متعهد بر ضد استکبار جهانی و طاغوتها، تداوم همان نهضت خونین است.

برگرفته از کتاب فرهنگ عاشوار ” نوشته جواد محدثی”.

انتهای پیام